جزئیات راه ‌اندازی مراکز خرید و فروش گاز در ایران

رسول سلمانی در گفتگو با مهر، با اشاره به موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد ایران که از آن به عنوان دروازه طلایی صادرات، واردات، ترانزیت و سوآپ حامل های مختلف انرژی به ویژه نفت و گاز یاد می شود، گفت: در طول چند سال گذشته اعمال برخی از سیاست گذاری‌ها و عدم پایبندی به تعهدات بین‌المللی در مورد قراردادهای ساخت تاسیسات تولید LNG و افزایش تحریم های بین المللی، مشکلاتی را برای توسعه تجارت گازی ایران به وجود آورد.

این کارشناس اقتصاد انرژی با یادآوری ماموریت ایران به منظور تامین حداقل 12 درصد از انرژی جهان، تصریح کرد: هم اکنون زیر ساخت هایی همچون وجود بیش از 34 هزار کیلومتر شبکه انتقال گاز، ساخت و بهره ‌برداری از مخازن ذخیره‌سازی گاز و تکمیل زنجیره ‌های ارزش وجود دارد که می ‌تواند در توسعه تجارت گاز ایران در بلندمدت تاثیرگذار باشد.

وی با بیان اینکه علاوه بر زیر ساخت های فنی و عملیاتی به منظور تولید و انتقال گاز، هم اکنون ایران بزرگترین دارنده ذخایر گاز متعارف جهان است، اظهار داشت: با این وجود در حال حاضر سهم ایران از تجارت جهانی گاز بسیار ناچیز است.

رئیس سابق نظارت بر صادرات گاز در شرکت صادرات گاز با اعلام اینکه همزمان با برنامه‌های کلان وزارت نفت به منظور توسعه و افزایش برداشت گاز ایران از پارس جنوبی باید اقداماتی هم برای مدیریت مصرف داخلی و به ویژه صادرات گاز هم در دستور کار قرار بگیرد، بیان کرد: در سال‌های گذشته تجارت گاز به واسطه محدودیت‌های منطقه‌ای پر رونق بود كه می‌توان علت آن را فقدان ساخت خط لوله‌ای منطقه‌ای و دسترسی محدود به آن عنوان كرد.

وی، افزود: نهایتا روند حوادث به سمت و سویی می ‌رود که دیگر فروش گاز ارزان در برابر هزینه بالای استخراج و تصفیه و همچنین لوله گذاری و صدور آن به صرفه نیست و از طرفی انرژی ‌های تجدید پذیر نیز بخشی از نیازهای جهانی را به خود اختصاص می ‌دهند.

سلمانی با تاکید بر اینکه در حالی که اقتصاد ایران همچنان چشم امیدش به نفت است، به واسطه ذخایر عظیم گاز و وجود بازارهای مصرف بزرگ در اطراف می‌ توان از این فرصت قیمت محصول گاز طبیعی صادراتی را تعیین کرد، یادآور شد: در شرایط فعلی گاز قیمت ثابتی در جهان ندارد و کشورهای تولید کننده بر اساس تصمیمات سیاسی و روابط اقتصادی و همچنین میزان چانه‌زنی کشورهای واردکننده قیمت محصول خود را تعیین می‌کنند.

این کارشناس صنعت گاز با بیان اینکه با تشکیل سازمان کشورهای صادرکننده گاز، این رابطه اقتصادی، حالتی تجاری به خود گرفته و کشورهای وارد کننده ناچارند قیمت پذیرفته شده در تالارهای معاملات را بپذیرند.، تبیین کرد: بر پایی ساختار بازار با عرضه كنندگان رقابتی و مصرف كنندگانی كه دارای حق انتخاب باشند .

مجری طرح خطوط انتقال سراسری گاز در شرکت مهندسی و توسعه گاز همچنین درخصوص ضرورت‌های ایجاد هاب گازی در ایران، گفت: با ایجاد هاب گازی و ظهور و توسعه بازارهای تك محموله با قیمت ثابت، در دوره زمانی كوتاه مدت می‌تواند به عنوان یك ابزار مدیریت ریسك عمل کرده و تسهیلاتی در خریدهای كوتاه‌مدت وثبت خدمات ذخیره‌سازی و انتقال کند.

راه‌اندازی مراکز خرید و فروش گاز در ایران

مدیر سابق مهندسی شرکت ملی صادرات گاز با اعلام اینکه بریا ایجاد هاب گازی در ایران چند سناریو وجود دارد، تصریح کرد: یکی از سناریوهای پیشنهادی یک مدل فرا منطقه‌ای  بوده به طوری که با ایجاد یك مركز داد و ستد بین‌المللی در جهت تحقق بازار باز و جذب متقاضیانی كه شرایط این مركز را پذیرفته‌ اند راه‌اندازی کرد.

وی، ادامه داد: در این روش دولت می‌تواند به منظور جلوگیری از سو استفاده با تعیین شرایط پذیرش متقاضیان به نوعی نهاد نظارت و كنترلی خویش رادر تعرفه‌های انتقال و ذخیره‌سازی اعمال کند.

سلمانی با بیان اینکه یكی دیگر از اهداف ایجاد هاب گازی در ایران، به وجود آوردن بستری برای توسعه بنیان‌های لازم برای تولید و عرضه گاز به اشكال مختلف (خطوط لوله یا ال.ان.جی) به بازارهای جهانی است، تبیین کرد: از این رو  ایجاد چنین مركزی می‌تواند منجر به تحقق این اهداف کلان شود.

این کارشناس بازار گاز با تاکید بر اینکه در قوانین مربوط به هاب گازی، هیچ محدودیتی برای نحوه انجام معاملات ذكر نشده است و معامله گرانی كه مایل به انجام معاملات خود به صورت كاغذی هستند، می‌توانند از این روش به تجارت گاز بپردازند، گفت: ضمن آنكه باید بدین نكته نیز توجه کرد كه یكی از اهداف ایجاد مركز هاب ایجاد موقعیت‌های استاندارد و شفاف برای فروشندگان و خریداران در جهت تسهیل معاملات گاز است.

مدیرسابق مهندسی شرکت صادرات گاز با اعلام اینکه در راستای ایجاد و توسعه هاب گازی، این نكته قابل ذكر است كه لزوما همه هاب‌های گازی ایجاد شده، نباید از یك الگوی خاص مانند الگوی حاكم بر Henry Hub یا NBP  تبعیت کند، تصریح کرد: در حال حاضر مراكز مختلفی همچون هاب‌ های موجود در اروپا با الگو و نقدینگی خاص حاكم بر هاب خود بدون مشكلی مشغول فعالیت هستند.

وی با یادآوری اینکه در این هاب می‌ توان معاملات گازی علاوه بر تجارت كاغذی به صورت الكترونیك هم انجام شود،  راه اندازی چنین مركزی در تجارت گاز، مكانیزمی ایجاد می‌كند تا بتوان در معاملات گازی قراردادهای كوتاه مدت و میان مدت منعقد كرد كه این خود موجب انجام معاملات بیشتر گازی می‌شود.

به گفته سلمانی یكی از مزیت‌های تحقق هاب گازی، ایجاد امكان معاملات به صورت با واسطه بوده كه این، خود سبب كاهش و یا حتی حذف بسیاری از محدودیت‌های مربوط به تجارت گاز ایران با سایر كشورهای متقاضی گاز شده و در حال حاضر ایران به استثنای یک کشور اشغالگر، محدودیتی در فروش گاز خود به سایر كشورها ندارد كه این امر نیز مانع جدی در مسیر تحقق هاب گازی در ایران نخواهد بود.

استقلال قیمت گاز از نفت

این کارشناس بازار گاز در زمینه وابستگی قیمت گاز به نفت خام توضیح داد: یكی از اهداف هاب گازی ایجاد امكان رقابت آزاد گاز بر اساس قیمت گذاری مستقل آن بوده كه در صورت تحقق این امر، ارتباط تنگاتنگ قیمت گاز و نفت از بین رفته و معاملات گازی بر مبنای قیمت خود گاز و نوسانات بازار آن انجام می‌شود.

وی با اشاره به به سیاست‌ های كلان خصوصی سازی و حضور فعال در بازار جهانی، اظهار داشت: تغییر ساختاری در قوانین، خارج شدن از دولتی بودن و واگذاری آنها به بخش خصوص بوده و در مورد صادرات گاز نیز سیاست كلی، افزایش صادرات گاز و كسب سهم بیشتری از بازار جهانی گاز در سال های آتی بوده كه در این راستا نیاز به فراهم آوردن شرایط لازم جهت حضور فعال تر در این خصوص بوده كه می توان به تشكیل بورس گازی اشاره کرد.

مدیر سابق مهندسی شرکت صادرات گاز در پایان خاطرنشان کرد: ساخت و راه ‌اندازی طرح ‌های جدید ذخیره‌ سازی گاز و تکمیل خطوط لوله نهم و هفتم سراسری می تواند بستر تبدیل ایران به یک هاب گازی را تقویت کند.