هر چند 13 آبان به عنوان نماد خصومت ایران و آمریكا شناخته می شود اما از یاد نباید برد كه جنبه بیرونی اقدام دانشجویان اعتراض به پذیرش شاه در آمریكا بود، چرا كه طی 9 ماه قبل از آن دولت كارتر از این كار استنكاف كرده بود و شاه در كشورهایی چون مصر، مراكش و مكزیك آواره بود و هیچ كشور اروپایی نیز حاضر به قبول او نبود حتی كشورهایی چون اسپانیا كه محمدرضا پهلوی در آنها اقامتگاه مجللی داشت و مطابق قوانین آنها می توانست برای اقامت در املاك خود وارد آنها شود.
به گزارش عصر ایران، 
در این میان دولت آمریكا شاه را بدون اعلام رسانه ای و با نام مستعار پذیرفت و در یك بیمارستان نظامی بستری شد. این خبر اما پنهان نماند و اقامت شاه در آمریكا لو رفت و اصطلاحا مثل یك بمب خبری واكنش داشت.
در این میان دولت آمریكا شاه را بدون اعلام رسانه ای و با نام مستعار پذیرفت و در یك بیمارستان نظامی بستری شد. این خبر اما پنهان نماند و اقامت شاه در آمریكا لو رفت و اصطلاحا مثل یك بمب خبری واكنش داشت.بنابراین مهم ترین دلیل دانشجویان مسلمان پیروخط امام برای اشغال سفارت آمریكا این بود كه دولت آمریكا را به استرداد محمد رضا پهلوی و دست كم اخراج شاه مخلوع وادارد. دانشجویان گفته اند آنها برای اشغال چند روزه و واداشتن دولت كارتر به این اقدام برنامه ریزی كرده بودند اما استعفای دولت موقت مهندس بازرگان و به بیان درست تر قبول استعفای آن پس از اعلام های قبلی و حمایت صریح و موكد امام از تسخیر سفارت و نامگذاری این واقعه به انقلاب دوم و افشای اسناد درون سفارت و بازتاب های گسترده بین المللی چنان بود كه تقاضای اخراج شاه در مرتبه دوم اهمیت قرار گرفت چندان كه خروج او از آمریكا و سفر به پاناما در دی ماه نیز گره را باز نكرد.
دولت بازرگان استعفا كرد و رهبر فقید انقلاب در غیاب رییس جمهور و مجلس كه هنوز انتخاب نشده بودند امور كشور را به شورای انقلاب سپرد كه نقش قوه مقننه را ایفا می كرد و قرار شد تا تشكیل مجلس و دولت نقش قوه مجریه را نیز بر عهده گیرد.
در این میان مهندس بازرگان كه دیگر نخست وزیر نبود دست به ابتكاری زد كه باور آن هنوز هم پس از 34 سال دشوار است. چرا كه سیاست را امری پیچیده و چند لایه می دانیم و ابتكار بازرگان با این توصیفات نمی خواند.
ماجرا از این قرار است كه كمتر از یك ماه پس از واقعه گروگان گیری و برای آن كه غائله فروكش كند بازرگان در نامه ای از محمد رضا پهلوی می خواهد داوطلبانه به ایران بازگردد تا گروگان ها آزاد شوند. این در حالی بود كه درست 8 ماه قبل از آن امیر عباس هویدا نخست وزیر 13 ساله همان شاه اعدام شده بود و قبل تر ژنرال های او و اساسا شاه اهل فرار بود نه قرار و در شرایط بهتر نیز قادر به تصمیمات شجاعانه نبود.
به هر رو نامه مهندس مهدی بازرگان به محمد رضا پهلوی برای حل بحران گروگان ها واقعیت دارد و در زمره اسناد تاریخی ثبت شده است و هر چند از سلامت نفس این سیاستمدار فقید و وطن دوستی او حكایت می كند در عین حال نشان می دهد كه سیاست مداری با سابقه و صبغه او نیز گاه دچار ساده سازی می شود.
متن نامه از این قرار است:
بسم الله الرحمن الرحیم
اعلیحضرت سابق آقای محمد رضا پهلوی
اگر همیشه از من صراحت دیده اید كه تلخ بوده است فكر می كنم هر دفعه نیز روشن شده است كه گفتارم خالی از صداقت و حسن نیت نبوده و درست از آب درآمده است.
حالا هم می خواهم پیشنهادی بدهم كه به خواست خدا خیر بزرگ برای همه و از جمله شما و شهبانو در دو دنیا خواهد داشت. در برابر وضع وحشتناك حاضر و مساله لاینحلی كه گروگان گیری اعضای سفارت آمریكا و سرسختی طرفین دعوی بر سر استرداد شما به وجود آورده است و می رود كه خدای ناخواسته عالمی به آتش و مرگ كشیده شود بیایید یك ژست عالی تاریخی و در عین حال ساده انجام دهید: اعلام مراجعت به ایران برای حضور و دفاع خود در محاكمه بنمایید. كلید نجات مملكت و باز شدن گره كور بین الملل و همچنین آزادی وجدان تان و خروج از وحشت حاضر به دست شماست.
به خاطر هموطنان و برای اثبات دوستی و خدمت گزاری به آنان و به شریعت كه همیشه مدعی بوده اید این كار را بكنید و بی درنگ هم بكنید.
گروگان ها آزاد خواهند شد مردم آمریكا كه نمی گذارند دولت شان شاه را تحویل بدهد راضی و خلاص خواهند شد.حمله به ایران و هر گونه مشكلات و مصایب احتمالی هم مرتفع خواهد شد. اروپا و آسیا از نگرانی بیرون می آیند و بالاخره شهرت جهانی و افتخار خدمت بی نظیری كه كفاره ای از گذشته و آبرویی برای آینده خواهد بود می خرید. چه بسا همین عمل تاثیر بر دل ها و در محكومیت شما داشته باشد.
در هر حال من پیشقدم در تقاضای تخفیف و كوشا برای اخذ گذشت خواهم بود. روسای كشورها نیز چنین وساطت خواهند كرد. این را هم بدانید كه در صورت خودداری از چنین شهامت مردانه وضع مردم ایران و دنیا طوری نیست كه به سلامت و به سلطنت برگردید.
عاقلانه ترین و خوش عاقبت ترین راه حل همان است كه عرض كردم. خداوند الرحم الراحمین است و درِ توبه و سعادت را به روی بندگان باز گذاشته است.
مهدی بازرگان- تهران – نهم آذ رماه 1358
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.