دنیای اقتصاد نوشت: رشد شتابان شاخص کل بورس و رکوردشکنی های پیاپی این بازار از ابتدای سال جاری و به خصوص در 2 ماهه اخیر، نه تنها موجب ثبت رکوردهای تازه در این بازار شد بلکه موج جدیدی از ورود سرمایه گذاران را به این بازار رقم زد.
سرمایه گذاران در چند سال اخیر بازارهای مختلفی را برای سرمایه‌گذاری تجربه کرده اند و در واقع سرمایه سرگردان آحاد جامعه در بازارهای گوناگون از قبیل سکه، مسکن، طلا، پول، ارز و بورس چرخیده و در نهایت یک یا دو بازار را مناسب و مطمئن برای سرمایه گذاری یافته است.
این در حالی است که از ابتدای امسال و با رونق معاملات بورس، استقبال معامله گران برای سرمایه گذاری در این بازار افزایش یافت و حجم زیادی از نقدینگی به این بازار وارد شد،که به نظر می رسد با تداوم این موضوع شاهد رکود در دیگر بازارهای موازی و افت قیمتی در آنها باشیم.
در گزارش زیر که در گفت و گو با فعالان بازار سرمایه صورت گرفته جزئیات بازارهای سرمایه گذاری در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گرفته و مزایا و معایب هر کدام تشریح شده است.
دو بازار فعال در تجهیز نقدینگی
مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران در این باره اظهار كرد: شاید آنچه که به عنوان بازار برای سرمایه گذاری در کشور ما خوانده می شود، چندان ملموس و قابل درک برای سرمایه گذاران سایر کشورها نباشد.
سید روح ا.. حسینی مقدم در ادامه گفت: ما در کشور، بازارهای مختلفی را برای سرمایه گذاری تجربه کردیم که سرمایه سرگردان آحاد جامعه را به خود دیده است و دلیل اصلی آن نیز آینده نامطمئن، فضای نامناسب کسب و کار، تورم و مهم تر از همه عدم کارآیی مقررات است که موجب بروز و ظهور رانت و در نهایت ایجاد فضاهای سرمایه گذاری می شود که شاید وجه مشترک دلایل ایجاد همه بازارهای سرمایه گذاری در کشور ما، موارد اشاره شده باشد.
وی ادامه داد: اما به طور عام نقدینگی سرگردان کشور ما، بازار مسکن، بازار طلا، بازار پول، بازار ارز و بازار اوراق بهادار را به عنوان بازار مناسب برای سرمایه گذاری یافته است که هرکدام ویژگی خود را دارد؛ قدر مسلم بازار اوراق بهادار و بازار پول بازارهایی هستند که در تجهیز نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد گام بر می دارند.
حسینی‌مقدم در ادامه با اشاره به وضعیت بازار مسکن گفت: بازار مسکن در کشور ما بازاری است که سال ها بدون اطلاعات مناسب و داده های آماری برای تصمیم گیری با توجه به وزن و اندازه‌اش نقدینگی قابل توجهی را جذب می کند. معامله گران یا فعالان این بازار نگاه سنتی دارند و به نظر می رسد که بخش اندکی از آنها به مقوله ارزش زمانی پول دقیق می شوند.
وی ادامه داد: این بازار نشان داد که تحرک آن موجب حرکت و حتی در شرایطی نابسامانی در اقتصاد خواهد شد؛ آمار داد و ستد 10 ماهه اول سال 1391 بخش مسکن شهر تهران به اندازه آمار کل داد و ستد بورس تهران در سال 90 بوده است که این آمار گویای اندازه و وسعت این بازار است.
وی خاطرنشان کرد: طی سال‌های 90 و 91 به دنبال بروز نگرانی هایی در تصور و انتظارات مردم، بخش قابل توجهی از نقدینگی به سمت بازار ارز و بازار طلا گسیل داده شد، این بازارها ریسک بالایی داشت، زیرا متغیرهای اثرگذار برآن در شرایطی خارج از متغیرهای کلان اقتصادی بود که البته هنوز هم این شرایط پا برجا است و به نظر می رسد با کاهش در نرخ های ارز و روشن شدن فضای مبهم کنونی، مدل های کلان تعیین نرخ ارز در این بازار حاکم شود و فضا را اندکی از بعد اقتصادی قابل پیش بینی کند.
حسینی‌مقدم تصریح کرد: بازار طلا هم ارتباط تنگاتنگی با بازار ارز دارد که البته متغیرهای خاص خود در تعیین قیمت جهانی و نحوه بازی بازیگران آن وجود دارد.
بررسی جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد
وی در ادامه با اشاره به وضعیت بازار سرمایه گفت: در این میان، بازار سرمایه در اقتصاد ایران به سمت پیدا کردن جایگاه مناسب در حال حرکت است و رشد مناسبی هم داشته و با اقبال مناسبی هم از طرف سرمایه گذاران رو به رو بوده است، اما این بازار خصوصیات خود را دارد.
حسینی مقدم تصریح کرد: شاید دید حرفه ای تری
در این بازار حاکم است و به مدد وجود طیف گسترده و متنوعی از ابزارها و بازارها، شرایط حرفه ای تری را برای سرمایه گذاری فراهم کرده است که از بازار سرمایه گروه های مختلفی منتفع می شوند.
وی افزود: در واقع این بازار می‌تواند زمینه جمع‌آوری و تجهیز نقدینگی را فراهم آورد و از یک بازاری که به مثابه «زندانی برای نقدینگی» است در مواقع لزوم بهره برداری کرده و منابع را به سمت دیدگاه ها و برنامه های بلند مدت خود تجهیز کند همچنین شرکت هایی که رویای بزرگ شدن، بین المللی شدن و جاودانه ماندن در اعصار را با حضور در بازار سرمایه دنبال می کنند، در این میان با تامین مالی آسان دغدغه بین المللی کردن فعالیت ها‌یشان برطرف خواهد شد.
وی تصریح کرد: حفظ قابلیت پاسخگویی و سرپا بودن در عرصه کسب و کار چیزی است که شرکت ها می توانند با توجه به آن در بازار سرمایه، یک نگاه چند صد ساله را در سر بپرورانند و دیگر عمر شرکت ها تنها به عمر موسسان آن گره نخورد.
وی لازمه داشتن چنین بازار سرمایه ای را توسعه کیفی و کمی آن دانست که بر این اساس بورس تهران طی سال های اخیر در چنین مسیری قرار گرفته است.
بررسی دلایل عدم توسعه یافتگی بازار سرمایه
مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار در ادامه اظهاراتش عدم توسعه یافتگی بازار سرمایه در کشور را از چند جنبه مورد بررسی قرار داد و گفت: ریشه اصلی این عدم اقبال و استقبال از بازار سرمایه را می توان در سال های دورتر یعنی سال های اواخر دهه 50 و اوایل دهه 60 جست و جو کرد؛ در تقسیم بندی تاریخچه بازار سرمایه در ایران، این دوره را دوره دوم و دوره رکود و افول بازار سرمایه می نامند.
سال هایی که صنایع بزرگی مانند صنایع بانکداری، بیمه و... . در کشور ملی اعلام شد. جنگ تحمیلی، اقتصاد کشور را به سمت بحران برد و این عامل باعث شد بورس به صورت نیمه تعطیل درآید و تجربه ناخوشایندی برای سهامداران 156 شرکت بورسی سال 1357 به وجود آورد، ضمن آن که گستره فعالیت بورس نیز محدود به تهران می شد.
وی ادامه داد: به رغم تلاش هایی که در اواخر دهه 70 و اوایل 80 صورت می‌گرفت، قانون ناکارآمد، امکان گسترش فعالیت بازار سرمایه را از منظر تنوع ابزار و ایجاد نهادهای مالی نمی‌داد یعنی همان عواملی که امروزه زمینه توسعه بازار را فراهم آوردند. حسینی مقدم در ادامه گفت: توسعه فیزیکی بازار سرمایه و پیگیری تصویب قانون بازار اوراق بهادار، در شناساندن و قانونمند کردن این بازار نقش پررنگی داشت، اما عامل مهم در عدم توسعه یافتگی بازار سرمایه، آموزش و فرهنگ سازی بود.
وی خاطرنشان کرد: البته منظور از آموزش و فرهنگ سازی، تنها برای سرمایه گذاران نیست؛ بلکه آموزش به همه فعالان بازار از جمله کارگزاران، شرکت های پذیرفته شده در بورس و حتی تصمیم سازان و تصمیم گیران کشور و در کنارآن به شهروندان برای جذب سرمایه هاست.
حسینی مقدم ادامه داد: بی شک آموزش هایی که به ناشران اوراق بهادار داده شد موجب افزایش شفافیت بازار و به تبع آن اقبال بیشتر سرمایه گذاران شد. همچنین آموزش هایی که به ناشران داده می شود تا آنها از پتانسیل های موجود بازار در جهت تامین مالی بهره گیری کنند، منجر به توسعه این بازار خواهد شد.
سرمایه و پس انداز از سرمایه گذاران هم با فرهنگ سازی به سمت بازار سرمایه آمد، در حالی که هیچ یک از این موارد در گذشته نبود. مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار در ادامه گفت: علاوه بر این، مقررات، هرچند محدودیت هایی را برای گروه های مختلف فعالان بازار ایجاد کرده، اما نظام مناسب و اطمینان بخشی را فراهم کرده است.
وی ادامه داد: بدون تردید بازار سرمایه برای آنکه در مسیر توسعه بلند مدت گام بردارد نیازمند تدوین و وضع مقررات بود که این عامل می تواند زمینه گسترش سریع‌تر بازار را در آینده نزدیک فراهم آورد.
حسینی مقدم عامل دیگر در عدم توسعه یافتگی این بازار را اجرا نشدن صحیح سیاست های کلان در حوزه بازار سرمایه دانست و گفت: امروز همه ما اجراشدن اصل 44 قانون اساسی را عامل اصلی توسعه بازار می دانیم، اما سوال اینجا است که آیا در گذشته سیاست خصوصی سازی در کشور در برنامه های اول و دوم توسعه اجرا نشد؟! سرانجام آن برنامه ها با اصل 44 قابل مقایسه نیست. در نتیجه می توان گفت عامل توسعه یافتگی امروز بازار سرمایه، اجرای صحیح سیاست های اصل 44 بود که توسط رهبری ابلاغ شد.
وی در ادامه به بحث حرفه ای بودن این بازار اشاره کرد و افزود: حضور در این بازار نیازمند شناخت دقیق صنایع، متغیرهای کلان و صورت های مالی است، در حالی که سایر بازارها پیچیدگی بازار سرمایه را ندارند. البته این نقص این بازار نیست، بلکه حکایت از آن دارد که سرمایه گذاری در این بازار باید توسط افراد مطلع و با دانش و آگاهی انجام شود.
حسینی مقدم ادامه داد: برای آنکه زمینه جذب افراد بدون دانش و ناآگاه در این بازار فراهم شود، ابزارها و نهادهایی مانند صندوق سرمایه گذاری مشترک و شرکت های سبدگردان ایجاد شدند که آمارها حکایت از رشد کمی و کیفی این ابزارها در کشور دارد.
پیش بینی شرایط بازارها در سال 1392 بسیار مشکل است
مدیر امور ناشران بورس اوراق بهادار در ادامه اظهاراتش به بررسی وضعیت بورس در سال جاری پرداخت و گفت: آنچه در ادبیات مدیریت سرمایه گذاری می آید، بحث تقابل ریسک و بازده است که درک و شیرینی این مطلب در بورس واضح تر است؛ یعنی اشخاص در بازار اوراق بهادار، به میزان ریسک و خطری که می پذیرند به دنبال بازده هستند.
حسینی مقدم ادامه داد: بورس اوراق بهادار زمینه حضور طیف های مختلف از افراد با درجه ریسک پذیری را فراهم می آورد در حالی که برخی از بازارها مانند طلا و ارز به شما به عنوان سرمایه گذار این امکان را نمی دهند که درجه و میزان ریسک را خودتان انتخاب کنید، ضمن آنکه برآوردی از میزان ریسک نیز ندارید.
وی ادامه داد: در مورد پیش بینی باید بگویم که پیش بینی شرایط بازارها در سال 1392 بسیار مشکل است؛ فارغ از خصوصیات هر یک از بازارها و فضای سرمایه گذاری به نظر می رسد نقدینگی سرگردان، تعیین کننده میزان بازدهی هر یک از بازارها باشد.
وی در ادامه افزود: نقدینگی سرگردان در سال گذشته به هر سو که رفت، رشد قیمت ها را ایجاد کرد، بیراه نیست، اگر بگوییم سرازیر شدن نقدینگی در ماه های اخیر در بورس اوراق بهادار در کنار سایر خصوصیات مثبت و رشد متغیرهای کیفی موجب رشد شتابان نماگرهای بورس شده است.
حسینی مقدم در ادامه تصریح کرد: اما با توجه به مطالب اشاره شده به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از نقدینگی به سمت بازار پول و سپس بازار سرمایه حرکت می کند که بی‌شک با توجه به بازدهی ثابت بازار پول و تنوع محدود ابزارهای مالی در آن، امکان رشد بازدهی در بازار سرمایه بیش از پیش وجود دارد.
بازارهای رسمی و غیررسمی
مدیر‌عامل شرکت کارگزاری ایساتیس پویا نیز دو نوع بازار سرمایه گذاری را در اقتصاد کشور ترسیم کرد و گفت: بر اساس یک تقسیم بندی کلی در هر اقتصاد و به تبع اقتصاد ایران دو نوع بازار سرمایه گذاری داریم؛ یکی بازار واقعی یا کالایی که شامل سرمایه گذاری در املاک و مستغلات و کالاهای حقیقی اعم از فلزات گرانبها و کالاهای بادوام مثل اتومبیل است و دوم سرمایه گذاری در بازارهای مالی اعم از انواع اوراق بهادار مثل سهام و اوراق مشارکت و در بخشی دیگر از این بازار سرمایه‌گذاری در ارزهای خارجی یا بورس اسعار است.
محمد رضا مظفری در ادامه اظهار کرد: به تبع در اقتصاد ایران هم در هر یک از این بازارها چه به صورت رسمی و متشکل (مثل بورس اوراق بهادار) و چه غیررسمی مثل ارزهای خارجی که سرمایه گذاری صورت می پذیرد که خوشبختانه در سال های اخیر با توجه به اجرای اصل 44 قانون اساسی و گسترش طیف سهامداری و عرضه شرکت های بزرگ دولتی به عموم بازار سرمایه جایگاه خود را در بین مردم پیدا کرده است.
مزایا و معایب بازار سرمایه
وی در ادامه به برخی مزایا و معایب بازار سرمایه کشور اشاره کرد و گفت: از مهم ترین مزیت های بازار سرمایه در ایران رسمی بودن آن، شفافیت در اطلاعات، برخورداری از ساز و کار بروز، تعیین عادلانه قیمت دارایی ها و طیف وسیع صنایع مختلف حاضر در آن با سایز و اندازه‌های متفاوت و توانایی ورود سرمایه‌گذاران با هر مقدار سرمایه به آن است.
مظفری با اشاره به یك مثال ادامه داد: فرض کنید شخصی در کشور بنا به تحلیل شخصی و اقتصادی به این نتیجه می رسد که سرمایه گذاری در بخش پتروشیمی و مثلا تولید کود اوره مناسب است، مطمئنا این شخص با سرمایه شخصی و اندک خود قادر به ورود به بازار پتروشیمی و سرمایه گذاری در تولید کود اوره نیست، اما بازار سرمایه با تنوع شرکت های پتروشیمی این امکان را فراهم می کند که شخص مورد نظر با حداقل سرمایه موجود وارد بازار شده و در سهام شرکت مورد علاقه و انتخاب خود سرمایه گذاری کند.
وی در ادامه گفت: از معایب بازار سرمایه نیزمی توان به نو پا بودن آن و عدم شناخت کارکردها و مزیت های اقتصادی آن برای دولتمردان و سرمایه گذاران و عموم مردم اشاره کرد.
مظفری ادامه داد: همچنین عدم بلوغ لازم چه در بخش اجرا، قوانین و سرمایه گذاران و کارکرد نهادها به خوبی دیده می شود، همچنین عدم وجود قوانین تکمیلی در دیگر نهادهای اقتصادی برای مبارزه با تخلفات نهادی در این بازار، سایز کوچک بازار سرمایه ایران در مقایسه با کل اقتصاد ایران و سلطه شرکت های دولتی، شبه دولتی و نهاد و مدیران وابسته به بدنه دولت در ساختار شرکت های پذیرفته شده در بورس از دیگر معایب این بازار است.
اقبال کم بازار سرمایه در برابر دیگر بازارها
مدیر عامل شرکت کارگزاری ایساتیس پویا در ادامه به مقایسه بازار سرمایه با دیگر بازارها پرداخت و گفت: بازار سرمایه نسبت به بازارهای سرمایه گذاری دیگر مثل بانک، طلا و ارز ازعمومیت کمتری برخورداراست که عمده دلیل این موضوع مربوط به عدم آشنایی مردم و ضعف بازار سرمایه در فرهنگ سازی و اطلاع رسانی است و همچنین عمق کم بازار، گذرا بودن دوره های سود دهی آن و نوسانات شدید و در برخی موارد غیر‌قابل پیش بینی باعث تشدید این موضوع شده است.
مظفری ادامه داد: گاهی بازار سرمایه در ایران دستخوش هیجانات و رفتارهای غیر‌اصولی برخی از سرمایه گذاران می شود و همین فراز و نشیب های پیاپی که کمتر از اصول علمی و تجربی سرمایه گذاری برخوردار است، بسیاری را از این بازار می ترساند.
این فعال بازار سرمایه راه‌حل رفع این مساله را در گسترش بازار از طریق افزایش ابزارها و نهادهای مالی، توسعه و تنوع بخشیدن به ناشران و همچنین تقویت نهادهای مالی واسط همچون سرمایه گذاری‌ها، صندوق ها و سبدها ... دانست.
مدیر عامل شرکت کارگزاری ایساتیس پویا در ادامه خاطرنشان کرد: بازار سرمایه در میان بازارهای دیگر وقتی می تواند جایگاه واقعی خود را بیابد که زمینه اطمینان خاطر مردم را فراهم کند؛ ارتقای سطح شفافیت و کارآیی ناشران اوراق بهادار و تنوع بخشیدن و تکثر یافتن آنها از یکسو، تعبیه نظام نظارتی و کنترلی بی شائبه از سوی دیگر و توسعه نهادهای مالی واسط همچون صندوق های سرمایه گذاری و فرهنگ سازی و آموزش اقشار مختلف مردم در اقصی نقاط کشور از طریق توسعه شبکه کارگزاری ها و تالارهای منطقه ای بورس اوراق بهادار و همچنین نهادینه کردن سرمایه گذاری بلند مدت و مبتنی بر تحلیل مالی شرکت ها و از بین بردن زمینه های سفته بازی، نوسان گیری و رفتارهای هیجانی سرمایه گذاران و ... از مقدمات و لوازم اولیه آماده کردن بازار سرمایه جهت هماوردی با بازارهای رقیب است.
تجهیز و تعمیق بازار با ابزارها و نهادهای متنوع در کنار حضور حداکثری مردم
مظفری در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه به لحاظ بازده فکر می کنید اولویت های سرمایه گذاری امسال چه باشد؟ گفت: در این خصوص تا تشکیل دولت جدید و مشخص نبودن سیاست های کلی و رویکرد اقتصادی تیم جدید دولت نمی توان با قاطعیت صحبتی به میان آورد ولی با توجه به شعارهای انتخاباتی رییس جمهور منتخب مبنی بر تنش زدایی بین المللی و ایجاد رابطه با دنیای خارج به نظر می رسد، به مرور شاهد کند شدن شتاب تحریم های بین المللی بر علیه کشور‌مان باشیم که این خود به گسترش روابط اقتصادی و بهبود فضای کسب و کار داخلی خواهد انجامید.
وی ادامه داد: در کنار این موارد با کاهش فشارهای بین المللی، نرخ ارز ثبات نسبی پیدا خواهد کرد که به نظر می رسد فشار تورم از بخش کالا کاهش پیدا کرده و بنابراین سرمایه گذاری در بخش کالا جذابیت خود را از دست دهد و پول ملی تا حدی تقویت شود.
مظفری در ادامه تصریح کرد: در این حالت اولویت اولیه صاحبان سرمایه حضور در بازارهای مالی اعم از اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی و برای افراد ریسک پذیرتر بازار سهام خواهد بود، البته با توجه به وجود ذهنیت عمومی در خصوص مطمئن بودن بازار مسکن برای سرمایه گذاری در بین آحاد جامعه و البته احیانا کلید خوردن طرح های عمرانی در کشور با روی کار آمدن دولت جدید در کشور و نیاز به ایجاد شغل در جامعه امکان حضور بخشی از سرمایه در این بخش نیز وجود دارد، اما الزاما این سرمایه در بخش مسکن سبب افزایش قیمت ها نخواهد شد، بلکه این سرمایه سبب ایجاد ارزش افزوده در زمین های خام و بالطبع کسب سود معقول ساخت و ساز خواهد بود.
وی ادامه داد: به طور خلاصه این که شاید بازار سرمایه در سال جاری بازدهی خوبی برای سرمایه گذاران داشته باشد ولی با وجود این بازدهی که نسبت به بازارهای رقیب قابل توجه است هنوز تا اقناع اکثریت مردم نسبت به کارآیی این بازار فاصله زیادی داریم و تا زمانی که این بازار عمومی نشود و اکثریت مردم آن را یکی از فرصت های سرمایه گذاری خود نشناسند و سرمایه های آنها به این بازار هدایت نشود، چندان به استمرار سود‌آوری و کارآیی آن نمی توان باور جدی پیدا کرد.
مظفری خاطرنشان کرد: البته حضور آحاد مختلف مردم مشروط به تهیه زیر ساخت ها و فراهم کردن فرصت های اطمینان آور در این بازار است و تجهیز و تعمیق بازار با ابزارها و نهادهای متنوع و مطمئن با حضور حداکثری مردم لازم و ملزوم یکدیگرند.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.