دنیای اقتصاد / بورس انرژی با اولین عرضه نفت خام در ابتدای سال جاری وارد مسیر جدیدی شد كه در آینده می‌تواند تاثیر محسوسی بر این عرصه داشته باشد. توجه این قبیل معاملات بر عرضه داخلی نفت خام است بنابراین انتظار ورود دیگر حامل‌های انرژی و سایر انواع مواد اولیه به این بورس وجود دارد. باید ورود نفت خام را به فال نیك گرفت و به این بازار زمان بیشتری اختصاص داد. امید است این عرضه‌ها، به عرضه‌های صادراتی نیز منتهی شود.
مدتی است كه نفت خام وارد بورس انرژی شده و به‌صورت مستقیم مورد معامله قرار می‌گیرد. اولین عرضه نفت در بورس در تاریخ 17 فروردین به شكسته شدن قفل نفت معروف شد ولی این معاملات چگونه است؟
عرضه‌كننده شركت ملی نفت ایران است و خریداران هم تولیدكنندگان فرآورده‌های نفتی و پالایشگاه‌های داخلی كوچك و بزرگ خواهند بود.
جرقه اول این گونه معاملات در سال 79 زده شد ولی نهایتا در دولت فعلی اجرایی شد. مهم‌ترین مزایای این گونه معاملات، فرصتی برای شفاف‌سازی و ایجاد بازار رقابتی عنوان شده و خریداران می‌توانند به دور از كاغذبازی‌ها و قوانین دست و پاگیر به راحتی اقدام به خرید كنند. قیمت‌ها بر پایه قیمت‌های جهانی و صادراتی و با احتساب نرخ ارز و اعمال ضریبی از نرخ آزاد و مبادله‌ای قیمت‌گذاری شده است.
وزارت نفت به لحاظ فنی اقدام به ارزیابی خریداران می‌نماید بنابراین سایرین جایی در این بازار نخواهند داشت. این معاملات كاملا داخلی بوده و حتی شائبه صادرات هم وجود ندارد. تحویل فیزیكی نفت خام در یك دوره 24 روزه است.
در مقایسه با دیگر معاملات بورس انرژی، معاملات نفت خام هنوز رونق محسوسی ندارد. با توجه به فاصله زمانی محدود موجود از اولین عرضه تاكنون، دلیل اصلی ضعف نسبی معاملات را نیز رفتار خریداران در بررسی و ارزیابی شرایط خاص عرضه و تحویل قیمت‌ها دانسته‌اند.
بورس نفت در بیشتر كشورها و بازارهای مهم وجود دارد. معاملات به‌صورت‌های مختلف نقدی، سلف و آتی و ... صورت می‌گیرد و غالب افراد می‌توانند در این معاملات حضور داشته باشند. شرایط معاملات به گونه ای است كه گاهی روی عرضه هر بشكه نفت خام از استخراج تا مصرف‌كننده نهایی و برای تقریبا 2 ماه بین 18 تا بیش از 30 بار معامله صورت می‌گیرد. در گذشته معاملات به‌صورت نقدی آغاز شده ولی به مرور زمان به انواع سلف و بالاخص آتی گرایش پیدا كرده است. این شرایط تا جایی پیش رفت كه در بورس شانگهای، بورس آتی با قدرت بیشتری فعالیت می‌كند تا بورس نقدی. این روند به گونه‌ای ادامه یافت كه بورس شانگهای با نام بورس آتی شانگهای SHFE: Shanghai Future Exchange فعالیت خود را به‌صورت رسمی آغاز کرد هم‌اكنون در این بازار حتی فولاد نیز به‌صورت آتی معامله می‌شود.
در غالب كشورهای مهم، بورس‌ها آزادی عمل فراوانی دارند. با توجه به جایگاه استراتژیك نفت خام در اقتصاد تمامی حوزه‌ها، به‌صورت نانوشته‌ای معاملات نفت خام در انحصار دولت‌ها است. یا شركت‌های اصلی و استخراج‌كننده دولتی هستند همچون گازپروم روسیه یا مثلا در آمریکا افراد نزدیك به دولت‌ها و دولتمردان سابق یا عضو هیات مدیره یا از سهامداران بزرگ این قبیل شركت‌ها هستند.
در كشور ما نیز با توجه به ملی بودن نفت همین شرایط حكمفرماست بنابراین فضا برای مانور دولت همیشه و همه جا فراهم بوده و خواهد بود.
مهم‌ترین صنعت در ایران انرژی است. در آینده كوتاه‌مدت تا میان مدت و حتی دراز مدت این شرایط ادامه خواهد داشت. اقتصاد ایران یا وابسته به نفت و گاز خواهد بود یا بر پایه این حامل‌های انرژی شكل خواهد گرفت.
از طرفی با توجه به عمر كم این قبیل معاملات، باید عرضه كالاهای پتروشیمی و نفت خام را به فال نیك گرفت ولی برای تثبیت به زمان بیشتری نیاز دارد. با توجه به معاملات محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی در بورس كالای ایران، عرضه نفت خام در بورس انرژی یك نیاز تلقی می‌شد و می‌توان این عرضه‌های كوچك را یك نقطه قوت بزرگ به شمار آورد. شرایط تحویل این حجم‌های محدود به گونه‌ای است كه بیشتر، مصرف‌كنندگان كوچك نفت خام به این شیوه معامله توجه نشان داده‌اند.
در آینده می‌توان در كنار قراردادهای طولانی مدت، به ورود مصرف‌كنندگان بزرگ به بورس انرژی امیدوار بود. این رخداد می‌تواند تاثیر بسزایی بر شفاف‌سازی معاملات بزرگ نفتی در داخل نیز داشته باشد كه با توجه به عزم دولت بر این رویكرد، دورنمایی امیدوار‌كننده دارد. از سویی این شیوه معامله شاید بتواند برای همیشه به كش و قوس‌ها و اما و اگرهای قیمت مواد اولیه خاتمه دهد.
همچنین عرضه نفت خام در بورس انرژی انتظار برای عرضه گاز طبیعی به بورس را نیز پدید آورده كه این رخداد بالاخص برای تولیدكنندگان كوچكتر و مصرف‌كنندگان صنعتی شاید بتواند شرایط بهتری را برای كسب و كار و تعیین بهترین قیمت مواد اولیه فراهم آورد. این رخدادها در دیگر كشورهای جهان تجربه شده و به نظر می‌رسد موفق بوده است.
از طرفی با توجه به وجود برخی مشكلات بالقوه و بالفعل در زمینه صادرات نفت خام، ورود نفت خام صادراتی به بورس انرژی نیز می‌تواند دورنمای روشنی را نوید دهد زیرا بسیاری از مشكلات در زمینه انتقال ارز و عرضه به بازارهای جهانی را خریداران تحمل خواهند كرد و شفافیت بازار بسیار بالاتر خواهد بود. اخذ وجه قبل از تحویل و ریسك معاملات و انتقال نفت خام توسط افراد حقیقی یا حقوقی مستقل بسیار كمتر از دولت است و افراد عادی نیز می‌توانند در این معاملات به‌صورت آتی و با حجم‌های كمتر دخالت كنند.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.