دنیای اقتصاد / دوشنبه گذشته یك ساعت بعد از توفان بی‌سابقه در تهران، پیامكی با مضمون «تحریك گسل‌ها در اثر توفان و احتمال بروز زلزله در 24ساعت آینده»، از طریق تلفن‌‌های همراه در بین شهروندان منتشر شد و كمی بعد، این شایعه كه به همراه توفان وارد شهر شده بود، در فضای مجازی آب و تاب بیشتری به خود گرفت: «پایتخت در 72ساعت آینده ناامن است و زلزله بزرگ كه سال‌ها احتمال وقوع آن می‌رفت، ظرف دو سه روز آینده در اثر توفان سهمگین و فعال‌شدن سه گسل اصلی، با شدت حداقل پنج ریشتر تهران را تكان می‌دهد.»
اگر چه شایعه «زمین‌لرزه در تهران»، در اثر تندباد آغشته به خاك، شكل گرفت اما به‌خاطر ابعاد توفان، خسارت‌های جانی و مالی آن و البته تصاویر خیره‌كننده‌ای كه از فراز برج میلاد دقایقی بعداز وقوع منتشر شد، قدرت نفوذ ذهنی به خود گرفت و هم‌اكنون نیز به‌رغم گذشت 4 روز از انتشار پیامكی كه منشأ آن بود، این شایعه كماكان بر اذهان عمومی تاثیرگذاری خود را حفظ كرده و حتی به جو اظهارنظر درباره صحت و تایید این پیش‌بینی نیز دامن زده است.
در چند روز اخیر دو سناریو درباره شایعه زمین‌لرزه در تهران مطرح شده است: اول اینكه، گفته می‌شود توفان عصر دوشنبه یك نوع پیش‌نشانگر از زلزله‌بزرگ بوده و در نتیجه زمان زمین‌لرزه نزدیك است. دومین سناریو نیز به این صورت شایع شده كه شدت باد همراه با گرد و غبار كه سرعت آن بین 90 تا 120 كیلومتر در نوسان بود و برای دقایقی كل پایتخت را درنوردید، باعث تحریك گسل‌های نیمه‌فعال شده و زمان انتظار وقوع زلزله‌بزرگ را كوتاه كرده است.
«دنیای‌اقتصاد» روز گذشته در پی افزایش دامنه شایعه پیامكی درباره زلزله تهران، موضوع را از یك نهاد علمی مرجع در حوزه زلزله‌شناسی، یك موسسه مطالعاتی شاخص در حوزه ژئوفیزیك و همچنین سازمان مدیریت بحران شهر تهران، پیگیری كرد. مسوولان ارشد این سه نهاد ضمن تعجب و البته واكنش به پیامك پیش‌بینی زلزله تهران اعلام كردند: هیچ رابطه علمی، منطقی، معنادار و قابل‌انتظار بین «پدیده‌های جوی» با «پدیده‌های زیرسطحی» وجود ندارد و در تاریخ زلزله‌نگاری ایران و حتی سایر كشورهای لرزه‌خیز، یك مورد یا حتی یك سند قابل‌اتكاء درباره ارتباط بین باد، توفان، گردباد و تندباد با فعال‌شدن گسل‌ها پیدا نخواهد شد. دكتر علی بیت‌الهی، مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مركز تحقیقات راه، مسكن وشهرسازی در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: ممكن است در یك زمین‌لرزه برحسب تصادف، قبل یا حین زلزله، تلاطم جوی رخ دهد و باد شدید مشاهده شود؛ اما اینكه بین پدیده‌های جوی با پدیده‌های زیرسطحی زمین، رابطه معنادار تلقی كنیم، مبنای علمی ندارد.
وی افزود: مكانیزم رخداد زلزله تنشی است كه در لایه‌هایی به ضخامت 10 كیلومتر زیرزمین اتفاق می‌افتد و این لایه‌ها می‌شكند و شكست آنها باعث رخداد زلزله می‌شود. این واقعه كه در كیلومترها اعماق زمین اتفاق می‌افتد به‌طور قطع با تلاطمات جوی كه هر روز در گوشه‌ای از جهان شاهد آن هستیم، ارتباط ندارد و از نظر دانش زلزله‌شناسی هیچ منبعی برای توجیه این موضوع به‌صورت علمی وجود ندارد. دكتر بیت‌الهی با تاكید براینكه در مواقع بروز حوادث طبیعی همچون دوشنبه گذشته كه توفان شدید تهران را فراگرفت، معمولا پذیرش مردم برای خبرهای منفی بیشتر می‌شود، افزود: حتما همه مردم تهران شنیده‌اند كه در برخی موارد اتفاق افتاده كه پدیده‌های جوی به همراه زلزله بروز می‌كند، اما این به معنی ارتباط آنها با هم نیست. مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مركز تحقیقات راه، مسكن وشهرسازی در پاسخ به پرسش «دنیای‌اقتصاد» مبنی‌بر اینكه «گفته می‌شود در زلزله بم نیز چند روز پیش‌از وقوع، توفان و تندباد در شهر اتفاق افتاده و به‌جاماندگان از این زلزله، آن را برای مسوولان نقل كردند»، گفت: بنده در همان روز زلزله بم، چند ساعت بعد از وقوع زمین‌لرزه، در بم حاضر شدم و اقدام به تحقیقات فنی كردم؛ اما مردم آنجا هیچ صحبتی در این خصوص مطرح نمی‌كردند. بنده در تحقیقاتم، به دنبال نوعی پیش‌نشانگر زلزله بودم و سوالی در این رابطه از مسوولان محلی پرسیدم مبنی‌بر اینكه «چند ساعت یا چند روز قبل از وقوع زلزله، چه موارد غیرطبیعی در شهر مشاهده كردید؟» و آنها پاسخ دادند «قبل از زلزله اصلی، سه زلزله خفیف را حس كردیم.»
زلزله‌بزرگ به باد و توفان ربط ندارد
دكتر مهدی زارع، مدیر مركز ملی پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی‌زلزله نیز درباره توفان عصر دوشنبه و شایعه‌ای كه پیرامون رابطه آن با زلزله‌تهران مطرح است، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: پیامكی كه با این مضمون منتشر و به تلفن‌همراه بنده نیز پیامك شد، كاملا غیرعلمی و غلط است و به نظر من باید مسوولان كشور این موضوع را پیگیری حقوقی كنند و عاملان را تحت تعقیب قضایی قرار دهند. زارع با بیان اینكه متاسفانه هشدارهای لازم از سوی سازمان هواشناسی درباره توفان تهران داده نشد و صرفا خبرهای كلی همچون وزش باد در دامنه‌های البرز یك روز پیش از وقوع توفان ارائه شد، افزود: پیش‌بینی روز بعد هم غلط بود. وی با اشاره به اینكه سرعت ثبت‌شده از توفان عصر دوشنبه 119 كیلومتر بود، گفت: بین باد و توفان با زمین‌لرزه ارتباطی وجود ندارد و این بحث فاقد پایه علمی است. زارع با تاكید بر اینكه زلزله در اثر جنبش گسل‌ها در اعماق زمین رخ می‌دهد نه به دلیل توفان در سطح زمین، تصریح كرد: تاكنون شاهدی علمی برای ربط بین وقوع توفان به‌عنوان پیش‌نشانگر زلزله در دنیا معرفی نشده است، ضمن اینكه در نواحی لرزه‌خیز همچون كرمان، یزد، زاهدان، سیستان و بلوچستان توفان‌های متعددی در سال رخ می‌دهد، اما در پی هیچ‌كدام از آنها، زمین لرزه مهمی حادث نشده است. زارع با بیان اینكه اسم و سمت درج شده در پیامكی كه یك ساعت بعد از توفان منتشر شد وجود خارجی ندارد، درباره احتمال زلزله‌بزرگ در تهران فارغ از بحث توفان نیز گفت: تاریخ 2300 ساله زلزله‌هایی كه در اطراف تهران رخ داده، نشان می‌دهد در این مدت 11 زمین‌لرزه با بزرگای 6.5 تا 7.5 ریشتر در شعاع 100 كیلومتری تهران به وقوع پیوسته است؛ بنابراین طبق این الگو هر 200سال یكبار باید منتظر یك زمین‌لرزه بزرگ در تهران باشیم و چون از یازدهمین زلزله ثبت‌شده، 184 سال می‌گذرد، از روی ریتم قابل‌تكرار می‌توان گفت احتمال زمین‌لرزه دوازدهم نزدیك است.
منشا توفان چه بود؟
سازمان مدیریت بحران شهر تهران عصر دوشنبه همزمان با بروز توفان، جلسه اضطراری تشكیل داد و در ستاد مركزی بحران، نمایندگان دستگاه‌های امداد و نجات حضور پیدا كردند. رامین رادنیا، مدیر روابط عمومی سازمان مدیریت بحران شهر تهران درباره این جلسه گفت: مسوولان و پژوهشگران زلزله نیز در این ستاد عضو بودند و در جلسه بحران به صراحت، فرضیه زلزله در اثر توفان را رد كردند. وی افزود: سازمان هواشناسی در اطلاعیه‌هایی كه قبل از وقوع توفان عصر دوشنبه منتشر كرده بود، به‌طور مشخص، واژه توفان یا تندباد را به‌كار نبرده بود با این حال رئیس اداره پیش‌بینی و هشدارهای جوی اداره هواشناسی تهران در جلسه اضطرار منشا این توفان را تشریح كرد. رادنیا درباره مطالبی كه محمد عشقی رئیس این اداره روایت كرده، گفت: توفان بی‌سابقه اخیر تهران ابتدا ناشی از تغییرات آبوهوایی محلی بود و از آبیك ناشی شد و با وزش باد جنوب‌غربی به سمت شمال‌شرقی در زمان كوتاهی شكل گرفت و سپس در تركیب با جریان ناپایدار مشابه كل منطقه، تشدید شد و سرعت گرفت و در زمان اندكی فرونشست. این باد با گرد و خاك دشت‌های خشك و خالی جنوب تهران همراه شده بود. مدیر روابط عمومی سازمان مدیریت بحران شهر تهران با تاكید براینكه جلسه اضطرار و آماده‌باش ستاد بحران در 2 روز بعد از وقوع توفان، فعال بود و هم‌اكنون حالت آماده‌باش از بین‌رفته است، افزود: سرعت باد در توفان بی‌سابقه دوشنبه گذشته یك پدیده بود و گرد و خاك همراه باد، یك پدیده دیگر. وی درباره اینكه چرا سازمان هواشناسی پیش‌بینی حركت توفان از نقطه‌ای به سمت تهران را مطرح نكرده بود، گفت: تغییرات آبوهوایی محلی را نمی‌شود تشخیص داد كه دقیقا از كجا نشات می‌گیرد. مواردی كه مثلا در یك كشور از روزها قبل هشدار توفان و حركت توفان از فلان منطقه به نقطه‌ای دیگر داده می‌شود ناشی از تغییرات آبوهوایی منطقه‌ای است نه محلی.
مدیر روابط عمومی سازمان مدیریت بحران شهر تهران – وابسته به شهرداری - در پایان با تاكیدبر اینكه حوادث و سوانح را نمی‌شود به هم نسبت داد، درباره شایعه رابطه توفان با زلزله تهران گفت: در دنیا هنوز زلزله‌‌شناسان نتوانسته‌اند درباره عنصر سوم زمین‌لرزه كه «زمان وقوع» است، پیش‌بینی ارائه كنند؛ بلكه فعلا فقط می‌شود دو عنصر دیگر زلزله؛ یعنی «مكان وقوع» و «شدت زلزله» را پیش‌بینی كرد.
شبه توفان پیش‌بینی نشده در عصر جمعه
عصر دیروز، تندبادی تقریبا شبیه توفان دوشنبه گذشته، مجددا از سمت قزوین وارد تهران شد. حوالی ساعت 19 روز گذشته، شبكه خبر با اعلام هشدار درباره تغییر شرایط جوی در تهران، از وقوع توفان به همراه گرد و خاك در سطح پایتخت خبر داد. شدت تندباد دیروز در حدی نبود كه هوا همچون دوشنبه گذشته تاریك شود، اما سایت سازمان هواشناسی كشور سرعت تندباد عصر جمعه را 72 كیلومتر در ساعت اعلام كرد كه در مقایسه با توفان 119 كیلومتری دوشنبه پیش، شدت كمتری داشت. درباره توفان روز گذشته، هشداری از مراجع مسوول اعلام نشده بود و حتی در گزارش‌های پیش‌بینی كه در سایت هواشناسی موجود بود، درباره هوای روز جمعه تهران، به وزش باد اشاره شده بود.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.