امشب هلال ماه رمضان را ببینید +عکس

مقایسه مشخصات نجومی هلال ماه با ملاک‌های رویت‌پذیری هلال ماه نشان می‌دهد در غروب جمعه ۶ تیرماه، هلال ماه رمضان در هیچ‌یک از خشکی‌های زمین دیده نمی‌شود.
به گزارش خبرآنلاین؛هر سال با نزدیك شدن به ماه مبارك رمضان مسئله رویت هلال ماه از اهمیت ویژه ای نزد عموم برخوردار و سوال‌هایی در ذهن هر علاقمندی مطرح می شود. در این مطلب سعی داریم با بیان مبانی علمی رویت هلال به بررسی وضعیت رویت پذیری هلال رمضان امسال بپردازیم.
آغاز ماه قمری
از نظر نجومی هر ماه قمری با حالتی شروع می شود که ماه نو )مقارنه ماه و خورشید) نامیده می‌شود. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار دارد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه کمی از خورشید فاصله می گیرد و به صورت هلال شامگاهی دیده می شود. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی دوره تناوب هلالی گفته می شود كه به طور میانگین ۲۹.۵۳ روز است و طول متوسط یك ماه قمری می باشد. از آنجا كه طول ماه در تقویم نمی تواند عدد غیر صحیح باشد بنابراین هر ماه در تقویم قمری ۲۹ یا ۳۰ روز است.

مطابق حكم شرعی اگر هلال ماه در شامگاه بیست‌ونهم ماه رویت شود، آن ماه به پایان رسیده و فردا، روز اول ماه بعد است، ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز بیست‌ونهم رویت نشد ماه سی روزه است. آنچه در اینجا اهمیت دارد، پیش بینی وضعیت رویت پذیری هلال ماه در روز بیست‌ونهم و رویت آن است.
عوامل نجومی موثر در رویت هلال ماه
در نگاه اول واضح است كه هر چه مدت زمان گذشته از مقارنه (سن هلال ماه) بیشتر باشد، رویت آن آسان تر است. با افزایش سن هلال، ماه فرصت بیشتری دارد تا از خورشید فاصله بگیرد و جدایی زاویه‌ای آن افزایش یابد و در نتیجه سطح درخشان (فاز) آن نیز بیشتر می شود. اما این تمام ماجرا نیست و عوامل مختلفی در رویت هلال ماه موثر خواهند بود كه به چند مورد آن اشاره می شود:
ارتفاع هلال: یکی دیگر از اصطلاحات رایج در بحث هلال ماه میزان ارتفاع ماه از افق است. ارتفاع، زاویه‌ی بین افق و جسم مورد نظر است. ارتفاع هلال ماه یکی از مشخصه‌های تأثیر‌گذار در رؤیت هلال ماه است. هر چه ارتفاع هلال بیشتر باشد، رویت آن آسان تر است.
مدت مكث: هلال های شامگاهی پس از غروب خورشید، غروب می كنند. فاصله زمانی بین غروب خورشید و غروب ماه را مدت مكث می گویند. هر چه مدت مكث بیشتر باشد ماه، مدت بیشتری در آسمان است و آسمان تاریك تر می شود و امكان رویت فراهم می شود.
حد دانژون: مطابق پژوهش‌های منجم فرانسوی «آندره دانژون»، اگر جدایی زاویه ای هلال ماه از خورشید کمتر از 7 درجه باشد، هلال ماه حتی با تلسکوپ های قوی هم غیرقابل رویت است.
اختلاف در شروع ماه در تقویم قمری
اختلاف در شروع ماه در تقویم قمری كشورهای مختلف از سه مقوله نجومی، خطای انسانی و فقهی قابل بررسی است. امروزه با وجود نرم افزارهای نجومی مختلف محاسبه موقعیت و مشخصات ماه كار ساده ای است. به دلیل اختلاف موقعیت جغرافیایی كشورها با یكدیگر، در برخی موارد طبیعی است كه رویت و شروع ماه آنها متفاوت باشد.
علاوه بر این رویت هلال یك امر انسانی است و با توجه به افراد و شرایط مختلف متغیر است. تجربه نشان داده بسیاری از مردم از شکل هلال اطلاعی ندارند وگاه، ابر یا دود هواپیما را با هلال اشتباه می گیرند. از سوی دیگر برخی از افراد غیر متخصص که به استهلال می پردازند، دچار توهم رویت می شوند، یعنی هلالی وجود ندارد ولی مغز تصور می کند هلال را می بیند. مطالعات نشان می دهد كه 15درصد رصدگران عادل دچار توهم می شوند که این توهم رویت می تواند مشکلاتی را در آغاز ماه قمری به وجود آورد. در سال‌های گذشته در برخی موارد همین عامل در كشورهای همسایه باعث اشتباه در آغاز ماه قمری شده است. خوشبختانه در كشورمان بهره گیری از نظر كارشناسان علمی توانسته است این مشكل را حل نماید.
تنوع معیارهای فقهی
اختلاف در معیار شروع ماه در كشورهای اسلامی مهم‌ترین عامل اختلاف در آغاز ماه قمری است. برخی معتقدند گواهی دو نفر مرد مسلمان عادل برای آغاز ماه قمری کافی است حتی اگر نظر آنها با محاسبات نجومی تطابق نداشته باشد (مانند عربستان)، برخی فقط رویت هلال را با چشم غیر مسلح قبول دارند و برخی دیگر، استفاده از ابزار اپتیکی را بلامانع دانسته اند (مانند ایران) و ... .
در كشور ما تقویم هجری قمری در كنار تقویم هجری خورشیدی معتبر دانسته شده و مناسك مذهبی به این تقویم وابسته است. در حال حاضر مرجع رسمی استخراج تقویم در كشورمان، شورای مركز تقویم موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران است. این شورا برای استخراج تقویم قمری از نظر فقهی مقام معظم رهبری بهره می برد. از نظر مقام معظم رهبری، رویت هلال با چشم شرط است و استفاده از ابزار اپتیکی همانند دوربین دو چشمی و تلسکوپ مانعی ندارد.
آیا تقویم ام‌القری همیشه صحیح است؟
بسیاری از مردم فكر می كنند كه تقویم عربستان (مشهور به تقویم ام‌القری) صحیح است و همیشه با رویت واقعی هلال ماه منطبق است و در بسیاری از مواقع از آن برای اثبات یا رد شروع ماه قمری در كشور استفاده می كنند. حال آن‌که این فرض درستی نیست.
معیار شروع ماه در تقویم عربستان به این صورت است كه باید مقارنه ماه و خورشید اتفاق افتاده باشد و در شهر مكّه، ماه پس از خورشید غروب كند. در این صورت فردای آن روز اول ماه در تقویم ام القری خواهد بود. با بررسی وضعیت یاد شده در ماه های مختلف مشخص می شود كه این معیار در بسیاری از موارد نمی تواند دلیلی بر رویت پذیر بودن هلال باشد (مراجعه شود به ماهنامه آسمان شب، سال اول، شماره هفتم،صفحه 55). در ماه‌های مهم (رمضان، شوال،دیحجه) گزارش های رویت هلال نیز بررسی و اول ماه اعلام می شود. در كشور عربستان، شورای عالی قضایی گزارش های رویت هلال را بررسی و برای شروع ماه اطلاعیه صادر می كند. با این وجود هم به دلیل گزارش های غیرعلمی كه توسط افراد غیر متخصص ارائه می شود شواهدی وجود دارد كه اعلام اول ماه با هیچ معیارعلمی قابل توجیه نبوده است.
یکی دیگر از مسائلی که باعث سردرگمی می شود اعلام شروع ماه در کشورهای غربی ما (مانند عربستان) و کشورهای شرقی (مانند افغانستان) است، در حالی که هنوز در ایران اعلام رویت نشده است! منطقی است که اگر ملاک نجومی مبنا باشد، چنین چیزی غیرممکن است. این اشکال به این دلیل به وجود می آید که ممکن است برخی کشورهای شرقی از اعلام عربستان تبعیت کنند در حالی که رویت هلال در آنجا میسر نبوده است.

وضعیت رویت پذیری هلال ماه رمضان 1435 هجری قمری
بر اساس محاسبات، زمان مقارنه ماه و خورشید در ساعت ۸:۰۸ صبح روز جمعه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۴ میلادی به وقت جهانی مقارن با ساعت ۱۲:۳۸ ظهر جمعه ۶ تیرماه ۱۳۹۳ به وقت ایران رخ می‌دهد. در تمام شهرهای ایران و بسیاری از کشورهای اسلامی (مناطق قرمز رنگ در نقشه زیر)، ماه زودتر از خورشید غروب می‌کند. در شامگاه همان روز در شهر مکّه، هلال ماه تنها یک دقیقه بعد از خورشید غروب می‌کند و با توجه به اینکه جدایی زاویه‌ای آن از خورشید حدود ۶ درجه است، رویت آن محال است. اما همین مکث یک دقیقه ای باعث شده که در تقویم ام‌القری روز شنبه 7 تیر مقارن با اول ماه رمضان اعلام شود، ولی این گفته به معنی رویت پذیر بودن آن نیست، چرا که این هلال با هیچ معیار علمی قابل مشاهده نیست. اما بررسی های گذشته اعلام اول ماه در تقویم ام القری نشان می دهد که افراد عادی و غیرمتخصص در چنین مواردی ادعای رویت هلال می کنند و به شهادت آنها پذیرفته هم می شود!
هلال ماه در ۲۷ ژوئن / ۶ تیرماه در برخی کشورها مانند آسیای شرقی و مرکزی، اروپا، شمال آفریقا و بخشی از آمریکای شمالی زودتر از خورشید غروب می کند و غیرقابل رویت است. در مناطق دیگر مانند بخشی از جنوب و غرب آسیا، بخش‌هایی از آفریقا، بخشی از آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی، این هلال به دلیل مکث یا جدایی زاویه ای کم، غیرقابل رویت (حتی با دوربین و تلسکوپ) است. فقط در اقیانوس آرام جنوبی امکان رویت هلال در این روز وجود دارد. بنابراین در هیچ‌یک از خشکی های کره زمین، رویت هلال در روز ۷ تیر میسر نیست.

A (سبز روشن) : هلال به راحتی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود

B (سبز فسفری) : هلال در شرایط جوی ایده‌آل با چشم دیده می‌شود

C (سبز) :‌برای یافتن هلال به ابزار اپتیکی نیاز است و پس از پیدا کردن جای هلال می‌توان آن را چشم هم تشخیص داد

D (زرد) :‌هلال فقط با تلسکوپ یا دوربین دوچشمی دیده می‌شود

E (نارنجی): هلال با تلسکوپ‌های معمولی دیده نمی‌شود

F (شفاف) : هلال زیر حد دانژون است و دیده نمی‌شود.

(قرمز):‌هلال ماه قبل از خورشید غروب می‌کند
اما در روز شنبه ۲۸ ژوئن مقارن با ۷ تیر، هلال ماه در ایران و کشورهای اسلامی به راحتی قابل رویت است. بنابراین مطابق پیش‌بینی علمی، روز یکشنبه ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴ / ۸ تیر ۱۳۹۳ هجری شمسی، اولین روز از ماه مبارک رمضان سال ۱۴۳۵ هجری قمری خواهد بود.
همان‌طور که در نقشه هم ملاحظه می‌کنید، هلال ماه در غروب روز شنبه ۲۸ ژوئن / ۷ تیر در کشورهای آسیای شرقی، آسیای میانه (به‌جز ترکمنستان)، قفقاز (به‌جز آذربایجان و ارمنستان)‌، روسیه، کشورهای اروپایی (به‌جز جنوب اروپا)، شمال کانادا و آلاسکا قابل رویت نیست و اگر ملاک آغاز ماه رمضان برای ساکنان این نواحی رویت هلال باشد، آغاز ماه رمضان در روز دوشنبه ۳۰ ژوئن / ۹ تیر خواهد بود.

*كارشناس مركز تقویم مؤسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران