دنیای اقتصاد / با اینكه زمان زیادی از آغاز فعالیت بورس كالای ایران نمی‌گذرد، اما این بورس به عنوان یكی از اركان اصلی بازار سرمایه، به یكی از نهادهای تاثیرگذار در اقتصاد ایران تبدیل شده است. نسبت ارزش معاملات بورس كالای ایران در سال 91 به تولید ناخالص داخلی بالغ بر 12 درصد بوده و در همین سال، 64 درصد از ارزش بازار سرمایه ایران نیز به این بورس تعلق گرفته است. همچنین طی ده ماهه سال 92، در مجموع ارزش معاملات انجام شده در بورس كالای ایران به حدود 6/34 هزارمیلیارد تومان رسیده كه 48 درصد نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد داشته است.
از سوی دیگر در این مدت بورس كالا بیش از 16 هزارمیلیارد تومان تامین مالی جهت سرمایه در گردش صنایع كشور را بر عهده داشته كه نسبت به مدت مشابه سال قبل، 33 درصد افزایش داشته است. در حال حاضر 185 كالای پایه در بخش‌های صنعتی، معدنی، پتروشیمی و كشاورزی از طریق 77 شركت كارگزاری به عنوان شبكه بازاریابی گسترده بورس كالا مورد معامله قرار می‌گیرد. در این بین محصولات فولادی كه از اهمیت استراتژیك در فرآیند توسعه صنعتی كشور برخوردار است، از جمله مهم‌ترین محصولات مورد معامله در بورس كالای ایران نیز محسوب می‌شود به طوری‌كه در ده ماهه سال 92، 72 درصد از حجم معاملات تالار صنعتی و معدنی با سهم 74 درصدی از ارزش معاملات این تالار، به معاملات محصولات فولادی تعلق داشته است. به همین جهت و در آستانه برگزاری چهارمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران در مصاحبه‌ای كه با دكتر پناهیان، مدیرعامل بورس كالای ایران داشتیم، وی به بیان مواردی در این زمینه پرداخت كه متن این گفت‌و‌گو در ادامه می‌آید.
شبهاتی در مورد ساز و كار عرضه محصولات مختلف در بورس كالا مطرح است. عده‌ای معتقدند محدودیت‌های ورود شركت‌ها به بورس كالا و اجبار به تعیین سقف و كف برای حجم عرضه و قیمت محصولات مختلف اعم از محصولات فولادی با مبانی اقتصاد آزاد مغایرت دارد. آیا این موضوع صحت دارد؟ در بورس‌های كالایی جهان این مساله چگونه است؟
برخی از محدودیت‌هایی كه در حال حاضر بورس كالا با آن مواجه است به دلیل ساختار اقتصادی و شرایط خاص اقتصادی كشور حادث شده و بر بورس كالا تحمیل می‌شود. برای مثال محدودیت‌های حجم عرضه و حجم معاملات عمدتا با هدف روانی و تسهیل معاملات و نیز سهولت عملیات اجرایی تحویل كالا از سوی تولیدكنندگان صورت گرفته است. ضمن اینكه در خصوص برخی كالاها به‌منظور جلوگیری از كشف قیمت مبتنی بر عرضه‌های محدود، برای عرضه و میزان معاملات حداقل‌هایی تعیین شده است. علاوه‌بر این باید توجه كرد كه در خصوص اعمال برخی محدودیت‌ها در عرضه و دامنه قیمت‌ها، بورس كالا به دلیل شرایط و ساختار كلان اقتصاد كشور و اجرای برخی برنامه‌ها از سوی دولت از جمله هدفمندسازی یارانه‌ها، تاثیر پذیرفته است. بر این اساس و تحت تاثیر برخی مسائل روانی حاكم شده بر بازار، محدودیت‌هایی بر بورس كالا اعمال شد. محدودیت‌هایی كه قطعا دائمی نیست و در تلاش هستیم با مساعدت دولت، آنها را كاهش داده و در نهایت حذف كنیم، دولت هم در این خصوص به ما قول مساعد داده است. به هر حال ایجاد ساز و كار اصولی بورس برای كشف قیمت و معاملات آزاد و عادلانه وظیفه ذاتی ماست كه با روی كار آمدن دولت تدبیر و امید در تلاش هستیم هر چه سریع‌تر به آن جامه عمل بپوشانیم.
از سویی دیگر در بسیاری از بورس‌های كالایی جهان عمدتا معاملات در قالب قراردادهای مشتقه انجام می‌گیرد و از این رو ساختار بورس كالای ایران كه معاملات آن بیشتر از نوع معاملات فیزیكی است با سایر بورس‌ها تا حدی متفاوت است.
* كشف قیمت در بورس كالا با ابهاماتی همراه است. با توجه به اینكه در حوزه فولاد كشف قیمت اهمیت بالایی دارد و تغییرات قیمت‌های داخلی آن همواره متاثر از نوسان نرخ ارز و شمش‌های وارداتی فولاد به كشور است، آیا فرمول‌های تعیین قیمت محصولات فولادی قابلیت اعمال این موارد را نیز دارند؟ اصولا كشف قیمت كالاها در رینگ فولاد بر چه اساسی است؟ آیا نباید نوسانات داخلی قیمت را در بازار آزاد در زمینه قیمت‌های بورس كالا هم لحاظ كرد؟
به‌طور كلی فرآیند كشف قیمت محصولات فولادی در بورس كالای ایران بر اساس ساز و كار عرضه و تقاضای بازار صورت می‌گیرد. در این فرآیند، كشف قیمت محصولات فولادی متناسب با شرایط كسب و كار، نوسانات قیمت‌های جهانی و نرخ ارز تعیین می‌شود و این موضوع به وضوح با مقایسه قیمت‌های كشف شده در بورس كالا و قیمت‌های جهانی قابل مشاهده است. به‌طور مثال در حال حاضر كه با ركود در بازار محصولات فولادی مواجه هستیم و در عین حال بازار ارز نیز بعد از كاهش اولیه به ثبات نسبی رسیده است، قیمت محصولات فولادی نیز متناسب با شرایط جدید به‌طور قابل ملاحظه‌ای با كاهش همراه بوده است. طبیعی است كه با رونق گرفتن بازار در آینده قیمت این نوع محصولات نیز با افزایش همراه خواهد بود.
هم‌اكنون به علت ركود در بازار فولاد، نقدینگی شركت‌های فولادی به شدت كاهش یافته است. بورس كالا چه ابزارهایی در اختیار دارد یا می‌تواند تعریف كند تا در شرایط ركودی فولادسازان بتوانند همچنان به عرضه محصولات در بورس كالا اقدام كنند و از معاملات تالار صنعتی عقب نكشند؟
یكی از جذابیت‌های بورس كالا برای تولیدكنندگان محصولات فولادی امكان انجام معاملات سلف در یك بستر امن است. معاملات سلف در واقع یكی از ابزارهای تامین مالی تولیدكنندگان است. بورس كالا از این طریق سال گذشته حدود 140 هزار میلیارد ریال برای تولیدكنندگان محصولات فولادی تامین مالی فراهم كرد و این رقم در 10 ماهه سال جاری به 127 هزار میلیارد ریال رسیده است.
یكی از اهداف استراتژیك بورس كالا در حوزه محصولات فولادی راه اندازی ابزارهای مالی جدید نظیر قراردادهای سلف موازی و قراردادهای آتی است. قراردادهای سلف موازی، موجبات نقدشوندگی معاملات سلف را كه سهم بسیار زیادی در حجم و ارزش معاملات بورس كالا دارند، فراهم می‌آورد. این ابزارها نه تنها در تامین مالی بنگاه‌ها كمك شایانی می‌كند بلكه به كشف قیمت شفافتر كمك كرده و از همه مهم‌تر امكان مدیریت ریسك نوسانات قیمتی و همچنین برنامه ریزی بلندمدت را برای بنگاه‌ها فراهم می‌كند. این موضوع در نهایت به خلق ارزش افزوده بالاتر در حوزه استراتژیك محصولات فولادی منتهی خواهد شد. بورس كالا همچنین در صدد جلب مشاركت بانك‌ها با ارائه تسهیلات به تولیدكنندگان و شركت‌ها و نیز راه اندازی سیستم قبض انبار برای محصولات فولادی بوده است كه در هدایت منابع مالی به سمت بخش‌های تولیدی و شركت‌های فولادی، نقش بسیار تاثیرگذاری خواهد داشت.
عده‌ای از كارشناسان معتقدند معاملات آتی فولاد می‌تواند در بورس كالا راه‌اندازی شود؛ چر اكه صنعت فولاد بالادست بسیاری از صنایع است و نوسانات قیمت آن روی بسیاری از پروژه‌ها، بخش‌ها و محصولات اثرگذار است، بنابراین كنترل و پیش‌بینی قیمت در مورد محصولات این حوزه به ترسیم یك دورنما از آینده اقتصادی بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی كمك می‌كند. معایب و مزایای راه‌اندازی سامانه آتی فولاد را چگونه ارزیابی می‌كنید؟ آیا بورس كالا امكان راه‌اندازی این سامانه را در مورد محصولات فولادی دارد؟
تجربه جهانی نشان داده است كه اقتصاد مبتنی بر بازار بهترین راهكار برای تخصیص بهینه منابع است. در این سیستم، قیمت‌ها نقش كلیدی برای هماهنگی فعالیت‌های تولیدكنندگان و مصرف كنندگان دارد و یكی از ابزارهایی كه سیستم قیمت‌ها می‌تواند كاركرد اساسی خود را از آن طریق پیاده سازد، قراردادهای آتی است. با استفاده از این قراردادها نه تنها قیمت‌ها به صورت شفاف و رقابتی كشف خواهد شد بلكه امكان مدیریت ریسك نوسانات قیمتی و از این رو امكان برنامه‌ریزی بلندمدت برای بنگاه‌ها فراهم خواهد شد. علاوه‌بر این قراردادهای آتی می‌تواند با ترسیم دورنمای اقتصادی، سیاست گذاران حوزه بازارهای كالایی را جهت طراحی بسته‌های سیاستی خود كمك كند.
در حال حاضر اقدامات ارزشمندی با همكاری فعالان بازار جهت توسعه هر چه بیشتر قرارداد آتی به ویژه قراردادهای آتی محصولات فولادی در بورس كالا صورت گرفته و در این رابطه اقدامات مطالعاتی و تحقیقاتی قراردادهای آتی میلگرد به پایان رسیده و امیدنامه این قرارداد هم اكنون در نوبت بررسی در هیات پذیرش بورس كالای ایران قرار دارد كه به محض پذیرش می‌توانیم عملیات اجرایی راه‌اندازی قراردادهای آتی میلگرد را آغاز كنیم و برای برخی دیگر نظیر ورق، مطالعات خوبی انجام شده است. به‌طور قطع با راه‌اندازی این قراردادها گام موثری جهت توسعه فعالیت‌های اقتصادی در این حوزه از اقتصاد برداشته خواهد شد و با در نظر گرفتن ارتباط استراتژیك این بخش با سایر بخش‌های اقتصادی كشور، شاهد سرریز تأثیرات مثبت آن به دیگر بخش‌ها نیز خواهیم بود.
ورود قراضه آهن و آهن اسفنجی به تالارهای بورس كالا نیازمند چه پیش نیازهایی است؟ آیا ترتیباتی برای عرضه این محصولات در بورس كالا با توجه به نیاز بسیار زیاد تولیدكنندگان فولاد به آن اندیشیده شده است؟ صادرات محصولات فولادی از طریق بورس نیز ایده‌ای است كه از سوی دبیر انجمن تولیدكنندگان فولاد مطرح شده، آیا بورس كالا این قابلیت را دارد؟
محصولات فولادی نه تنها از اهمیت استراتژیكی در فرآیند توسعه صنعتی كشور برخوردار است بلكه در معاملات بورس كالا نیز حجم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. به همین جهت بورس كالا به دنبال تكمیل زنجیره عرضه محصولات فولادی بوده كه در وهله اول به كشف قیمت بهتر محصولات فولادی و از این رو خلق ارزش افزوده بیشتر منتهی خواهد شد. همچنین این اقدام منجر به كاهش قدرت انحصاری برخی از تولیدكنندگان محصولات فولادی در بازار خواهد شد. پایش لحظه‌ای بازار و انتقال كاستی‌های مربوطه به آن به سیاست گذاران بازارهای كالایی بخش دیگری از اثرات مثبت تكمیل زنجیره عرضه محصولات فولادی است. در این خصوص بورس كالا با انجام كارهای كارشناسی و همچنین برگزاری نشست‌های تخصصی با فعالان بازارهای سنگ‌آهن و قراضه آهن، اقدامات موثری جهت تكمیل این فرآیند برداشته است.
در خصوص صادرات محصولات فولادی نیز باید عنوان كرد هم اكنون در بورس كالا علاوه‌بر تالار معاملات فیزیكی كالا، محصولاتی نظیر سنگ‌آهن، كك و قیر و... به صورت فعالانه در تالار صادراتی مورد عرضه و معامله قرار می‌گیرند. بورس كالا با توسعه معاملات به ویژه معاملات محصولات فولادی در تالار صادراتی، به دنبال ارتقای جایگاه صنعت فولاد ایران به عنوان مرجع قیمت‌گذاری (price maker) در بازارهای منطقه‌ای و جهانی است. در همین رابطه اكنون قیمت سنگ‌آهن به صورت رقابتی و شفاف و با توجه به نرخ دلار در بورس كالای ایران كشف می‌شود.
به نظر شما سیاست‌هایی كه قرار است توسط مجلس در مورد بهره مالكانه 30 درصدی اتخاذ شود، چه اثری بر معاملات بورس كالا خواهد گذاشت؟
افزایش بهره مالكانه به معنی افزایش هزینه فعالان بخش معدن است. به‌طوركلی اكثریت قریب به اتفاق محصولاتی كه در رینگ صنعتی عرضه می‌شوند محصولات غیرمعدنی هستند و تنها بخشی كه از تغییر نرخ بهره مالكانه به‌طور مستقیم متاثر می‌شوند، شركت‌های معدنی عرضه كننده در بورس كالا هستند. هم اكنون سنگ‌آهن صرفا در رینگ صادراتی بورس كالا مورد معامله قرار می‌گیرد و عرضه‌كنندگان آن برای حفظ سهم خود در بازارهای جهانی باید مطابق با قیمت‌های جهانی اقدام به عرضه كند. به همین سبب افزایش نرخ بهره مالكانه و به تبع آن افزایش هزینه معدن‌داران، صرفا منجر به كاهش حاشیه سود آنها به دلیل ثبات قیمت‌های فروش می‌شود و از این بابت تاثیری بر میزان معاملات آنها در بورس كالا نخواهد داشت.
البته باید توجه داشت كه احتمال می‌رود، در صورت تصویب بهره مالكانه 30 درصدی، تولیدكنندگان سنگ‌آهن مصمم به فروش بر اساس مكانسیم بازار شوند كه در این صورت به احتمال قوی بورس كالا یكی از ابزارهای مفید برای عملیاتی كردن این مهم خواهد بود و این به معنی رونق گرفتن رینگ داخلی این محصول است.
چهارمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران اواخر بهمن ماه توسط روزنامه دنیای اقتصاد برگزار خواهد شد. با توجه به اینكه شما عضو كمیته راهبردی همایش و یكی از سخنرانان اصلی آن هستید، تاثیر این همایش‌ها را در برنامه‌ریزی فعالان هر دو طیف صنعت فولاد و معدن ایران چگونه ارزیابی می‌كنید؟
برگزاری چنین نشست‌هایی كه در آن نمایندگانی از تمامی فعالان بخش‌های مختلف زنجیره عرضه محصولات فولادی حضور دارند، فرصت بسیار مناسبی برای اطلاع از روند سرمایه‌گذاری ها، مشكلات، چالش‌ها و چشم‌انداز بخش صنعت فولاد و معدن در اختیار فعالان این بخش‌ها و همچنین سیاست‌گذاران قرار می‌دهد و فعالان این بازار می‌توانند از توانمندی‌ها و همچنین زمینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف زنجیره عرضه محصولات فولادی اطلاع حاصل كنند. یه طور قطع با برگزاری چنین نشست‌هایی می‌توان با هم اندیشی فعالان بازار اقدامات موثری برای حل كاهش هزینه‌های مبادلات و از این‌رو افزایش حجم معاملات و خلق ارزش افزده به عمل آورد.بورس كالا نیز به عنوان یكی از نهادهای اساسی بازار، حضور فعال و پر رنگی در این نشست به‌منظور معرفی اهداف استراتژیك و برنامه‌های آتی خود در حوزه صنعت فولاد و معدن خواهد داشت و در حاشیه این نشست جلساتی با فعالان بازار برگزار خواهد كرد.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.