دنیای اقتصاد / بانک‌محور بودن بازارهای مالی كشور در خلال دهه‌های اخیر موجب شده تا بیشتر شرکت‌ها برای تامین مالی خود به سراغ بانک‌ها بروند و از این طریق به تامین منابع مورد نیاز خود بپردازند. بدین ترتیب نه تنها کارکرد سیستم بانکی، خود به عاملی تورم‌زا همراه با اختلال در امور تولیدی تبدیل شده بلکه چنانچه بانک‌ها در تامین نیازهای مذکور ناتوان باشند، بنگاه‌های اقتصادی بدون برخورداری از یک سازوکار مطمئن تامین مالی، گرفتار شرایط رکود می‌شوند و این امر، تجربه كشور ما در سال‌های گذشته است.
از سوی دیگر، هر چند نظام مالی در اقتصاد ایران بانک‌محور است و بازار سرمایه نقش مسلط را در آن ایفا نمی‌کند، اما به گفته وزیر اقتصاد، توسعه این بازار می‌تواند شکل جدیدی از تجهیز و تخصیص منابع را در اقتصاد ایران ایجاد کند. به عبارت صریح‌تر، باید به بازسازی و تقویت بازار سرمایه کشور اقدام کرد تا مانع از پیچیده‌تر شدن مشکلات شویم و در این راستا برای جذب سلیقه‌های مختلف، طراحی و ارائه طیف وسیعی از ابزارها ضروری است و باید ابزارهای متناسب با ریسک‌پذیری و ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران طراحی شود تا بدین ترتیب تامین مالی بنگاه‌های بزرگ به دلیل بالا بودن حجم اوراق بهادار از طریق بورس و تامین مالی بنگاه‌های متوسط و کوچک نیز از کانال بازار فرابورس صورت پذیرد که در واقع گسترش این امر نیازمند فرهنگ‌سازی‌های بیشتر و آشناکردن مردم با بازار سرمایه است.
ایجاد تناسب بین بازدهی مورد انتظار و هزینه‌های تامین مالی
در این رابطه رییس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های مهم تامین مالی از طریق بازار سرمایه، توان تامین مالی در هر دو حوزه اوراق بهادار سرمایه‌ای و اوراق بهادار بدهی است.بهنام چاوشی در ادامه افزود: در بازار سرمایه بنگاه‌های مختلف این امکان را دارند تا زمینه را برای جذب سرمایه برای متقاضیان سرمایه فراهم کنند که در واقع یکی از ویژگی‌های قابل توجه بازار سرمایه توان ایجاد تناسب بین بازدهی مورد انتظار و هزینه‌های تامین مالی است.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به انعطاف‌پذیری ابزار تامین مالی در بازار سرمایه، این امکان وجود دارد که سلایق و نیازهای مختلف افراد اعمال شود.
چاوشی تنوع ابزارهای مالی با توجه به نیازهای مختلف سرمایه‌گذاران و متقاضیان سرمایه را از ویژگی‌های انکار‌ناپذیر بازار سرمایه دانست و گفت: در ایران بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار توسط مجلس شورای اسلامی در آذرماه 1384، زمینه مناسبی برای راه‌اندازی انواع نهادها و ابزارمالی فراهم شد، با توجه به رویکرد سازمان بورس در تحقق اهداف قانون مذکور و بهره‌برداری از فرصت به‌وجود آمده در حوزه تامین مالی برای بنگاه‌ها، در سال‌های اخیر شاهد راه‌اندازی انواع نهادها و ابزارهای مالی و حتی بورس‌های مختلف بودیم.
وی ادامه داد: یکی از امتیازات مهم تامین مالی در بازار سرمایه پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته برای معافیت‌های مالیاتی در قوانین مربوطه است که این موضوع منجربه کاهش هزینه‌های تامین مالی و افزایش مطلوبیت برای سرمایه‌گذاران می‌شود.
چاوشی در ادامه افزود: برای تامین مالی بنگاه‌های ایرانی شرایط قانونی مناسبی فراهم است؛ ولی برخی مشکلات نظیر اعتمادسازی سرمایه‌گذاران و ایجاد تضمین‌های قابل قبول از نوع عملکرد و گذشت زمان لازم است تا امکان توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و تامین مالی بنگاه‌ها فراهم باشد که در این راستا اولویت با فرهنگ‌سازی و آشنا نمودن افراد با فرهنگ سهامداری و سرمایه‌گذاری است.
به عقیده وی برخی از سرمایه‌گذاران هیچ سرمایه‌گذاری بدون ضمانت بانکی را مطلوب نمی‌دانند و شاید علت اصلی این امر مرتفع نشدن منافع ایشان در حوزه‌های تامین مالی مشارکتی در شرکت‌ها باشد و به همین منظور شاید لازم باشد سرمایه‌گذاران را به مرور با سرمایه‌گذاری‌ها با درجات ریسک مختلف آشنا کرد.
چاوشی با ذکر مثالی ادامه داد: این موضوع در راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری لحاظ شد، به‌گونه‌ای که در راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای همه انواع صندوق‌ها ضامن نقدشوندگی پیش‌بینی شد ولی الان به سمتی می‌رویم که انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بدون ضامن نقدشوندگی نیز راه‌اندازی می‌شوند.
رییس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس در ادامه اظهاراتش به نقش شرکت‌های تامین سرمایه اشاره کرد و گفت: به‌دنبال بسترسازی برای راه‌اندازی نهادهای مالی جدید در قانون بازار اوراق بهادار، شرکت‌های تامین سرمایه که یکی از ارکان اصلی بازارهای سرمایه در هر کشور محسوب می‌شوند شکل گرفتند. از سال 1386 تا کنون 7 شرکت تامین سرمایه مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس دریافت کردند. طبیعی است اولین رسالت این شرکت‌ها معرفی خود به بازار تامین مالی کشور (و حتی خارج از کشور) بود.
چاوشی ادامه داد: با توجه به آنکه قدیمی‌ترین شرکت‌های تامین سرمایه در ایران عمری کمتر از 6 سال دارند، گفت نمی‌توان انتظار غیرمتعارفی از عملکرد این شركت‌ها داشت، چراكه شرکت‌های تامین سرمایه مجبور بودند در بدو تاسیس اهداف بزرگ و مجزایی را پیگیری کنند؛ در وهله اول با توجه به جدید بودن صنعت مدیران این شرکت‌ها باید تجربیات حوزه‌های مختلف را به صنعت تعمیم می‌دادند که کار آسانی نبود. علاوه بر این باید در حوزه راه‌اندازی و زمینه‌سازی انواع روش‌های تامین مالی که تا کنون وجود نداشته تلاش کنند که علاوه بر نیاز به صرف زمان، بعضا ممکن است هزینه‌های مالی و کارشناسی قابل توجهی صرف این امور شود.وی تصریح کرد: به هر حال آنچه واضح است روند رو به رشد فعالان صنعت تامین سرمایه است که در حوزه‌های مختلف تامین مالی ورود کرده و فعالیت می‌کنند.
چاوشی در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه نقش بازارهای اولیه در این میان چیست و به عقیده شما آیا بورس با کیفیت کنونی آن بیشتر از آن که محل تامین مالی بنگاه‌ها باشد، محل سفته‌بازی نیست گفت: نباید بحث سفته‌بازی را از بازار اولیه جدا کرد؛ امکان سفته‌بازی و وجود بازار ثانویه فعال از مهم‌ترین شروط موفقیت بازار اولیه و جذب سرمایه است.
وی ادامه داد: یکی از نیازهایی که بازار سرمایه و بورس ما در سال‌های اخیر تا حدود زیادی به آن رسیده، دیده‌شدن بود. بورسی که در سال‌های دور خیلی‌ها نام آن را نشنیده بودند؛ ولی حالا کمتر کسی است که کنجکاو برای ورود و سرمایه‌گذاری در بورس و بازار سرمایه نباشد.
وی خاطرنشان کرد: شاید هنوز با آنجا که خیلی‌ها حاضر به تحمل ریسک سرمایه‌گذاری در بورس باشند فاصله داشته باشیم، ولی ایجاد ابزارهای مالی اوراق بدهی یا انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری که ریسک نسبتا پایینی در مقایسه با تک‌تک سهام دارند باعث آشنایی تدریجی افراد با بازار سرمایه و افزایش پتانسیل تامین مالی در این بازار می‌شود.
رییس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس راه‌اندازی شرکت فرابورس ایران را اقدام مهم دیگر بازار سرمایه در کمک به تامین مالی بنگاه‌هایی دانست که نیاز به بازاری برای جذب منابع مالی و معرفی خود داشتند ولی توان احراز شرایط بورس اوراق بهادار را نداشتند و افزود: توسعه چشمگیر معاملات و شرکت‌هایی که با استفاده از ضوابط بازارهای مختلف فرابورس چه در زمینه انتشار اوراق بدهی و چه در زمینه انتشار اوراق سرمایه‌ای از پتانسیل‌های موجود در بازار سرمایه استفاده کردند گویای حرکت در این زمینه است.
چاوشی ادامه داد: هر سرمایه‌گذار برای اقدام به سرمایه‌گذاری در تامین مالی بنگاه‌ها علاوه بر در نظر گرفتن هدف بازدهی، محتاج به کاهش دو ریسک مهم است؛ اول ریسک‌های مربوط به عدم کسب بازدهی به دلایل عدم پیش‌بینی‌های صحیح اقتصادی و دوم ریسک صحت عملکرد و صداقت مدیران (ریسک اعتباری) است.
به عقیده چاوشی وجود بازار منسجمی نظیر بازار سرمایه، با توجه به ابزارهای مختلف نظارتی و اطلاع‌رسانی باعث خواهد شد که سرمایه‌گذاران دغدغه کمتری بابت نگرانی از صداقت مدیران داشته‌باشند و این یکی از مهم‌ترین مواردی است که هر‌چه بیشتر حل شود زمینه را برای کمک به بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی فراهم خواهد کرد.
در این میان مدیر عامل شرکت تامین سرمایه نوین نیز حفظ توان تولید و رشد اشتغال در اقتصاد كشور را نیازمند منابع متنوع دانست و گفت: تا‌كنون این منابع از محل سرمایه‌گذاری‌های دولتی، تامین مالی خارجی و پس اندازهای مردمی تامین شده است.
دکتر ولی نادی قمی در ادامه افزود: طبق برنامه‌های تدوین‌شده قرار بود كه سهم نظام بانكی در تامین مالی رشد اقتصاد حدود ٣٥ درصد و مابقی نهادها ازجمله دولت، بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری و تامین مالی خارجی حدود ٦٥ درصد باشد که با تشدید تحریم‌های بین‌المللی به‌خصوص علیه بخش‌های هیدروكربنی و بانكداری، تحریم‌كنندگان در نظر داشتند كه از یك طرف درآمدهای نفتی دولت كاهش یابد و از طرف دیگر ایران به یك منطقه ممنوعه برای عمده سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل شود.وی ادامه داد: با این اوصاف برنامه‌ریزان اقتصاد كشور تامین مالی از طریق نظام بانكی و بازار سرمایه را در اولویت قرار دادند؛ نظام بانكی كه بار اصلی تامین مالی رشد تولید و اشتغال را به عهده دارد با مشكلات عدیده ازجمله ترازنامه ضعیف، حجم بالای معوقات و نسبت ٩٦ درصدی تسهیلات اعطایی به سپرده‌های دریافتی دست به گریبان است اما با این حال با توجه به پیشینه قوی، شناخت كافی از سنت بازار، دانش روز بانكداری و مقبولیت عمومی همچنان مورد اتكای عموم شركت‌ها و پروژه‌ها و اصطلاحا متقاضیان وجوه مازاد است.وی خاطرنشان کرد: در این میان بازار سرمایه كه در سالیان اخیر مورد توجه عموم قرار گرفته است دارای ظرفیت‌های بالقوه بالایی است كه به طور كامل از آن استفاده نشده است. طبق آمار ارائه شده سال گذشته حدود ٣٣ هزار میلیارد تومان از طریق بازار سرمایه تامین مالی شده كه شامل عرضه‌های اولیه، افزایش سرمایه شركت‌ها، قرارداد‌های سلف كالایی و انتشار اوراق بدهی بوده است.نادی تصریح کرد: به نظر می‌رسد انتظار از بازار سرمایه بیش از این اعداد و ارقام و در قالب‌های ملموس‌تر باشد.
وی ادامه داد: به عنوان مثال با اینكه عمده تامین مالی از بازار سرمایه به افزایش سرمایه بر‌می‌گردد اما به جهت محدودیت‌های موجود، شركت‌ها از رشد بازار بی‌بهره هستند؛ به این معنی كه با اینكه بازار رشد بیش از ١٠٠درصدی را تجربه كرده و ثروت بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی چند برابر شده است اما شركت‌ها برای تامین مالی سرمایه در گردش و طرح‌های توسعه ای خود با مشكل مواجه هستند و امكان عرضه سهام خود را با قیمت‌های بازار ندارند.
قدرت بالای بازار سرمایه در جذب سرمایه‌های خرد و كلان
مدیر‌عامل تامین سرمایه نوین تنوع، انعطاف و شفافیت را از جمله ویژگی‌های ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه دانست و گفت: ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه به دو گروه تامین مالی مبتنی بر بدهی (انتشار انواع صكوك، اوراق مشاركت، سلف كالایی و گواهی سپرده خاص) و تامین مالی مبتنی بر سرمایه (عرضه اولیه سهام، افزایش سرمایه، پذیره‌نویسی شركت‌های سهامی عام، جذب سرمایه‌گذار و تاسیس شركت‌های سهامی خاص و تشكیل صندوق‌های زمین و ساختمان) تقسیم‌بندی می‌شود.
وی ادامه داد: قدرت بالقوه بازار سرمایه در جذب سرمایه‌های خرد و كلان بالا است، اما عدم شناخت كافی مدیران از ابزارهای بازار سرمایه، پیچیدگی و زمانبری تامین مالی، عدم تبلیغ كافی نمونه‌های موفق تامین مالی از طریق انتشار صكوك و اوراق مشاركت یا پذیره‌نویسی عام یك شركت موجب عدم اقبال به این ابزارها شده است. نادی در ادامه افزود: به عنوان مثال چنانچه بازده مناسب یك شركت از طریق واگذاری پروانه بهره‌برداری یك معدن یا یك قرارداد نفتی تضمین شود، ظرف مدت‌كوتاه سرمایه بالایی از بازار سرمایه جمع‌آوری خواهد شد. نادی در ادامه گفت: در حال حاضر ابزارهای متنوعی برای انتشار اوراق بدهی وجود دارد اما این ابزارهای تامین مالی شركت محور (ترازنامه محور) هستند. یعنی اینكه وام‌دهندگان به اعتبار دارایی‌های استقراض‌كنندگان و جریان‌های نقدی پروژه اقدام به اعطای تسهیلات می‌كنند، در حالی كه بازار نیازمند ابزارهای تامین مالی پروژه محور نیز هست. او در ادامه افزود: در این گونه ابزارها، تضمین وام از محل جریان‌های نقدی و دارایی‌های پروژه صورت می‌گیرد؛ ابزارهای تامین مالی پروژه محور برای بسیاری از پروژه‌های صنعتی، نفتی، حوزه نیرو و معدنی مناسب است.
نادی عملکرد شرکت‌های تامین سرمایه را به‌رغم عمر کوتاه آنها بسیار موفقیت آمیز دانست و گفت: با گذشت حدود ٦ سال از عمر تامین سرمایه‌های جدید، این نهادها در مقایسه با نهادهای مالی دیگر عملكرد موفقیت‌آمیزی داشته‌اند؛ شركت‌های تامین سرمایه یا همان بانك‌های سرمایه‌گذاری واسطه‌های مالی جدید هستند كه در مقایسه با بانك‌های تجاری نقش واسطه ای ضعیف‌تری دارند.
وی ادامه داد: در برخی از كشورهای توسعه‌یافته سلیقه بانكداری سرمایه‌گذاری و در برخی دیگر سلیقه بانكداری تجاری مسلط است و این دو نهاد مالی با اینكه از دو بازار مختلف و با سلایق مشتریان متفاوت هستند اما در كنار یكدیگر به طیف وسیعی از نیازها پاسخگو خواهند بود. بنا به عقیده نادی تنوع كاری و توان ابزارسازی تامین سرمایه‌ها در كنار مقبولیت عام، توانگری مالی و توان متقاعد كردن مشتریان بانك‌های تجاری می‌تواند به عمق و تكامل بازارهای مالی كشور و هدایت نقدینگی به سمت تولید ثروت كمك كند.
وی خاطر نشان کرد: در حال حاضر بورس محلی شفاف برای معاملات دست دوم سهام است. با توجه به انتظار نظام مدیریتی از بورس برای تامین مالی شركت‌ها، طرح‌ها و پروژه‌ها به نظر می‌رسد نگرش تغییر كرده است. محدویت‌های درآمدی دولت و تلاش پیشگامان حرفه مالی توجه سیاست‌گذاران اقتصادی را به بازار سرمایه به عنوان بازار تامین مالی جلب كرده است. مدیر‌عامل تامین سرمایه نوین در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه چه سازوکارهایی می‌توان برای ارتقای نقش بازار در راستای تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط اندیشید؟ گفت: بنگاه‌های كوچك و متوسط (SMEها) نقش انكار‌ناپذیری در اقتصاد و شكوفایی كشور دارند؛ در اتحادیه اروپا، كره جنوبی، ژاپن و بسیاری از كشورهای پیشرفته دیگر عمده اشتغال توسط SMEها ایجاد می‌شود. نادی ادامه داد: طبق تحقیقات بانك جهانی در بسیاری از كشورها، شركت‌های بزرگ در مقایسه با SMEها دسترسی بیشتری به اعتبارات بانكی دارند.
ترازنامه ضعیف، دارایی‌های كم و غیرقابل وثیقه شدن، عدم ثبات مشتریان، حمایت ناكافی دولت، حاشیه سود پایین و عدم ارائه صورت‌های مالی شفاف و قابل اتكا از جمله مشكلات تامین مالی این شركت‌ها تلقی می‌شود. وی تامین مالی این شركت‌ها را در بسیاری از كشورها به عهده نظام بانكی دانست و گفت: تامین مالی این شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه مستلزم رعایت قوانین سخت‌تر و ارائه صورت‌های مالی شفاف و قابل اتكا است و بنابراین تامین مالی مزبور از سیستم بانکی صورت می‌گیرد.
وی تصریح کرد: البته بازار سرمایه برای تامین مالی سرمایه‌های مخاطره‌پذیر یا VCها بورس ایده را راه‌اندازی كرده است.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.