شرکت دارایی مرکزی را بیشتر بشناسید / پشت صحنه تسویه وجوه بازار ١٢ هزار میلیارد تومانی اوراق بدهی

بورس24 - علیرضا باغانی

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، به عنوان یکی از ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، وظیفه تاسیس و راهبری نهادهای واسط در بازار سرمایه ایران را عهده دار می باشد. در واقع این شرکت نقش امین را دارد که جهت حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار اسلامی (صکوک) و حصول اطمینان از عملیات بانی، در خصوص مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب ها و صحت صورت های مالی و عملکرد اجرایی به صورت مستمر رسیدگی و اظهار نظر می نماید. در این خصوص مصاحبه ای با غلامرضا ابوترابی، مدیر عامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به شرح زیر انجام شده است...

این شرکت از چه زمان و با چه شرایطی تاسیس شد؟

این شرکت، به موجب ماده 2 دستورالعمل فعالیت نهادهای واسط مصوب 89.05.11 شورای عالی بورس و اوراق بهادار، تاسیس و فعالیت خود را از تاریخ 89.11.23 آغاز نمود. موضوع فعالیت شرکت؛ تاسیس، اداره و راهبری نهادهای واسط موضوع بند «د» ماده 1 قانون «توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید» به منظور تسهیل اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی بر اساس دستورالعمل نهادهای واسط، مصوب شورای عالی بورس و سایر مقررات مربوطه است. همچنین با رعایت قوانین و مقررات مربوطه می تواند نسبت به سایر فعالیت­ها اقدام نماید. در حقیقت شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه با توجه به جایگاهی که در بازار سرمایه دارد باید حافظ منافع خریداران اوراق بهادار اسلامی (صکوک) بوده و بر تمام مراحل اعم از خرید و اجاره دارایی، فروش و بازخرید اوراق، نحوه بکارگیری سرمایه جذب شده با توجه به ماهیت اوراق، نحوه پرداخت سود و اقساط اوراق و نحوه عملکرد نهادهای واسط و ارکان انتشار اوراق نظارت نماید.

همچنین ترکیب سهامداران آن، 49 درصد شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، 29 درصد شرکت فرابورس ایران، 20 درصد شرکت بورس اوراق بهادار تهران و 2 درصد شرکت تعاونی کارکنان سازمان بورس و اوراق بهادار هستند.

ماهیت نهاد واسط و نقش آن در فرآیند انتشار اوراق چگونه است؟

نهادهای واسط مالی (SPV)، در قالب حقوقی، شرکت هایی با مسئولیت محدود می­باشند که در بازار سرمایه ایران توسط شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه (سهامی خاص)، تاسیس می گردند. این شرکت ها در زمان تاسیس، با سرمایه 10 میلیون تومانی فعالیت خود را آغاز نمودند و 99 درصد سهامداران نهادهای واسط، شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه و 1 درصد را شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه تشکیل می ­دهد.

موضوع فعالیت نهادهای واسط «خرید و فروش، اجاره، ساخت و ایجاد دارایی جهت انتشار اوراق بهادار به منظور تامین مالی طرح­های مبتنی بر معاملات موضوع عقود اسلامی، مدیریت وجوه حاصل از انتشار اوراق بهادار و انعقاد قراردادهای مربوط ضروری در راستای انتشار اوراق بهادار و سایر فعالیت­ هایی است که به منظور انجام موضوع فعالیت اصلی شرکت با کسب مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار انجام خواهد شد». همچنین وجود این نهادها به میزان زیادی از نکول اوراق جلوگیری به عمل می آورد. به طوری که تاکنون حتی یک ورقه نیز با تاخیر در پرداخت اقساط و نکول مواجه نشده است. نهاد واسط بجز موارد تعیین شده در موضوع فعالیت اساسنامه خود، مجاز به فعالیت دیگری نمی باشد.

فرآیند تخصیص و فعالیت نهادهای واسط چگونه است؟

فرآیند اختصاص نهاد واسط جهت انتشار اوراق تامین مالی بدین صورت است که ابتدا بانی، جهت تامین مالی خود به مشاور عرضه مراجعه کرده و پس از ارائه اسناد و مدارک مورد نیاز جهت انتشار اوراق بهادار، مجوزهای لازم از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار صادر می­ شود. صدور مجوز از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار منوط به تخصیص نهاد واسط از سوی شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه است.

هر کدام از اوراق بهاداری که منتشر می­ شود نیازمند یک نهاد واسط مالی است. شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، تاکنون قریب به 50 نهاد واسط مالی ثبت کرده که هر کدام از این نهادها، اختصاص به یک ورقه دارد. برای مثال نهاد واسط مالی فروردین، مربوط به انتشار اوراق اجاره شرکت مدیریت سرمایه­گذاری امید (سهامی عام) بوده یا نهاد واسط مالی بهمن یکم، مربوط به انتشار اوراق مرابحه شرکت سیمان شرق (سهامی عام) است.

این نهادهای واسط مالی پرسنل نداشته و صورت‌های مالی آن ها را شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه تنظیم می کند. اگرچه این نهادها،شخصیت حقوقی مستقلی دارند اما غیرانتفاعی بوده و به دنبال سودآوری نیستند.

سازوکار انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک) و نقشی که نهاد واسط در فرآیند انتشار اوراق دارد را توضیح دهید؟

برای مثال در اوراق اجاره، حق استفاده از منابع یک دارایی یا مجموعه ای از دارایی­ها، در قبال اجاره بها از مالک به شخص دیگری منتقل می شود. مدت قرارداد اجاره مشخص است و اجاره بها را می توان در ابتدای دوره، انتهای دوره با سررسیدهای ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت کرد.

ساز و کار اوراق اجاره به شرط تملیک بدین صورت است که ناشر، پس از انتشار اوراق اجاره و جمع آوری وجوه از دارندگان اوراق، دارایی را از بانی یا فروشنده خریداری نموده و آنرا به بانی اجاره به شرط تملیک می دهد. در پایان قرارداد، بانی باید اصل پولی که از ناشر دریافت کرده بود را به همراه آخرین قسط باقی مانده از اوراق، به ناشر جهت پرداخت به دارندگان اوراق تحویل دهد و دارایی اجاره داده شده به تملک او درآید. لازم به ذکر است که دارایی مبنای انتشاری که به عنوان پشتوانه این اوراق در دفترخانه به ملکیت ناشر درآمده بود، مجددا در پایان قرارداد به تملک بانی درخواهد آمد.

درآمد اصلی شرکت مدیریت دارای مرکزی چیست؟

ماهیت اصلی شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه غیرانتفاعی بوده و تنها درآمد آن از محل کارمزد است.

برای توسعه اوراق بازار سرمایه کشور چه تدبیری اندیشیده اید؟

خوشبختانه شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه در زمینه فرهنگ سازی و آشنا نمودن سرمایه گذاران نسبت به ابزارهای مالی جدید و کارکرد آن ها گام های مفیدی برداشته است. در صورتی که ابزارهای مالی طراحی شده متناسب با نیازهای طبیعی سرمایه گذاران و بازارهای مالی باشد، این امر خود سبب استقبال روزافزون سرمایه­ گذاران خواهد شد. به عبارتی فرهنگ سازی و اطلاع رسانی نقش مهمی در موفقیت یک ابزار در بازارهای مالی ایفا می کند.

از جمله اقداماتی که این شرکت در حوزه فرهنگ سازی و اطلاع رسانی انجام داده، می توان به برگزاری جلسات متعدد با ارکان انشار اوراق، شناسایی چالش های موجود در مسیر انتشار اوراق و تلاش برای رفع آن ها، تشکیل کانال تلگرام (@sukuk_ir) جهت آشنا نمودن فعالین بازار سرمایه در خصوص فرآیند انتشار صکوک، بارگذاری مطالب جدید و جذاب بر روی سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه جهت آشنایی هر چه بیشتر با ابزارهای مالی و... اشاره نمود.

در انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک)چه ارکانی وجود دارند؟

ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک) به صورت زیر است:

بانی: شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تامین مالی وی در قالب عقود اسلامی، اقدام به انتشار اوراق بهادار اسلامی می نماید؛

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه: نهاد مالی است که وظیفه تاسیس و راهبری نهادهای واسط مالی را در بازار سرمایه به عهده دارد و به عبارتی امین سرمایه گذاران است؛

نهاد واسط: به عنوان عامل (ناشر) انتشار انواع اوراق بهادار اسلامی شناخته می شود؛

فروشنده: شخص حقوقی است که اقدام به فروش دارایی به نهاد واسط می­ نماید؛

ضامن: شخص حقوقی است که پرداخت جریان درآمدی و حسب مورد بهای خرید دارایی مبنای انتشار اوراق بهادار اسلامی توسط بانی به نهاد واسط را تضمین می نماید؛

عامل فروش: شخص حقوقی است که نسبت به عرضه اوراق بهادار اسلامی از طرف ناشر برای فروش اقدام می نماید؛

عامل پرداخت: شرکت سپرده­ گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که نسبت به پرداخت های مرتبط با اوراق بهادار اسلامی در سررسیدهای معین به سرمایه­ گذاران اقدام می کند؛

بازارگردان: بازارگردان، کارگزار معامله گر یا شرکت تامین سرمایه ای است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق می پردازد؛

متعهدپذیره نویسی: شخص حقوقی است که متعهد به خرید اوراق بهاداری است که ظرف مهلت «پذیره نویسی» به فروش نرسیده است.

تاکنون تعداد اوراق سررسید شده و سررسید نشده به چه صورت بوده است؟

تاکنون 17 مورد از اوراق، به ارزش 13 هزار میلیارد ریال سررسید شده و نزدیک به 30 مورد دیگر در حال معامله هستند.

به نظر شما برای ورود صنایع کشور به بازار سرمایه چه تدابیری باید اندیشید؟

امروزه کمبود نقدینگی در برخی از صنایع، مشکلات جدی در بخش های مختلف ایجاد کرده و سبب شده که میزان نرخ بازده صنایع پایین آمده و بهره وری کاهش یابد. کمبود نقدینگی و بروز نبودن فناوری، موجب شده که نرخ بازده در این صنایع کمتر از نرخ بازده اوراق تعیین شود و این امر ممکن است در آینده منجر به نکول اوراق شده و شرکت­ها نتوانند به تعهدات خود عمل نمایند. در حقیقت می­توان گفت پایین بودن نرخ بهره وری در برخی از صنایع مسئله ای است که باید به آن توجه شود و نرخ اوراق متناسب با نرخ بازدهی صنایع تعیین گردد. امروزه اکثر قریب به اتفاق صنایع در سال های دور احداث شده و از تکنولوژی قدیمی بهره مند هستند. بنابراین، لازم است صنایع ما با روش های جدید تولید و فرآوری آشنا شده و صنایع خود را به سیستم ها و تکنولوژی جدید مجهز نمایند.