به گزارش سنا؛ تحلیل علل افت شاخص طی ماه های اخیر، تأثیر ابلاغیه اخیر وزارت صنعت درخصوص تغییر مبنای محاسبه از ارز مبادله ای به ارز آزاد، ارزیابی درخصوص اعلام قیمت های جدید خودرو از سوی شورای رقابت، چشم انداز بخش ساختمان، راهکارهای مدیریت ریسک در بازار سرمایه و نقش دولت و مجلس در تقویت اعتماد سهامداران به بازار سرمایه، مواردی است که در گفتگوی تفصیلی با دکتر مهدوی عادلی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، از او سوال کردیـم.
سنا: تحلیل شما درباره عمده دلایل افت شاخص طی ماه های اخیـر چیست؟
به هر حال شاخص بورس، خود را بر اساس اقتصاد واقعی تعیین می کند و وقتی اقتصاد در رکود تورمی به سر می برد علی القاعده رشد سرمایه گذاری هم به صورت سابق اتفاق نخواهد افتاد. وقتی تورم، گریبان اقتصاد را می گیرد و از طرفی میزان تولیدات هم پایین تر از ظرفیت اسمی است، سودآوری شرکت ها کاهش پیدا می کند و طبیعتا قیمت سهام پایین می آید. این یک بخش قضیه. بخش دیگر، اثرات روانی است که بر بازار حکم می راند. بازار نگاه می کند که فعالان و صاحبنظران اصلی در تحلیل های مالی خود به چه نتیجه ای می رسند. اگر ارزیابی های آنها مثبت باشد مسلما شاخص هم در جهت مثبت حرکت می کند و اگر نظر آنها منفی باشد، شاخص روند منفی در پیش می گیرد. البته عوامل دیگری هم به خصوص در روزهای اخیر بر بازار سرمایه اثرگذار بود؛ مثل افزایش نرخ خوراک برای پتروشیمی ها. طبیعی بود که با افزایش قیمت خوراک، سودآوری این شرکت ها کاهش یابد. در کنار آن مسلما بحث رفع تحریم ها و افزایش سرمایه انتظاری هم هست که امید به سوددهی بازار را زیاد و اقتصاد را از رکود تورمی خارج خواهد کرد.
سنا: مگر قیمت خوراک پتروشیمی ها چنـد درصد قیمت تمام شده را تشکیل می دهد؟
به هر حال خوراک در صنعت پتروشیمی نقش عمده ای دارد. چرا که ماده اولیه که ممکن است گاز یا هر خوراک دیگری باشد، تبدیل به مواد مختلف پتروشیمی می شوند، اگرچه نباید اثرات روانی اینگونه تصمیم ها بر سرمایه گذاران را هم نادیده گرفت. بطور کلی، در صنعت پتروشیمی حامل های انرژی، هم نقش خوراک را ایفا می کنند و هم نقش سوخت را. از این جهت تعیین قیمت اهمیت زیادی دارد. اثرات افزایش قیمت خوراک در صنایع اولیه پتروشیمی مثل اتیلن و پروپیلن و بخش بالادستی بسیار قوی است، ولی هرچه قدر به بخش پایین دستی نزدیک شویم، این نسبت کاهش پیـدا می کند.
سنا: فکر می کنید بخشنامه اخیر وزارت صنایع به بورس کالا درخصوص اعمال نرخ ارز آزاد در محاسبه قیمت محصولات پتروشیمی، چه تاثیری بر بازار خواهد گذاشت؟
این مصوبه می تواند بازار را در جهت مثبت حرکت دهد. شاید هم در وضع فعلی منطق آن درست باشد. به خاطر اینکه اگر قرار باشد قیمت خوراک بالا برود، قیمت فروش محصولات هم افزایش پیدا می کند. صنعت پتروشیمی یکی ازبخش هایی است که صادرات عمده کشور را تشکیل می دهد؛ یعنی از زمانی که پتروشیمی ها به بهره برداری رسیدند و شروع به صادرات کردند، اساسا ترکیب صادرات کشور عوض شد و از محصولات سنتی مثل فرش و پسته و زعفران به سمت کالاهای صنعتی رفت. خوب، این برای شاخص توسعه صنعتی کشور بسیـار مهم است. چون در دنیا نگاه می کنند که یک کشور چه ترکیبات صادراتی دارد. اگر منحصر به مواد اولیه و کالاهای سنتی باشد، یک کشور توسعه نیافته تلقی می شود. در صورتی که وقتی شاخص صنعت بالا برود، و بخش عمده را محصولات صنعتی تشکیل دهند، به آن کشور به عنوان یک کشور توسعه یافته یا در حال توسعه می نگرند. بنابراین به خاطر این اهمیت باید با صنعت پتروشیمی همراهی شود تا هم بتواند صادرات خود را افزایش دهد و هم قیمت را بر اساس نرخ ارز آزاد تعیین کند که سودآوری آنها مجددا به حال اول برگردد.
سنا: با این منطق، وقتی محصولات پتروشیمی با ارز آزاد در بورس معامله شوند دو حالت دارد: حالت اول این است که کارخانجات پتروشیمی مواد اولیه را با ارز مبادله‌ای بخرند اما محصولات را با ارز آزاد بفروشند که در این حالت سود کاذبی نصیب پتروشیمی‌ها می شود یا حتی ممکن است منجر به ظهور رانت هایی در این بخش شود. در حالت دوم اما وقتی کارخانجات پتروشیمی، مواد اولیه خود را با ارز آزاد بخرند هرچند ممکن است اوایل، یک شوک قیمتی به پتروشیمی‌ها وارد شود اما این مشکل در بلندمدت حل و به تعادل اقتصادی منجر خواهد شـد.
درست است. البته این نافی این نیست که صنعت پتروشیمی هم باید بهره وری خود را بالا ببرد و قدرت رقابت خود را افزایش دهد . پتروشیمی ها لازم است کیفیت محصولات خود را بالا ببرند و در سوخت صرفه جویی کنند تا شدت مصرف انرژی در این بخش پایین بیاید. همه اینها کمک می کند به اینکه صنعت پتروشیمی پویایی داشته باشیم و سرمایه گذاری جدید در آن صورت بگیرد ؛ چرا که یکی از پتانسیل های عمده صنعتی شدن کشور و حرکت در جهت اقتصاد مقاومتی ، تبدیل نفت و گاز به فراورده است که مهمترین آن هم همین صنعت پتروشیمی است.
سنا: نظر شما درباره خودروسازان چیست؟ اقدام اخیر شورای رقابت در تعیین قیمت خودرو را بر بازار سرمایه چگونه ارزیابی می کنید؟
خوب، همیشه ایده آل این است که تا حد ممکن عرضه و تقاضا قیمت را تعیین کند؛ اما چون خیلی از قیمت هایی که داده می شود- از جمله قیمت های سوخت- واقعی نیست، بنابراین دولت ها هم در موضوع قیمت گذاری یک جایگاهی برای خودشان می بینند که وارد این صنعت شوند . خودرو یک کالای اساسی نیست و به هر حال یک محصول مصرفی بادوام است . شاید اگر به تدریج دولت از قیمت گذاری خارج شود و شورای رقابت نقش فعال تری ایفا کند، این به بهبود وضعیت صنعت کمک کند. اتفاقا ما در صنعت خودروسازی هم به خاطر مسایل مختلف، قیمت تمام شده بالایی داریم ؛ از جمله دور زدن تحریم ها و اینکه بعضی قطعات خودرو مشمول تحریم بوده که اخیرا البته تا حدودی این محدودیت ها برداشته شده است. همین طور سود بانکی بالا. همه اینها باعث می شود که قیمت تمام شده خودرو بالا برود. از طرف دیگر شدت انرژی در صنعت خودرو بالاست و روش ها و تکنولوژی های نو دنیا باید وارد این صنعت شود. به خصوص در حال حاضر باید برویم به سمت تولید خودروهای هیبریدی که بتوانیم هم آلودگی شهرها را کاهش دهیم و هم شدت مصرف انرژی را.
سنا: چشمانداز بخش مسکن و ساختمان و همین طور کالاهایی نظیر سیمان را در بورس چگونه می بینید؟
بخشی از کاهش قیمت سیمان مرتبط با صادرات است. می دانید که مقادیری از این کالا به عراق و دیگر کشورهای همسایه صادر می شد و اخیرا با مسائلی که در عراق پیش آمده، فعلا این صادرات تا حد زیادی کاهش پیدا کرده و این بر بازار سیمان تاثیر گذاشته است. باید اینها حرکت کنند به سمت و سویی که مصارف و کاربردهای جدید برای سیمان تعریف کنند؛ مثلا امروز روکش جاده ها را در دنیا به جای آسفالت بتنی می کنند و برای کشور ما که در تابستان ها مناطقی بسیار گرم و در زمستان ها مناطقی بسیار سرد دارد و اتفاقا هردوی اینها آسیب می زنند به آسفالت، بسیار راهگشاست. ضمن اینکه صرفه جویی هم شده است. چون روکش جاده ها را دیگر لازم نیست که هر سال عوض کنیم . ضمن اینکه بعد از کاهش صادرات، سیمانی ها هم منتظرند که به هرحال با این تعدیل قیمت هایی که صورت گرفت، قیمت کالای آنها هم افزایش پیدا کند.
سنا: اثراتشدید بخش ساختمان هم که بر بازار سرمایه انکار ناپذیر است. راهکار پیشنهادی شما برای حضور پررنگ تر بورس در بخش مسکن و همزمان حفظ منافع خریداران و سهامداران در این بخش چیست؟
بله. چشم انداز بخش ساختمان بسیار مهم است. به خاطر اینکه حدود 200 صنعت به ساختمان وابسته است و برخی معتقدند که اصلا صنعت ساختمان موتور حرکت توسعه کشورهاست . اگر به خاطر داشته باشید، در سال 2008 که مساله بحران اقتصادی جهان از بخش مسکن شروع شد – چون مسکن در اروپا و امریکا راکد شد- تمام اقتصاد در رکود فرو رفت و این رکود هنوز هم تمام نشده است. تا زمانی که دوباره بخش صنعت بیاید و حرکت کند. یک نکته دیگر را هم در خصوص افق بخش مسکن عرض کنم که به هرحال این بخش باید رشد مناسبی داشته باشد. متاسفانه در کشور ما این طور نیست که نرخ مسکن با تورم حرکت کند. هر چهار- پنج سال یک بار مسکن در ایران راکد می شود و تورم هم ظاهرا تاثیری بر آن نمی گذارد . بعد، ناگهان این فنر به شکل جهشی آزاد می شود و شروع می کند به افزایش بی سابقه تا دوباره آرام گیرد و در رکود فرو رود . این خیلی برای شرکت های سرمایه گذاری مسکن مناسب نیست . ورود فعال بازار بورس به بخش مسکن باید اتفاق بیفتد و به خصوص میزان تسهیلاتی که به خریداران مسکن داده می شود، باید به شدت افزایش پیدا کند . در دنیا بین 80 تا 90 درصد فیمت مسکن یا ساختمان را به فرد می دهند، در صورتی که در ایران با این متوسط وام هایی که برای خرید مسکن هست 10 درصد هم نمی شود . پس باید برویم به سمت ارزیابی این مساله که چگونه می شود این ساختار را اصلاح کرد و متقاضیان مسکن را به خانه دار شدن نزدیک کرد. خود این باعث شکوفایی بخش مسکن به صورت منطقی خواهد شد که بعد از آن هم حرکت در مسیر مناسبی می افتد که بورس هم بتواند شاخص هایش را افزایش دهد .
سنا: به نظر می رسد که در حال حاضر مشکل بزرگ ما درخصوص تولید واقعی در کشور باشد . اگر دولت موفق شود نقدینگی را به بازارهای مولد کشور مثل همین مسکن، خودروسازی و پتروشیمی تزریق کند، فکر می کنید از چه زمان اولین علایم بهبود ظاهر خواهد شد؟
مطلع هستید که چاره جویی برای رکود تورمی سخت تر از رکود صرف یا تورم صرف است . رکود تورمی ظرافت های خاص خود را می طلبد . از یک طرف اگر نقدینگی جدید وارد بازار شود که پایه پولی افزایش پیدا کند، تورم هم تشدید خواهد شد . از طرف دیگر اگر سیاست های انقباضی در پیش گرفته شود، باعث می شود که رکود، دامنه دار شود. بنابر این بورس به خصوص در اینجا خیلی می تواند کمک کند . کاری که بازار سرمایه می تواند انجام دهد این است که نقدینگی موجود در بازار را جمع آوری کند و در کانال های جدید سرمایه گذاری به کار گیرد ؛. به عنوان مثال انتشار اوراق صکوک، یا اوراق مشارکت از سوی بورس. خوب است شرکت های بورسی این اوراق را انتشار دهند و نقدینگی موجود در سطح جامعه را جمع آوری کنند . نرخ سود آنها را هم باید به نوعی با بانک مرکزی و دولت به توافق برسند و یک نرخ جذابی برای آن بگذارند تا قابلیت تبدیل به سهام را داشته باشد . این مساله باعث می شود بدون اینکه پول جدید منتشر شود، بتوانند از همین نقدینگی های موجود استفاده کنند ؛ ضمن اینکه اگر تحریم ها برداشته شود، این هم می تواند کمک شایانی به حل مساله کند. به این صورت که بخشی از نقدینگی های دلاری یا ارزی ما که در دنیا بلوکه شده، به صورت ارزی و نه ریالی وارد بشود . آن هم برای واردات قطعات، واردات مواد اولیه، واردات تکنولوژی و غیره . همه اینها منجر به این خواهد شد که ان شاء الله شکوفایی خوبی را در بخش اقتصاد واقعی و به خصوص بخش مولد شاهد باشیم. همه اینها منجر به افزایش شاخص بورس می شود؛ چرا که با سرمایه گذاری های جدید اقتصاد از رکود تورمی خارج خواهد شد.
سنا: آیا ریزش شاخص های بورس طی هفته های اخیر به این معناست که مردم سرمایه خود را به بازارهای دیگر منتقل کرده اند؟
به هر حال زمانی که نرخ سود بانکی تا حدی از کنترل خارج شده بود و بانک ها در یک رقابت کاذب، هر مبلغی را صلاح می دیدند اعلام می کردند و سودهای عجیب و غریبی پیشنهاد می دادند، مردم دیدند آنجا یک بازار مناسبی هست و وارد شدند؛ سهام خود را فروختند و وارد سیستم بانکی شدند . البته بعد از اینکه بانک ها به همان نرخ 22 درصد برگشتند، انگیزه های این چنینی تا حدودی فروکش کرد. الآن بازار طلا و دلار به خاطر کاهش نوسانات جذابیت چندانی ندارد . بخش مسکن هم که در رکود به سر می برد . لذا بهترین فرصت برای بورس است که با تبلیغات و عملکرد مثبتی که از خود نشان می دهد، مجددا بیاید و حضور پیدا کند.
سنا: با اتفاقات اخیر، معلوم شد که بازار سرمایه دائما در معرض ریسک قرار دارد و این ریسک باید مدیریت شود. چه طور می شود در این وضع به 7 میلیون سهامدار اطمینان داد که بالاخره منافع آنها حفظ خواهد شد؟
اول اینکه سرمایه دارانی که اطلاعات و آشنایی آنها با بازار به اندازه سهامداران حرفه ای و حقوقی نیست، باید بیایند و صندوق های سرمایه گذاری تشکیل دهند. بروند و بیشتر پرتفوی سهام خریداری کنند . اگر به این صورت باشد، بالاخره آنها ریسک را تا حد ریادی سعی می کنند کاهش دهند و پرتفوی گردانی کنند . البته در زمانی که کل شاخص افول جدی داشته باشد، مسلما آنها هم بالاخره متضرر می شوند، اما با یک شیب ملایم تر. یعنی این طور نیست که از آنها سرمایه زیادی به هدر رود . ضمن اینکه این نکته هم باید تبلیغ شود که یکی از خواص بازار بورس این است که در آن ریسک وجود دارد و این ریسک اگر از قبل محاسبه شده باشد، خیلی افراد را متضرر و متعجب نمی کند . بنابراین یک سهامدار در رفتاری معقول می پذیرد که یک شاخص نمی تواند الی الابد صعودی باشد. گاهی صعود است و گاهی نزول ؛ و این یک مساله طبیعی است در بازار بورس. بالاخره این را هم باید در نظر داشت که گاهی لازم است تعدیل هایی در بازار صورت بگیرد. ولی الان اکثر صاحبنظران معتقدند که اگر فاکتورهای اقتصادی به سمت مثبت برود، حتما قیمت های سهام در بازار بورس برای سرمایه گذار قیمت های جذابی می تواند باشد.
سنا: دولت و مجلس چه کمکی می توانند به بورس داشته باشند؟
اگر دولت و مجلس در تدوین قوانین به نحوی عمل کنند که خروجی آنها در جهت حمایت از بازار و مهم تر از آن پایداری بازار باشد، زمینه تقویت بازار بورس هم فراهم خواهد شد. مسلما دولت چون بورس برایش اهمیت دارد، سعی می کند که مجموعه ای از اقدامات را انجام دهد. یکی همین که اجازه ندهد نرخ سود بانکی به شدت افزایش پیدا کند . از طرف دیگر یارانه بخش تولید را بپردازد که این یارانه باعث شود رغبت به سرمایه گذاری جدید در بخش صنعت افزایش پیدا کند. این صنایع در حال حاضر با کمتر از ظرفیت اسمی کار می کنند و قطعا با تزریق نقدینگی های جدید در قالب یارانه خواهند توانست شرایط را به سمت تولید با ظرفیت اسمی ببرند که این باعث خروج از رکود خواهد شد . مجلس هم طرح ها و لوایحی را بگذراند که به بازار سرمایه از یک طرف توجه داشته باشد و سرمایه گذاری داخلی و خارجی را تشویق کند . با این اقدامات، اقتصاد واقعی به رونق برمی گردد و بورس هم جان تازه ای خواهد گرفت.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.