دنیای اقتصاد / طی سال جاری اقتصاد كشور روزهای پر هیجانی را از سر گذرانده و حوزه بورس هم از این هیجان بی‌نصیب نبوده است. پس از انتخابات با روی كار آمدن دولت تدبیر و امید، بارقه‌هایی از رشد و شكوفایی دراقتصاد دیده شد و با كمرنگ شدن مناقشات بین‌المللی و رفع برخی تحریم‌ها آینده روشنی فراروی فعالان اقتصادی بیش از پیش خودنمایی كرد و به تبع، بازار سرمایه نیز با دنباله‌روی از اقتصاد، لبالب از خوش بینی شد. شاخص بورس كه در اولین روز كاری سال معادل 38 هزار واحد بود طی سه ماه و در روز انتخابات به 46 هزار واحد و برای مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری به مرز 57 هزار واحد رسید.
در این بین سازمان بورس به عنوان متولی بازار این روزهای رشد بازار را كه با سرخوشی سهامداران از سودهای آنچنانی همراه بود به عملكرد خود نسبت داد و از رشد شاخص به صورت مرحله‌ای در رسانه‌ها پرده برداری كرد؛ البته ناگفته نماند كه طی همان مدت سازمان ضرورت پرهیز از رفتارهای هیجانی را تذكر می‌داد، اما گوش كسی بدهكار این حرف‌ها نبود. این روند تا رسیدن شاخص به مرز 90 هزار واحد ادامه داشت و تنها چیزی كه راه به جایی نبرد زنگ‌های خطری بود كه كارشناسان در خصوص این روند به صدا درآوردند. مساله‌ای كه اینجا مطرح است این است كه آیا سازمان در همان روزها متوجه نشد كه بیشترین رشد از آن شركت‌هایی است كه سرمایه پایین و قابلیت سفته بازی بالا دارند؟ چرا بیشتر شركت‌های بزرگ بازار از این صعود شاخص و فتح قله‌ها بی‌نصیب بودند؟ از این دست سوالات زیاد است كه جواب آن را تنها مسوولان بازار می‌دانند و بس. متولیان بازار سرمایه طی سال جاری تصمیماتی اتخاذ كردند كه برخی از آنها به عمق بازار و بزرگ شدن آن كمك كرد و برخی دیگر بازار را به بیراهه برد، در حالی‌كه به عقیده فعالان بازار، سازمان شاید می‌توانست در اوج هیجان‌زدگی سهامداران تصمیمات مناسب‌تری را اتخاذ كند. با توجه به جمیع شرایط و نظر فعالان بازار می‌توان گفت: در سال 92 سازمان نمره قبولی را كسب كرده، اما با كمی ارفاق و اگر آخرین دستورالعمل سازمان در خصوص محدودیت معاملاتی نبود، نمره سازمان بالاتر از این بود، چراكه تا پیش از آن نسبتا عملكرد خوبی داشت.
باید مقطعی به تصمیم‌ها نگاه كنیم
در این میان شاهین شایان‌آرانی، از كارشناسان بازار سرمایه با اشاره به اینكه باید بازار سرمایه را متناسب با اقتصاد كشور ارزیابی كرد و عملكرد سازمان را به تناسب این موضوعات بررسی كرد، گفت: با توجه به اینكه در كشور یك فضای تورمی روبه رشد و نوسانات ارزی و سیاست‌های غیرمنطقی شورای پول و اعتبار حاكم است، نقدینگی زیادی از نظام بانكی خارج شده و بخش زیادی ازاین پول به ناچار جذب بورس شده است. عملكرد سازمان بورس در برابر این چالش در حد متوسط و خوب بود، چرا كه توانست بخشی از این مشكلات را مهار كند و اجازه بحرانی شدن فضا را ندهد. وی درخصوص بهترین و بدترین تصمیم سازمان اظهار کرد: باید هر تصمیم را در یك بازه زمانی و مقطعی سنجید و نمی‌توان نظر كلی داد. به نظرم بهترین تصمیم سازمان تنوع بخشیدن به محصولات بازار و همچنین گرایش و توسعه ابزارهای نوین مالی آن بود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیكوكاری از كارهای ویژه و نوآورانه سازمان است كه خیلی كمرنگ به آن پرداخته شده و بیشتر باید درباره آن صحبت شود. اما تصمیم اشتباه را می‌توان در انجام مصاحبه‌ها و مانورهای تبلیغاتی اعضای سازمان درباره روند مثبت، رشد لحظه‌ای شاخص و بهترین عملكرد در دنیا دانست. ارائه این تصویر روشن و درخشان از آینده بورس باعث شد سطح انتظارات از آن رشد كند و مردم بدون علم و آگاهی از ریسك‌های بازار مشتاق سرمایه‌گذاری در آن شوند. شایان آرانی در خصوص نزول اخیر شاخص گفت: سازمان ابزارهایی در اختیار دارد كه در صورت مشاهده عدم انطباق شیب رشد یا نزول شاخص با واقعیت اقتصاد باید از آنها استفاده كند، شرایط اخیر نیز از این دست امور بود، سازمان می‌توانست با ابزارهای قانونی تا حدی از شیب این نزول بكاهد، ولی این به معنای اجازه دستكاری در بازار نیست، چراكه اگر بخواهیم روند را خنثی یا برعكس كنیم بازار عكس‌العمل بدی نشان می‌دهد. باید اجاره داد بازار نفس بكشد و دوباره بر اساس مولفه‌های موجود رشد خود را از سر بگیرد.
مصوبه اخیر سازمان، بدترین تصمیم سال
حیدر مستخدمین حسینی، كارشناس بازار سرمایه عملكرد سازمان طی سال جاری را قابل قبول ندانست و اظهار كرد: بدنه بازار كه عموما از فعالان بازار و شركت‌ها تشكیل شده از تصمیم‌های سازمان گله‌مند هستند. با توجه به اینكه امسال خبرهای خوش سیاسی، رفت و آمدهای هیات‌های تجاری و بحث رفع تحریم را داشتیم، اما بازار نتوانست از این شرایط بهره كافی را ببرد و اتفاقات نامناسبی برای بازار رخ داد و تصمیم‌های سازمان شرایط را بدتر كرد.
وی در ادامه افزود: قبل از رشد دلار، ارزش بازار 150 هزار میلیارد دلار بود، در حالی كه امروز ارزش بازار بسیار كمتر است و من نظر كارشناسانی كه رشد بازار را غیر‌واقعی می‌دانند قبول ندارم، چراكه بازار باید برای جبران كاهش ارزش دلار رشد می‌كرد، ولی با دخالت‌هایی كه صورت گرفت این مهم رخ نداد و بورس همچنان از بازارهای موازی خود عقب‌تر است.تصورم این است كه محدوده 85 تا 90 هزار واحدی شاخص منطقی بود كه تصمیمات سازمان و بحث بودجه شرایط را خراب كرد.
سخنگوی سابق بورس آخرین مصوبه سازمان را اشتباه خواند و عنوان كرد كه این تصمیم با روح بازار در تضاد بود و ماحصل كار نیز دستكاری بازار، بدتر شدن شرایط و خروج نقدینگی از آن بود.
وی دخالت در امور داخلی شركت‌های بورسی را اشتباه دیگر سازمان خواند و گفت: سازمان بورس مقام ناظر بورس‌های اوراق، كالا و انرژی است و باید بر عملكرد شركت‌های بورسی نظارت كند، اما رفتار امروز سازمان از نظارت گذشته و به دخالت رسیده است و به نظر می‌رسد نیازی به این دخالت‌ها نباشد.
ضعف در شناسایی خطر؛ ریزش بازار
مهدی تقوی دیگر كارشناس بازارسرمایه، در این خصوص گفت: عملكرد یك ساله سازمان خیلی نامناسب نبوده، اما سازمان در عدم شناسایی خطرهای پیش روی بازار ضعیف عمل كرده و باید رشد شاخص را در یك بازه 50 درصدی كنترل می‌كرد. اگر در مواقع رشد، بازار را كنترل نكنیم نمی‌توانیم از ریزش آن جلوگیری كنیم یا بازار را به سمت تعادل سوق دهیم.
وی نقدینگی وارد شده به بورس را مضر دانست و افزود: این نقدینگی از بازارهای موازی به‌طور موقت وارد بورس و بعد از كسب سود از آن خارج شد و ضرر هنگفتی را به سهامداران واقعی زد. این نقدینگی متعلق به بخشی از اقتصاد بود كه با ساز و كار بورس در تناقض است، چراكه بورس به نگاه و سرمایه بلندمدت نیاز دارد.
تقوی همچنین عنوان كرد كه هر دوره رشد یك دوره نزول را به همراه دارد و متولی بازار باید این دوره‌ها را شناسایی و مدیریت كند، در غیر این صورت بازار با رفتارهای هیجانی رو‌به‌رو می‌شود و ریسك فعالیت در آن بالا می‌رود.
مسوولیت‌ها همگیبر عهده سازمان است
محمدرضا خواجه‌نصیری، مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان ادامه‌دار بودن روند توسعه بازار، گسترش امكانات حوزه فنی و تسهیلات آن همچنین رشد سخت‌افزاری بازار سرمایه را از شاخصه‌های مثبت عملكرد سازمان طی سال جاری دانست و گفت: «سازمان طی سال جاری سعی كرد كه ابعاد بازار سرمایه را بزرگ كند و مواردی همچون راه‌اندازی صندوق‌های قابل معامله، اوراق صكوك با مدل ثبت سفارش در فرابورس كه برای اولین بار انجام شد و همچنین تداوم پذیرش شركت های بزرگ را از جمله تاپیكو در دستور كار قرار داد.
وی رشد سریع بازار را از مواردی دانست كه به‌رغم توسعه آن باعث آسیب شد و ادامه داد: افزایش سطح خوشبینی‌ها و ورود تعداد سهامداران جدید باعث شد كه ساختارهای بازار از ظرفیت موجود كمتر شود و كاستی‌هایی كه در زمینه زیرساخت‌ها و چارچوب‌های بازار وجود داشت بیش از پیش خودنمایی كند.
خواجه‌نصیری همچنین اظهار كرد: قوانین بورس اوراق نیازمند بازتعریفی است كه براساس آن بتوانیم ساختارها و نمادهای بازار را به گونه‌ای طراحی كنیم كه چه در شرایط مثبت و چه در شرایط منفی بتوانند ثبات را ایجاد كنند.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت چند ماه اخیر در بازار اظهار کرد: در روند صعودی بازار از اوایل مهرماه تا اواسط دی و در روند نزولی آن بیش از دو ماه به طول انجامید بی‌ثباتی در بازار دیده می‌شد كه این بی‌ثباتی نشان از نبودن فرهنگ سهامداری و همچنین سطح بالای تاثیرگذاری هیجانات در بازار است. مدیر نظارت بر بورس‌ها در پاسخ به این پرسش كه آیا سازمان می‌توانست این دوره نزول را پیش‌بینی كند یا خیر، گفت: تشخیص این ریزش خیلی سخت نبود، اما مساله در نبودن راه‌حل بود. وقتی مشكل را حس می‌كنید باید برای آن راه‌حل بیابید. من به شخصه چندین بار نسبت به این رشد و حبابی بودن قیمت‌ها هشدار دادم، اما در نهایت سازمان از سوی سهامداران متهم به این شد كه قصد ندارد اجازه رشد به بازار دهد؛ مساله اینجاست كه بیشترین رشد مربوط به شركت‌های كوچك با بنیاد ضعیف بود و به همان نسبت نیز این شركت‌ها افت قیمت را تجربه كردند؛ برای نمونه شركت مخابرات حداكثر تا 15 درصد افت قیمت را تجربه كرده در حالی كه برخی شركت‌ها افت قیمت شدیدی را تجربه كرده‌اند.
خواجه‌نصیری با بیان این جمله كه سازمان باید در مقابل همه چیز پاسخگو باشد، ادامه داد: سازمان در مقابل اعمال خود و حتی در مقابل تصمیمات دیگران و سرمایه‌گذاران نیز باید پاسخگو باشد، در حالی كه این درست نیست. سازمان طی این چند سال كودكی نوپا را تربیت و بزرگ كرده كه این كودك هنوز نیاز به مراقبت همه‌جانبه دارد. اگر این حمایت‌ها نبود طی این سال‌ها بارها بورس به مثابه گذشته به فراموشی سپرده می‌شد، اما حتی امروز پس از این روزهای سخت نیز بسیاری از سهامداران در بازار مانده‌اند و به رشد آن اعتقاد دارند و این نشان از عملكرد مناسب سازمان در حمایت از بازار سرمایه دارد.
وی درخصوص دستورالعمل محدودیت معاملاتی كه در یك ماه اخیر در بازار اجرا شد نیز گفت: اگر این محدودیت را اعمال نمی‌كردیم رفتار بازار همچنان با دید منفی پیش می‌رفت و فضای منفی، روند منفی را در بازار تزریق می‌كرد. با انجام این دستورالعمل فضا عوض شد و نهایت افتی كه بازار پس از این دستورالعمل داشت حدود 2 هزار واحد بود و باید یك نهاد برای حمایت از بازار وارد عمل می‌شد. اگر در بازار زیرساخت‌های مناسب مانند بازارگردان‌های متخصص و سهامداران بزرگ كه از نام خود حمایت می‌كردند وجود داشت شاید نیاز به ورود سازمان نبود، اما تمام وظایف به عهده سازمان است.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.