بورس آماده تیک آف تابستانه شد

عصر ایران؛ علیرضا باغانی

شاپور محمدی ششمین رئیس بورسی است که ایران پس از انقلاب اسلامی به خود دیده است.او چهارشنبه گذشته در ساختمان صور اسرافیل واقع در باب همایون رسما حکم خود را از وزیر امور اقتصادی و دارایی تحویل گرفت تا بازار سرمایه ایران از شنبه (امروز) شاهد آغاز دوران جدیدی باشد.

در یک هفته سپری شده از حضور وی در ساختمان ملاصدرا، بازار سهام واکنش مثبتی به حضور او نشان داده است. تا جایی که شاخص بورس در هفته گذشته از 76.255 تا 77.883 واحد معادل2.13 درصد رشد داشته که در مقیاس هفتگی کارنامه خیلی خوبی است. شاخص فرابورس موسوم به آیفکس هم در این هفته 1.75 درصد رشد را به خود دیده است.

ارزش معاملات کل هفته در دو بازار بورس و فرابورس نیز به 1.275 میلیارد تومان رسید که 843 میلیارد تومان آن مربوط به معاملات خرد ( بدون معاملات بلوکی و اوراق مشارکت ) بود.

رایحه خوش نقدینگی

شماری از بازیگران بازار سرمایه حضور شاپور محمدی در پست بالاترین مقام نظارتی بازار سرمایه را فرصتی مغتنم دانسته که در پی آن ماه های پیش روی بورس می تواند به رشدی ترین دوران بورس در دولت حسن روحانی تبدیل شود.

به همین بهانه محمود رضا خواجه نصیری مدیرعامل تامین سرمایه آرمان و کارشناس ارشد بازار سرمایه در یادداشتی از حکمفرمایی شرایط جدید در بازار سهام خبر داده و روزهای بهتری را برای بورس ایران پیش بینی نموده است...

«نسبت تقاضای بازار و انگیزه معاملاتی در روزهای گذشته بسیار خوب بود. رونقی که به نظر می رسد مدت هاست در شکل واقعی آن تجربه نشده است. بسیاری از دوستان نگران عرضه حقوقی ها و تخلیه هیجان فعلی هستند. اگرچه این نگرانی با توجه به تجربیات قبلی قابل درک است اما به دلایل متعدد در شرایط فعلی بخشی از عرضه های دپو شده پشت بازار کم شده است. اما به نظر می رسد برای رشد بازار گریزی از عبور از این مرحله نداریم.

باید این عرضه ها جذب و یکبار برای همیشه تعیین تکلیف شود. چند روز پیش مطلبی خواندم دوباره شرکت های سرمایه گذاری درگیر مشکلات نقدینگی شده اند. بسیار مطلب دقیقی بود به نظر می رسد نحوه عملکرد این شرکت ها در سال های گذشته و به ویژه ورود به مدیریت و تملک شرکت ها و عدم ورود منابع جدید در قالب سرمایه باعث شده این شرکت ها تضعیف شده و بعضا برای ایفای تعهد خود مجبور به فروش سهام هستند.گذر از دوره شرکت های سرمایه گذاری به صندوق های سرمایه گذاری در حال انجام است. امروز ٨٠ هزار میلیارد تومان در صندوق های سرمایه گذاری وجود دارد!! قدرت بالایی است . این قدرت بازار بدهی کشور را متحول کرده است و اکنون در راه بازار سهام است.به نظر می رسد با تبیین نقش های جدید در بازار شاهد تحول خواهیم بود. تغییر بازیگران بازار را بواسطه رایحه خوش نقدینگی و تخصص و ثبات در بازار را به فال نیک می گیریم.»

تحلیل عبده تبریزی از تغییرات

در این هفته حسین عبده تبریزی دبیرکل پیشین بورس و عضو فعلی شورای عالی بورس هم در گفت و گویی با بورس24 حرف های با اهمیتی درباره تغییرات در بازارسهام مطرح نمود و عملا بخشی از خواسته های اهالی بازار سهام از نهاد ناظر را عنوان کرد:

*دکتر فطانت در زمان سختی مدیر بازار سهام شد؛ در دوره‌ای که علاقه‌مندان به این شغل محدود بودند و در این مدت با پیگیری‌های مجدانه توانست بخشی از مشکلات و ابهامات را از سر راه بازار بردارد. رابطه‌ی او با صنعت این امکان را پدید آورد که با وزرای وزارت‌خانه‌های تولیدی کابینه از نزدیک کار کند. شخصاً برای ایشان آرزوی سلامتی و بهروزی دارم.

*تغییر در ذات سازمان‌هاست،دوره مأموریت دو عضو هیأت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مدتی بود که خاتمه پیدا کرده بود و تغییر آنان الزام قانونی داشت. همزمان با تغییرات در هیأت‌مدیره، آقای دکتر فطانت به دلیل مسائلی خواستار کناره‌گیری شده بودند. ریاست شورا، آقای وزیر، هم موافقت کرده بودند.

*امیدوارم هیأت‌مدیره جدید سازمان بورس و اوراق بهادار بتواند تحرک جدیدی در بازار سرمایه ایجاد کند و برخی مشکلات جاری را حل کند. ببینید الان ریسک برخی نهادهای مالی مثل صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بالارفته است. در شرایطی که نرخ سود بانکی 15 درصد اعلام شده است، صندوق‌های با درآمد ثابت چگونه سود 20 درصد و بالاتر می‌دهند. ‌آیا منابع آن‌ها هدف دورزدن نرخ‌های بانک‌ها را دنبال نمی‌کند؟

*افرادی که می‌خواهند در سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت داشته باشند و کارمند آنجا باشند، باید به جایگاه و موقعیت خود واقف باشند. آنجا نهاد نظارتی بازار سرمایه است. می‌توانند بخش خصوصی را انتخاب کنند، سهم خرید و فروش کنند و ده‌ها کار دیگر بکنند.

*در حال حاضر آن‌قدر که بخواهید نوسان‌گیر در بازار سرمایه وجود دارد؛ افرادی که به هر حال بازار را از مسیر موردنظر مقامات بازار خارج می‌کنند. بازار نیازمند سرمایه‌گذار حرفه‌ای بلندمدت است تا جریان سرمایه‌گذاری‌های بازار به جریانی بلندمدت بدل شود، و نه نوسان‌گیری صرف.

*سرمایه‌گذاران هم می‌باید بر این موضوع واقف شوند که صندوق تنها زمانی سودی بیشتر از سپرده‌های بانکی خواهد داد که آن‌ها ریسکی بیش‌تر را بپذیرند. امروزه صندوق‌های با نرخ 20 درصد و بالا وجود دارد که منابع جمع‌کرده‌اند. این نرخ‌‌های بالا باعث می‌شود صندوق بزرگ شود و منابع آن‌ها هم عملاً به سپرده بانکی تبدیل شده است.

* صندوق‌ها چه تأثیری در وضعیت کلی بازار می‌توانند داشته باشند؟ غیر از این است که مردم را از سرمایه‌گذاری در سهام دور می‌کنند؟ به علاوه، در صورتی که تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از سرمایه‌گذاران صندوق‌های بزرگ تصمیم به دریافت وجوه خود از صندوق‌ها بگیرند، برخی صندوق‌ها حتی قادر به پرداخت 20 درصد از کل وجوه دریافتی خود نیستند؛ چرا که بانک‌های دریافت‌کننده این وجوه، این منابع را در اختیار ندارند.

*برای کنترل فساد باید نخست زمینه‌های فساد را محدود کرد. زمانی که در عرصه‌ای 60 درصد دست‌اندرکاران قوانین را رعایت نمی‌کنند و تخلف می‌کنند، مقام ناظر نمی‌تواند کنترل‌های لازم را انجام دهد.

*در بازار سرمایه هم اگر فساد یا تخلفی وجود داشته باشد، با اصلاح فرایند و نحوه‌ی نظارت مقام ناظر، باید راه‌های مقابله با آن را جستجو کرد. ابتدا اشخاص حرفه‌ای باید در جای خود قرار گیرند تا نظارت‌ها با قدرت و صحیح انجام شود.

*امکان به صفررساندن فساد کم‌تر در دسترس است، اما حیطه آن حتماً قابل‌‌کنترل و محدودشدن است. این‌جا هم البته باز به بحث قبلی یعنی بالابردن کیفیت می‌رسیم. در بخش نظارت، به تقویت کیفیت نیاز است.

*زمانی که نظامات برهم می‌خورد، فساد چهره نشان می‌دهد. بورس هم مانند بانک‌ها از این قاعده مستثنی نیست. اگر با برقراری نظامات دقیق فاصله داریم، پس باید شاهد فساد هم باشیم. البته، وضع بورس از بانک‌ها بسیار بهتر است. بورس می‌باید به دنبال این باشد که کیفیت را ارتقا دهد و شرایط را برای ورود شرکت‌های فاخر بخش خصوصی به بازار سرمایه آماده کند، و این در گرو ایجاد فضای امن و عاری از فساد و تخلف برای آن‌هاست.

*توجه به شاخص باید باز هم کمرنگ‌تر شود و تأمین مالی از طریق بازار سرمایه تقویت شود، و به شاخص موردعلاقه بدل شود. اقتصاد ایران در حال تغییر بوده و متأسفانه ضعیف‌تر شده است و شاخص بورس وضع ضعیف‌تر بخش واقعی اقتصاد را نشان می‌دهد، و انتظاری غیر از این نیز از آن نداریم.

*به نظرم، در شرایط فعلی نرخ سود سپرده‌ی بانکی 10 درصد و نرخ تسهیلات 15 درصد معقول به نظر می‌آید.

*بسیار بعید است دولت در بورس دست به ایجاد حباب بزند و برای کسب امتیاز کوتاه‌مدت سیاسی، تحرکات تصنعی در بخش‌های اقتصاد ایجاد کند.

اشاره عبده تبریزی به شائبه همیشگی فساد در بازار است که در زمان های مختلف خود با شدت و ضعف نشان داده است،اما در سال های اخیر با گسترش شبکه های اجتماعی سفته بازان برای تحرکات خود ابزارهای رسانه ای خوبی را هم به دست آورده اند،رخدادی که با انفعال نهاد ناظر میدان را برای فساد های نوین در بازار سهام باز کرده است.متاسفانه در دوره های گذشته هر موقع حرف از فساد در بورس به میان آمده نهاد ناظر به جای شناسایی بخش های پنهان و غیر رسمی بازار که کانون اصلی فساد هستند به محدودیت رسانه های رسمی یا برخورد با فعالان شناسنامه دار بازار دست زده است.درست مثل سازمان امور مالیاتی که به دلیل ناتوانی در شناسایی بخش های پنهان اقتصاد ایران که حتی یک ریال هم مالیات نمی دهند همواره فشار را به شرکت ها به عنوان شفاف ترین بخش اقتصاد ایران زیاد کرده است!

بگذریم؛دوره حیات جدید بورس آغاز شده است،آن هم پس از 25 اقدام بنیادین محمد فطانت.نکته بارز در ماجرای استعفای او نارضایتی همه از خداحافظی غیر منتظره اوست.فطانت در مراسم تکریم خود از 20 ماه گذشته بورس گفت و این که با کارهای بنیادین انجام شده که مهمترین آن کاهش نرخ سود بانکی و کاهش ابهام در صنایع مهمی همچون پتروشیمی و پالایشگاهی و معدنی است،رئیس جدید عملا با چالش های بزرگی همچون چالش های سال 1393 و نرخ سود 22 درصدی بانک ها مواجه نیست.

طرح مطالبات به روش سریع القلم

اما درباره مطالبات ارکان،بازیگران،بازیگردانان و فعالان بازار سهام از رئیس جدید مطالب زیادی نوشته شده است.در مهمترین مطالب مطرح شده در این خصوص حسین خزلی مدیرعامل کارگزاری بانک کشاورزی در یادداشتی به روش محمود سریع القلم بخشی از مطالبات خود را از رئیس جدید این گونه عنوان کرده است:

https://bourse24.ir/news/136547

ما نیز سعی می کنیم در نوشتارهای بورسی خود مطالبات بخش های مختلف بازار را از رئیس جدید عنوان کنیم البته مطالبه هایی که شاپور محمدی به عنوان رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و معاون وزیر اقتصاد توانایی انجام آن را داشته باشد.از یاد نبریم مسئول همه اتفاقات خوب و بد بازار او نیست.

مطالبات عمومی بازار

1.از شاخص دست بردارید.شاخص بورس ما که هم نمایانگر بازده نقدی و هم نشانگر تغییرات قیمت سهام شرکت هاست عملا شاخص درست و دقیقی برای نشان دادن اوضاع بازار سهام نیست که اگر بود زیان 60 درصدی بازار سهام از دی 92 تا دی 94 را حدود 30 درصد نشان نمی داد!پس بهتر است اگر در دولت ملاکی برای سنجش وضعیت بازار سهام می خواهند حداقل معیارهای معتبرتری مثل ارزش معاملات ، تعداد خریداران و فروشندگان و ...به سمع و نظر دولتمردان رسانده شود.امیدواریم در دوران شاپور محمدی بلوک زنی ها برای همیشه منسوخ شود و اگر بازار منفی است شهامت منفی نشان دادن شاخص هم به وجود بیاید.

2.رانت اطلاعاتی واقعا از بین برود.یکی از اقدامات ارزشمند محمد فطانت امکان انتشار اطلاعیه شرکت ها در سامانه کدال بود.این موضوع توانست بخشی از فساد درون بورس که تا قبل از انتشار اطلاعیه به اطلاعات نهانی دسترسی داشتند را از بین ببرد.لکن همچنان برخی اطلاعیه ها با تاخیر از سوی نهاد ناظر برای نشر عمومی در کدال تائید می شود و همین طور قبل از افشای اطلاعیه ها در کدال در برخی از شرکت ها هم از اطلاعات سوء استفاده می شود.به هر حال قطعا به جای «بگیر و ببند» می توان راهکارهای نظارتی سیستماتیکی را تعریف کرد که سوء استفاده از اطلاعات نهانی به حداقل برسد.تاکید می کنم راهکارهای سیستماتیک چون متاسفانه هر بار در بورس ما صحبت از برخورد در فساد به وجود می آید فقط برخی مقامات نظارتی همین را بلدند که بیایند یکی دوتا مصاحبه در رسانه ها در باب برخورد و «بگیر و ببند» بکنند و بس.نه خیر.مقام نظارتی محترم! اگر فسادی در بورس هست، مقصر شماره یک خود شما هستید پس بهتر است در سال 2016 که حدود 50 سال از عمر بورس ایران می گذرد راهکارهای کاراتری را برای حل مشکل فساد که در همه دوره ها بوده طراحی بفرمائید.چه خوب گفت حسین خزلی که حقوق کارکنان بورس باید بیشتر از مقیاس حقوق کارکنان سایر نهادهای پولی و بانکی باشد تا خدای ناکرده... .

3.آگاهی بخشی های مستمر.یکی از مهمترین مشکلات بورس ما عدم آگاهی از شرایط روز است.نگارنده به عنوان روزنامه نگار و کارشناس بازار هیچگاه دلیل رشد هیجانی بورس در زمستان 94 را متوجه نشدم،باور کنید هیچ کس پاسخی برای این سوال ندارد.مهمترین دلیل آن رشد،تحریک بورس به دلیل انتخابات مجلس بود که البته بارها رد شد.آیا واقعا جا نداشت رئیس سازمان بورس در زمان شروع رشد بازار در زمستان 94 یا حداقل در میانه آن با رعایت اصل حقیقت ماجرا را با مردم در میان می گذاشت!؟الان هم همه درباره احتمال رشد بورس در ماه های باقی مانده به انتخابات ریاست جمهوری حرف می زنند.آیا واقعا چنین است؟

4.بورس فقط تابلوی قرمز رنگ خیابان حافظ نیست.بازار سهام ما بخش های زیاد دیگری هم دارد.چه خوب گفت حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران در مراسم معارفه شاپور محمدی که چون ما شاخص نداریم عملکرد ما دیده نمی شود! سلطانی نژاد با اشاره به ارزش 2.7 تریلیون دلاری معاملات مشتقه پی وی سی در بورس کالای دالیان چین ، گفت که گرچه مصرف کنندگان مواد پلیمری چین با تعداد زیادی روبرو است، ولی ایران نیز به عنوان تولید کننده بزرگ محصولات پتروشیمیایی سالانه بیش از 40 میلیون تن محصول تولید می‌کند که می تواند عاملی مهم برای به دست گرفتن جایگاه مرجع قیمتی باشد.اشاره او به اهمیت و جایگاه بورس کالا در ایران است.جایی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.کمتر کسی می داند که الان بورس کالای ما مهمترین مرجع ارائه آمار و وضعیت بازارهای محصولات کشاورزی و شیمیایی است.بورس کالا چند هفته قبل از التهاب بازار شکر آمارهایی از کاهش موجودی انبارهای این ماده استراتژیک داده بود.در این بازار از قیر گرفته تا انواع محصولات پتروشیمی،سیمان،گندم و جو معامله می شود.یا در بورس انرژی ما از نفت گرفته تا برق و در فرابورس ما اختراعات مخترعین ایرانی در بازاری به عنوان ایده داد و ستد می شود.بدون تردید توجه به این بازارها می تواند نفوذ بورس را در بخش های واقعی اقتصاد به عنوان یک تنظیم کننده بین عرضه و تقاضا و البته مرجع قیمت گذاری و آماردهی درست بیش از پیش تحکیم کند.

5.کاهش ریسک های مترتب بر بازار.بورس باید نخستین سازمانی باشد که در تصمیم گیری های مهم اقتصادی طرف مشورت قرار می گیرد.اگر می خواهند تعرفه ای بگذارند.اگر برنامه ای برای آزاد سازی دارند.اگر می خواهند با کشور جدیدی وارد تعامل اقتصادی شوند.اگر سودای جهانی شدن در سر دارند و اگر برنامه هایی برای تغییرات اقتصادی در کشور وجود دارد،اول باید با بورس مشورت شود.رئیس جدید بورس باید بتواند این مهم را جا بنیدازد که بورس تنها یک ویترین تزئین شده از اقتصاد نیست.آمارهای بورس گویای اوضاع و احوال 40 صنعت حاضر در بازار سهام است و اگر تصمیمی قرار است برای اقتصاد ایران اتخاذ شود باید حرف های بورسیان هم شنیده شود.شاید شاپور محمدی به دلیل نزدیکی به دولت بتواند مقدمات عضویت رئیس بورس در هیات دولت را فراهم کند.

6.بازنگری در قانون.قانون بازار سهام برای 11 سال پیش است.زمانی که بورس یک بازار تقریبا حاشیه نشین بود و نه مثل الان تنها امید تامین مالی بنگاه های اقتصادی و محل تسویه حساب دولت با پیمانکاران.در 11 سال گذشته کارکردهای بورس تغییر کرده،تخلفات و فساد چهره متفاوتی از خود به نمایش گذاشته و اساسا برخی قوانین کارایی لازم را در شرایط کنونی ندارد.

برای این که آقای رئیس در بدو ورود با انبوهی از خواسته ها و مطالبات مواجه نشود ،در نوشتارهای بعدی به این موضوع می پردازیم.

*روزنامه نگار و کارشناس بورس