همه صندلیهای اتاق انتظار مركز ناباروری پر بود از زنان و مردانی كه دیگر چندان جوان نبودند. برخی از زنها باردار بودند و برخی هم نگران اینكه آیا بالاخره آنها هم لذت مادر شدن را خواهند چشید یا نه. لحظاتی بعد، در اتاق پزشك باز شد و زنی حدود 40 ساله با صورتی رنگ پریده و ظاهری نه چندان آراسته از اتاق بیرون آمد. همزمان كه حق ویزیت پزشك را به منشی میپرداخت، گفت: «لطفاً یك وقت برای هفته دیگر برایم بگذارید.»
به گزارش شفاآنلاین؛منشی كه انگار از قبل او را میشناخت گفت: «چی شد؟ دكتر چه گفت؟» زن با لحنی نگران گفت: «دكتر میگه با روش آزمایشگاهی برایم تعیین جنسیت میكند اما احتمال موفقیتش 30 درصده، تازه هزینهاش هم برام سنگینه. تو كه میدانی وضعیت مالی همسرم چندان مناسب نیست.» منشی كه انگار از شنیدن حرفهای بیمار كمی عصبی شده بود، گفت: «خوب به شوهرت بگو تو كه پسر میخواهی باید فكر حل این مشكلات هم باشی!»
زن در حالی كه قطرههای اشك در چشمانش حلقه زده بود، گفت: «به خدا خیلی بدبختم سه تا دختر برایش به دنیا آوردهام كه خیلیها حسرت یكی از آنها را دارند اما شوهرم فقط ناشكری میكند و خودش و خانوادهاش مدام به خاطر پسر نداشتن به من طعنه میزنند! شوهرم نیز فكر میكند تا وقتی پسردار نشود ابهت مردانهاش زیر سؤال است اما دیگر فكر این را نمیكند كه پسردار شدن به چه قیمتی؟»
با این وضع مالی كه ما داریم تهیه هفت، هشت میلیون تومان برایمان سخت است چه برسد به مخارج بعدی! نمیدانم چه كنم، دیگر خسته شدهام. دكتر گفت كلی آزمایش باید بدهیم. چند ماه هم طول میكشد و هزینه سنگینی دارد. آخر كار هم ممكن است نطفه بارور نشود و از بین برود. میگوید مثل هر روش غیرطبیعی دیگری احتمال موفقیتش كم است از همه مهمتر اینكه خودم به هیچ عنوان راضی به این كارها نیستم و میدانم وقتی تقدیر الهی نباشد و ما به زور از او بخواهیم باید تاوانش را هم بدهیم. اما افسوس كه...
موضوع انتخاب جنین و تعیین جنسیت جنین دو ماجرای جدا از یكدیگر است كه متأسفانه در اصطلاح رایج و فرهنگ عامه به یك معنا تلقی میشود. تعیین جنسیت زمانی رخ میدهد كه مادر باردار در میانه دوران حاملگی به پزشك مراجعه كرده و با انجام آزمایش سونوگرافی دختر یا پسر بودن فرزندش را متوجه میشود. اما انتخاب جنسیت كه موضوع بحث این گزارش است به این معنی است كه یك زوج، قبل از بارداری از پزشك خود میخواهند تا با انجام آزمایشهای خاصی كه روی پدر و مادر و جنین در آزمایشگاه انجام میدهد فرزندشان دختر یا پسر شود.
این روش اخیر كه از حدود سال 2004 میلادی - 10 سال قبل - در ایران آغاز شده با هدف كمك به متعادلسازی خانواده دنبال میشود تا خانوادههایی كه بنا به دلایلی تمایل به داشتن فرزندانی از هر دو جنس دختر و پسر دارند با این روش درمانی به خواسته خود برسند.
با آن كه حدود 10 سال از این روش باروری غیرطبیعی در كشور میگذرد اما هنوز قانون یا آییننامه مدونی در این باره وجود ندارد. برخی مراكز درمانی هم بنا بر آییننامههای داخلی یا قوانین و مقررات خود، شرایطی را برای متقاضیان در نظر گرفتهاند اما بررسی عواقب اخلاقی، زیستی و اجتماعی این كار و بحثهای قانونی و شرعی آن مخالفان و موافقانی در همه كشورها از جمله ایران دارد كه دلایل خاص خود را برای این موضوع ارائه میكنند.
به عنوان مثال «ساوولسكو» استاد رشته اخلاق در علوم تجربی از دانشگاه آكسفورد كه از موافقان این روش است میگوید: «ناعادلانه است كه علیه تعیین جنسیت با استفاده از روشهای پزشكی، قانون وضع شود، اگرچه تمایل والدین به انتخاب جنسیت به نوعی مطرحكننده اختلال عملكرد روانی آنان است اما به دلیل برخورد و رفتار مناسب والدین با فرزند دلخواه از نظر جنسیتی، این عمل از لحاظ روانی برای كودك سودمند به نظر می رسد.
اما یكی از مخالفان قانونی شدن این روش میگوید: این عمل واضحترین شكل تبعیض جنسیتی است و چنین والدینی ارزش مبنا را هویت جنسی فرزند قرار دادهاند.
قانون نداریم
دكتر صادق شریعتی نسب، پژوهشگر پژوهشگاه «رویان» و عضو گروه حقوق خانواده معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه میگوید: «در حال حاضر در كشور ما قانونی درباره انتخاب جنسیت فرزند وجود ندارد به عبارت دیگر این كار نه منع شده و نه مجوزی برای آن وجود دارد. وقتی هم قانونی وجود نداشته باشد در واقع موضوع مبهم و سلیقهای اعمال میشود و هیچ نظارت قانونی بر روند كار در مراكز مختلفی كه در سراسر كشور این كار را انجام میدهند وجود ندارد. آنچه در این رابطه بسیار ضروری به نظر میرسد وجود یك قانون یا آییننامه است تا حداقل یك روند یكسان نظام مند و قانونی رعایت و اجرا شود.
دكتر شریعتینسب در رابطه با اجرای این روش در مراكز باروری و ناباروری كشور هم بیان میدارد: برخی از مراكز همانند رویان یك ضابطه و آییننامه داخلی برای خود دارند كه نتیجه مشورت و هماندیشی كارشناسان حقوقی، اخلاق پزشكی و متخصصان این علم است و پایبندی به این آییننامه از ملزومات روند كار است تا هم اخلاق و هم تبعات اجتماعی و قانونی و علمی كار رعایت شود. به عنوان مثال برخی نگران این موضوع هستند كه انتخاب جنسیت باعث برهم خوردن تعادل جنسیتی جمعیت كشور شود برای رعایت این امر، انتخاب جنسیت فقط برای خانوادههایی انجام میشود كه نخست دو فرزند یك جنس داشته باشند و از جنس مخالف فرزندی نداشته باشند. دوم آن كه احتمال و امكان تبعیض جنسیتی در خانواده وجود نداشته باشد بدین معنی كه در این مراكز خانوادهها تحت مشاوره قرار میگیرند تا مشخص شود دلیل منطقی و قانعكنندهای برای انتخاب جنسیت فرزند دارند یا آینده و سرنوشت خانواده به این انتخاب وابسته است یا خیر. اگر ضرورتی وجود نداشته باشد بطور حتم متخصصان از انجام این كار خودداری خواهند كرد. همچنین این اتفاق برای خانوادههایی كه برای نخستین بار قصد دارند صاحب فرزند شوند انجام نمیشود، چرا كه با این كار تناسب جنسیت در كشور به هم میریزد.
به گفته این حقوقدان قرار نیست انتخاب جنسیت به عنوان یك شیوه عادی باروری تلقی شود چرا كه این روش یك باروری مصنوعی است كه خطراتی هم به دنبال دارد و همانند هر روش غیرطبیعی عوارض، بیهوشی، مصرف دارو و البته هزینههای به نسبت بالایی هم دارد كه بدون دلیل نمیتوان برای همه افراد انجام داد. درواقع در این روش هم مادر و هم جنین ممكن است عوارضی را متحمل شوند و با عملیاتی كه روی جنین انجام میشود جنسیت وی مشخص میشود. در این میان فقط یك مورد استثنا وجود دارد و آن هم برای خانوادههایی است كه قدرت باروری موفقیتآمیز طبیعی را نداشته و یك بار با روش غیرطبیعی صاحب فرزند شدهاند و چنانچه خواهان فرزند دوم باشند از جنس مخالف این روش برای آنها انجام میشود. بنابراین میبینیم برای انتخاب جنسیت جنین مسائلی ازجمله اخلاق مداری، عواقب اجتماعی و موضوعهای اخلاقی باید درنظر گرفته شود و درواقع انتخاب جنسیت فقط برای تعدیل خانوادگی مجاز است.
دكتر شریعتینسب با اشاره به پزشكان یا مراكز پزشكی كه با تبلیغات مختلف زوجها را به انتخاب جنسیت فرزند ترغیب میكنند، اظهار كرد: بیشتر این پزشكان یا مراكز مشاوره با تجویز نسخههایی در زمینه رعایت تغذیه یا نوع رابطه جنسی یا راهكارهای دیگر كه از نظر علمی تأیید شده نیست به زوجها امیدواری میدهند كه با رعایت این نكات ارائه شده صاحب فرزندی مطابق میل خودشان خواهند شد در صورتی كه نمیتوان به این روشها اعتماد كرد و بحث انتخاب جنسیت ربطی به نوع تغذیه ندارد بلكه در روش علمی این كار، كروموزومها هستند كه در آزمایشگاه تحت آزمایش قرار گرفته و سپس جنین موردنظر به رحم مادر منتقل میشود كه شانس چنین روشی نیز در انتخاب جنسیت صددرصد اما در موفقیتآمیز بودن بارداری حدود 30 درصد است، زیرا به هرحال یك روش غیرطبیعی است و خطرات خود را دارد.
به گفته وی پژوهشكده رویان در حال حاضر طرحی در دست تدوین دارد كه در صورت اجرا به مسئولان ارائه خواهد شد تا شاید باعث شود موضوع انتخاب جنسیت جنین شكل قانونی و نظاممندی پیدا كند، چرا كه متأسفانه ممكن است برخی مراكز موجود در كشور مسائل اخلاقی را در این كار رعایت نكنند كه ضرر آن متوجه كل جامعه خواهد شد.
نظر مراجع تقلید
یكی دیگر از بحثهای پیش آمده در موضوع انتخاب جنسیت جنین با روش غیرطبیعی فتاوی آیات عظام و مراجع تقلید است. مردم نیز با توجه به این كه از كدام مرجع پیروی میكنند به دستورات آنها توجه و عمل مینمایند. از آنجا كه انتخاب جنسیت جنین یكی از راههای پیشگیری از انتقال بیماریهای ژنتیك نیز محسوب میشود برخی علما آن را جایز دانسته و برخی دیگر نیز این كار را شرعی نمیدانند. در مكاتب اخلاقی و مذهبی برخی كشورها نیز این كار ممنوع اعلام شده است.
ضرورت تدوین لایحه جامع
دكتر محمدرضا نوروزی، دبیر انجمن علمی تخصصی باروری و ناباروری ایران در این باره میگوید: «انتخاب جنسیت جنین یك روش غیرطبیعی است كه علم برای پیشگیری از انتقال بیماریهای ژنتیك از آن استفاده میكند. البته برقراری تعادل جنسیتی در خانواده و به دنبال آن در كشور نیز یكی دیگر از اهداف این روش است. اما از آنجا كه این روش نیز همانند سایر روشهای باروری غیرطبیعی مانند اهدای جنین، رحم جایگزین و غیره نیازمند لزوم تدوین قوانین مشخص است و ابهامات قانونی زیادی در این میان وجود دارد ضروری به نظر میرسد كه انجمنهای علمی، تخصصی با كمك حقوقدانان و علما یك لایحه جامع و كامل تهیه و آن را برای تصویب به مجلس ارائه كنند. بهعنوان مثال با این روش میتوان از انتقال بیماریهای ژنتیك از والدین به فرزندان جلوگیری كرد حال اگر پدر و مادری باعلم به اینكه جنین آنها مبتلا به بیماری است از سقط آن خودداری كنند و این طفل با بیماری خاص متولد شود و در مراحل بعدی شركتهای بیمه از پرداخت خدمات به این نوع كودكان خودداری كنند مشكلات زیادی بهوجود خواهد آمد. امااگر قانون مشخصی در این رابطه وجود داشته باشد بسیاری از مشكلات حل شدنی است.
نایب رئیس سابق شورای عالی نظام پزشكی كشور در ادامه گفت: موضوع دیگر بحث جنینهایی است كه در این روش از یك زوج در محیط آزمایشگاه بهوجود میآیند یعنی باید قانونی وجود داشته باشد كه مشخص كند، تكلیف این جنینها چه خواهد شد، چرا كه در هر مرحله از روش انتخاب جنسیت شاید حدود 10 جنین تولید شود كه از میان آن جنینی كه جنسیت دلخواه والدین را دارد در رحم كاشته میشود و تكلیف بقیه مشخص نیست كه نیاز به قانون دارد.
بحث انتخاب جنسیت جنین مخالفان و موافقان زیادی در جهان دارد و هر كدام نیز دلایل خود را ارائه میكنند بهعنوان مثال برخی معتقدند پذیرش این روش بهعنوان یك روش علمی برای تعادل جنسیتی خانواده و قائل شدن قوانین برای آن به منزله این است كه ما خانوادههایی را كه یك جنس فرزند دارند یعنی یا فقط پسر یا دختر دارند را متعادل نمیدانیم و بطور حتم یك واقعیت اجتماعی خاص را شكل میدهیم در صورتی كه باید به شخصیت، تربیت و اصالت كودك بهعنوان یك انسان اهمیت داد نه جنسیت او؛ این كار باعث میشود كمكم در یك جامعه تبعیض جنسیتی جایگزین تعادل شود.
در كار خدا مداخله نكنید
از سوی دیگر دكتر بشیر نازپرور مدیركل پزشكی قانون استان تهران میگوید: «به عقیده من اینكه فرزندی دختر شود یا پسر مشیت الهی است و به نظرم اگر خداوند بخواهد به خانوادهای فرزند با جنسیتی مشخص بدهد بطور قطع حكمتی در آن بوده و دخالت در كار خداوند پسندیده نیست. با این حال اگر خانوادهای باشد كه جنسیت فرزند برایشان مهم است این یك خواسته شخصی و خانوادگی است و خودشان تصمیم میگیرند و برای انجام آن به پزشك متخصص یا مراكز موجود در كشور مراجعه میكنند. به گفته وی، تا این لحظه قانون مشخصی دراین باره تدوین و تصویب نشده كه اگر زوجی قصد داشت انتخاب جنسیت جنین كند با توجه به آن یا براساس مواد این قانون عمل كند. البته وجود قانون یعنی نظم و قاعده در یك كار و اگر قانونی هم در این رابطه داشته باشیم خوب است.
وی همچنین درباره تبلیغات تعیین جنسیت فرزند نیز گفت: روشهایی كه براساس تغذیه و رعایت برخی رفتارها در روابط زناشویی است چندان پایه علمی ندارد و نمیتواند ملاك قطعی برای انتخاب جنسیت فرزند باشد.
بااین حال، آنچه از بررسی نظر كارشناسان به دست میآید و شاید بتوان گفت نقطه اشتراك نظر مخالفان و موافقان این روش است رفتار و تربیت و ارزشی است كه والدین برای فرزندانشان اعمال میكنند. قانونی شدن یا نشدن روش انتخاب جنسیت كودك شاید در اولویت بعدی نظر كارشناسان و علما قرار دارد و مهمترین موضوع نداشتن نگاه تبعیض جنسیتی به این روش و استفاده صحیح پزشكی و شاید درمانی به انتخاب جنسیت فرزند است.
این مطلب را با دیگران به اشتراک بگذارید :
شما هم نظر دهید
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.