دنیای اقتصاد / ایران كشوری است که با دارا بودن 11 درصد ذخایر نفت، 17 درصد ذخایر گاز طبیعی جهان، احتساب ذخایر معدنی زغال‌سنگ و دیگر مواد معدنی، 7 درصد از كل ذخایر و منابع طبیعی جهان را در دست دارد. با توجه به این جایگاه در كنار وسعت، جمعیت، موقعیت ژئوپلیتیك و جایگاه خاص آن در غرب آسیا می‌توان ایران را یكی از كلیدی‌ترین بازیگران انرژی در غرب آسیا دانست. در این چارچوب باید ابتدا جایگاه ایران را در مناسبات بین‌المللی و بازارهای جهان تبیین كرد. لازم است مشخص شود كه باید ایران را متعلق به خاورمیانه بدانیم یا آن را كشوری در حوزه جنوبی خزر، غرب آسیا یا یكی از قطب‌های موثر در بازار انرژی به شمار آوریم.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، در همین راستا دیروز همایش بین‌المللی انرژی غرب آسیا در مرکز بین‌المللی همایش‌های صدا و سیما تشکیل شد. در این همایش که به دعوت معاونت پژوهش‌های روابط بین‌المللی مرکز تحقیقات استراتژیک صورت گرفته بود، دکتر عباس ملکی به عنوان رئیس علمی همایش به تبیین اهداف همایش پرداخت.
وی در این باره گفت: برای بررسی جایگاه انرژی ایران در تعامل با كشورهای منطقه و بازارهای جهانی، باید ویژگی‌های داخلی كشورمان را بررسی كنیم. وی افزود: در این راستا جای پاسخ چند سوال خالی به نظر می‌رسد. اول اینکه آینده مصرف انرژی در جهان تا چه اندازه بین انرژی‌های فسیلی و تجدیدپذیر تقسیم می‌شود؟ حمل و نقل در آینده چه مقدار از انرژی‌های فسیلی را به خود اختصاص می‌دهد؟ آینده مصرف زغال‌سنگ با توجه به نگرانی‌های زیست محیطی چگونه خواهد بود؟ كشورهای غربی با GDP بالا غالبا مصرف سوخت بالایی دارند ولی برای كشورهایی همچون چین و هند این حجم مصرف بسیار كم است، ایران از این شرایط چگونه می‌تواند استفاده كند؟ سهم ایران در منافع نفتی خاورمیانه چگونه است؟ با توجه به ذخایر نفت و گاز ایران در كنار مصرف روزافزون آن در داخل چه باید كرد؟ آیا باید دوباره به روزهای اوج تولید بازگشت یا خیر؟
اینها قسمتی از سوالاتی بود كه دكتر ملكی استادیار دانشگاه شریف به عنوان رئیس علمی همایش مطرح كرد و از كارشناسان حاضر در همایش خواست كه به قسمتی از این سوالات پاسخ دهند. دكتر فشاركی اولین كسی بود كه در این خصوص نظر خود را بیان كرد.
وی با بیان اینكه در دنیای گاز، نفت و به‌طور کلی انرژی هر تصمیمی باید براساس علم اقتصاد گرفته شود، گفت: در ایران قراردادهایی مورد بحث قرار می‌گیرد كه صرفه اقتصادی ندارند و محكوم به شكست هستند. مثلاً پروژه انتقال گاز به اروپا از این موارد است. وی در ادامه تصریح كرد: در حال حاضر اروپا گاز را با قیمتی کمتر از 7 دلار در هر میلیون BTU به فروش می‌رساند و اگر ایران بخواهد گاز را به اروپا صادر كند باید بیشتر از 7 دلار هزینه کند تا گاز را به اروپا برساند، بنابر این این قرارداد به هیچ وجه اقتصادی نیست. وی با اشاره به قیمت گاز صادراتی به تركیه گفت: گازی كه به تركیه می‌فروشیم كشور را بدعادت كرده است زیرا تركیه با قیمت 14 دلار در هر میلیون BTU گاز را از ما می‌خرد كه این قیمت برای گاز منطقی نیست و البته ترکیه نیز به محض دستیابی به منابع گازی كردستان عراق دیگر حاضر نمی‌شود از ما گاز بخرد. وی در ادامه به انقلاب ذخایر شیل در آمریكا اشاره كرد و گفت: انقلاب انرژی در آمریكا یک واقعیت است و اینكه بعضی‌ها می‌گویند ذخایر شیل افسانه است و واقعیت ندارد، براساس واقعیت و آمار نیست. وی در ادامه تصریح كرد: در حال حاضر تولید نفت از منابع شیل بیش از 2 میلیون بشكه است كه تا سال 2017 به 4 میلیون بشكه می‌رسد و به نظر من تا 15 تا 20 سال آینده هم این تولید همچنان ادامه خواهد داشت. از این 2 میلیون بشکه حدود 1.2 میلیون بشكه میعانات گازی است كه از ذخایر گاز شیل استخراج می‌شود و با این رقم آمریكا توانسته است بزرگ‌ترین تولیدكننده میعانات گازی در دنیا شود. وی افزود: به عنوان مقایسه حجم تولید میعانات گازی در قطر روزانه 750 هزار بشكه و در ایران مشخصا از پارس جنوبی بین 400 تا 450 هزار بشكه در روز تولید است. مدیرعامل شركت «فاكت» در ادامه با اشاره به دو روش صادرات گاز از طریق LNG و خط لوله گفت: ایران در صادرات LNG بسیار عقب است و ما نمی‌توانیم در این بازار که علاوه بر آمریكا و كانادا كشورهایی مانند موزامبیك و تانزانیا حضور دارند به رقابت بپردازیم. در حال حاضر ایران تنها شانس صادرات گاز از طریق ساخت خط لوله را دارد. دكتر فشاركی با اشاره به طولانی مدت بودن قراردادهای گازی نسبت به قراردادهای نفتی گفت: قراردادهای گازی به دلیل ساخت زیربنا برای انتقال گاز علاوه بر هزینه بر کردن صادرات گاز تعهداتی را نیز برای دو طرف به ارمغان می‌آورد كه بعضا این تعهدات بسیار دست و پاگیر است. مثلا در قرارداد كرسنت با وجود ارزان بودن قیمت گاز، ایران باید به تعهد خود عمل می‌كرد و به امارات گاز صادر می‌کرد.
وی با بیان اینكه قطب مصرف انرژی در دنیا در حال تغییر است، گفت: تا 6 ماه آینده رشد تقاضای انرژی خاورمیانه بیشتر از چین خواهد شد و در آینده خاورمیانه مركز مصرف انرژی در دنیا می‌شود، این فرصت بزرگی است كه ایران می‌تواند از آن استفاده كند.
سخنران دیگر این همایش دكتر علی شمس اردكانی رئیس كمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و كشاورزی ایران بود. وی سخنرانی خود را با انتقاد از طرح گازرسانی سراسری شروع کرد و گاز رسانی به تمامی روستاها را از اول غلط دانست و گفت: ایران سومین مصرف‌كننده بزرگ جهان است و بیش از چین گاز مصرف می‌كند.
وی افزود: تامین رشد عجیب تقاضا با قیمت‌های پایین فعلی اصلا مقدور نیست.
به عقیده شمس اردكانی سیستم دولتی در هزینه‌های داخلی انرژی غلط عمل كرده و درخصوص بسیاری از تصمیمات كلان تعقل اقتصادی حاكم نبوده است.
وی در این خصوص شیوه انتقال گاز طبیعی را به عنوان نمونه مطرح کرد و گفت: هزینه انتقال رایگان كپسول‌های گاز مایع به برخی روستاها از احداث خطوط لوله به روستاهایی با جمعیت محدود كمتر است.
به گفته وی ابوظبی لوله‌كشی گاز ندارد ولی روستاهای بالای 20 خانوار در كشور ما در كنار شهرهایی همچون بوشهر و بندرعباس از لوله‌كشی گاز طبیعی برخوردار هستند. وی در ادامه افزود: نقش خود را برای توسعه ایران به عنوان هاب انرژی منطقه خوب ایفا نكرده‌ایم. هم‌اكنون توجه ما به سمت بازارهای آسیای جنوب شرقی است كه اقتصادهایی روبه رشد دارند. اقتصادهای رو به رشد نیز توان پرداخت قیمت گاز وارداتی خود را داشته و می‌توانند تراز پرداخت‌های خود را تسویه كنند. علی شمس اردكانی با انتقاد از جایگاه ایران در تجارت جهانی حجم 0.25 درصدی ایران از تجارت جهانی را باوجود سهم یك درصدی از جمعیت جهان ناعادلانه خواند و گفت: افزایش تجارت جهانی كشورمان تنها به كمك صادرات نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی ممکن است.
ابراهیم رحیم‌پور، معاون وزیر امور خارجه در امور كشورهای آسیایی و اقیانوسیه میهمان بعدی این همایش بود که به سخنرانی پرداخت. وی با توجه به جلو افتادگی 160 میلیارد دلاری قطر در پارس جنوبی که شمس اردکانی به آن اشاره کرد، گفت: مباحث سیاسی باعث شد به جای اینکه نفت بر سر سفره‌های مردم جاری شود به جیب شیخ نشینان قطر بریزد. او در ادامه از مذاکرات طولانی جهت انعقاد قراردادهای گازی انتقاد كرد و گفت: قرارداد فعلی گاز ایران و تركیه پس از 15 سال مذاكره منعقد شد و مذاکرات طولانی برای انتقال گاز به هند هیچ وقت به نتیجه نرسید. او ایران را یكی از قدرتمندترین كشورهای جهان در حوزه نفت و گاز و مناسبات بین‌المللی عنوان کرد و ضمن انتقاد از شرایط فعلی فروش و بازاریابی، از مذاكرات به عمل آمده بین دكتر روحانی و روسای جمهوری روسیه و چین به عنوان قدم بزرگی برای افزایش حجم صادرات نفت و گاز ایران یاد كرد. او گفت: با توجه به جایگاه ایران در حوزه انرژی برای 50 سال آینده ایران می‌تواند حرف اول را در این حوزه بزند. وی همچنین جایگاه ایران برای ترانزیت را مهم ارزیابی كرد و گفت: كشورهای روسیه، تركمنستان، آذربایجان و قزاقستان در شمال ایران از نقاط قوت ما برای ترانزیت است.
وی در كنار منابع فعلی امنیت منابع و امنیت خطوط انتقال را مهم ارزیابی كرد و گفت: امنیت انرژی گاهی از خود انرژی هم مهم‌تر است.
او در شرایط وخیم منطقه از لحاظ امنیتی و با توجه به منابع عظیم انرژی، ترانزیت مناسب و امنیت مطلوب، ایران را جزیره ثبات نامید و مذاكرات فعلی برای فروش نفت خام به روسیه را مثبت ارزیابی كرد و این مطلب را در چارچوب افزایش واردات اقتصادی با روسیه عنوان كرد و گفت: حجم تجارت 3 میلیارد دلاری با روسیه به هیچ عنوان كافی نیست و نیاز به افزایش این حجم حس می‌شود.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.