سودآوری بانک ها در گرو رشد فین تک های آن هاست

بورس24 : برای متولدین دهه 70 به قبل در ایران، مبادلات مالی نه از پشت باجه بانک ها بلکه با داشتن کارت بانکی و اولین پیامک مانده حساب ملموس شد.

انقلاب پول یا همان بانکداری الکترونیک از سال 1350  با 10 دستگاه خودپرداز مستقر در شعب بانک تهران آغاز و اکنون به صنعت و نظامی تبدیل شده  که  ابزارهایش از رایانه، موبایل و ماهواره  به هوش مصنوعی و مصنوعات ابری رسید.

البته جریان تغییر کاربری و مصرف پول چندان هم که به نظر می رسد آسان نبوده و نیست به طوری که اواخر دهه ۱۳۶۰ بانک‌های ایرانی به جایگاه رایانه شخصی و اتوماسیون عملیات پی برده و به الکترونیکی کردن روند مبادلات مالی بانکی اقدام کردند.

بنابراین طرح جامع اتوماسیون بانکی در قالب پیشنهادی برای تحولی جامع در برنامه‌ریزی فعالیت‌های انفورماتیکی بانک‌ها به مسئولان شبکه بانکی ارایه شد که با مصوبه مجمع عمومی بانک‌ها در سال 1372 شکلی رسمی به خود گرفت.

در‌‌ همان سال بانک مرکزی، شرکت خدمات انفورماتیک را به عنوان سازمان اجرایی طرح جامع انفورماتیک نظام بانکی تاسیس کرد و سوییچ ملی برای بانکداری الکترونیکی استارت زده تا شبکه ارتباطی میان بانک ملی و فروشگاه‌های شهروند ایجاد شود.

خرداد ۱۳۸۱ نیز مجموعه مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب به تصویب رسید و اداره شتاب بانک مرکزی با هدف فراهم کردن زیرساخت بانکداری الکترونیکی و  ایجاد ارتباط بین دستگاه‌های خود‌پرداز 3 بانک بانک‌های کشاورزی، توسعه صادرات و صادرات ایران رسما متولد شد.

کوچ بزرگ

برای نسل مورد نظر، ابزار و امکاناتی مانند سپهر، جام، سیبا و عضویت در شتاب همان قدر جذاب بود که نسل Z در خصوص ولت، تتر و.... به هیجان می آید و کارکردن با آنها را امتیاز مدرنیته شدن می داند. در قبال این میزان استقبال بود که رنسانس پول به خدمات آن روز خلاصه نشد و اینترنت به عنوان ریشه این انقلاب، کیف های آفلاین و آنلاین  امروز را متولد کرد به طوری که اکنون اعتبار مالی هر شخصی نه به تعداد صفرهای حساب بانکی اش، بلکه با استاندارهای چرخش تراکنش هایش سنجیده شود.

دنیای پول امروز، توسط بازیگران متعددی با ویژگی خاص (نگاه فناورانه)، توانست نظام و صنعت پرداخت الکترونیک، دیجیتال، هوشمند، رباتیک و...  را ایجاد کند. اما ایران در این نظام، همگام با سطح بین الملل حرکتی آهسته داشته و علی رغم امتیازات ویژه اعم از صاحبان ایده و مصرف کنندگان ابزارها، مقاومت بالادستی ها برای تغییر بزرگ، بر توسعه اش می چربد.

از آنجایی که فناوری همواره از امورات دفتری، بورکراسی و ....  دور بوده و سیستم بانکداری امروز نیز قرابت نزدیکی با فناوری پیدا کرده و خدمات و امنیت خود را از بلاکچین و فین تک ها تامین می کند؛ بنابراین خواهان بوده تا امورات خود را به سازها و یارها بسپارد اما در این میان نگاه حاکمیت همچنان در مسیر قانونگذاری و ضابطه مندی تاکید دارد.

تازه وارده

قطعا بانکداری امروز باید خود را مدیون تکنولوژی و صاحبان فناوری بداند و برای بقای خود آنها را در بدنه خود قرار دهد. در این میان برخی بانک ها، شرکت های فناورانه را در قالب PSP و پرداخت یار تاسیس کردند و برخی نیز از خدمات شرکت های خصوصی دانش بنیان و استارت آپ (پی تک، رگ تک، لندتک، فین تک، اینشورتک، رگ تک و...) بهره جستند؛ تا این لاجرم را از قالب بانکداری شرکتی به بلوغ و سود برسانند و از همه مهمتر در نزد صاحبان پول و مشتریان بانکی، عزیزتر شوند.

البته کسب این سود و محبوبیت در قالب همکاری یک روی سکه رنسانس پول است و روی دیگر سکه، انحصار طلبی بانک ها و نگاه رقیب انگارانه به نوآوران بوده به طوری تمایلی خاص در نزد برخی برای ایجاد رانت و اخذ امتیاز از سوی قانون گذاری با اشکال گوناگون دیده می شود.

باید بهتر گفت که صنعت بانکداری ایران هنوز به حضور صاحبان ایده و تکنولوژی در زیست بوم و نظام بانکداری نوین  عادت ندارند و جذب سپرده و افتتاح شعب را  در اولویت مد نظر قرار می دهند.

البته در این زیست بوم علاوه بر ارکان دولتی، تنوع بالایی از بازیگران اعم از 8 بانک دولتی، 18 بانک خصوصی، 4 موسسه غیربانکی، 2 بانک قرض الحسنه، 12 PSP و 141 پرداخت یار را شاهد هستیم که در انقلاب مذکور نقشی کلیدی را برای سایر اعضا همچون بیمه، بازار سرمایه، بازرگانان  خدمات و فروشندگان محصولات به صورت اینترنتی و.... ایفا می کنند.

آچمزسازی

هرچند که تسهیل سازی مصرف خدمات یکی از ارکان و چشم اندازهای اسناد توسعه ایران به شمار می رود اما در عمل خلاف این موضوع به اجرا رسیده به طوری که در فرآیند الکترونیکی سازی و دیجیتالی شدن زیست بوم مالی، آیین‌نامه تجارت الکترونیک  از سال 82 عملیاتی نشده و سهم ایرانی‌ها از تجارت الکترونیک در سطح جهانی کمتر از یک درصد است.

البته سال 72 بانک مرکزی  به عنوان سازمان اجرایی طرح جامع انفورماتیک سیستم بانکی،  شرکت خدمات انفورماتیک را تأسیس کرد و خرداد ۱۳۸۱ مجموع مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب به تصویب رسید و شتاب بانک مرکزی تیر ۱٣٨۱ با هدف فراهم سازی زیر ساخت بانکداری الکترونیکی تأسیس شد که آن نیز بیشتر به ضابطه مندی تاکید کرد.

شبکه الکترونیکی پرداخت کارت شاپرک نیز به منظور سامان دهی نظام پرداخت، در دی ۱۳۹۰ با مشارکت بانک های کشور تاسیس شد تا علاوه بر نظارت دقیق و همه جانبه بر عملیات پرداخت الکترونیک و حصول اطمینان از رعایت استانداردها و ضوابط و همچنین افزایش سطح امنیت نظام پرداخت به تسهیل و ساده سازی فرآیندهای پرداخت الکترونیک اقدام کند اما هر کدام از این دستگاه ها و شرکت ها برای هر اقدامی آنچنان قوانین و بورکراسی را تعریف کردند که حلقه تسهیل سازی در آن ناپدید  شد و  نظارت نیز به انحصار و رانت تغییر شکل داد.

به عنوان مثال سال 97 به تعداد 12  شرکت psp در شبکه پرداخت فعالیت می‌کردند و رگولاتور در واکنش به اینکه چرا مجوز psp جدیدی داده نمی شود و انحصار از این بخش خارج شود تصمیم گرفت مجوز پرداخت‌یاری را به‌عنوان یک سوپاپ اطمینان یا فرصت تنفس ایجاد کند.  بنابراین سال 97 بود که 6 شرکت پرداخت‌یاری طی یک تفاهم نامه با شاپرک و بانک مرکزی فعالیت خود را آغاز کردند اما با گذشت بیش از چهار سال همچنان تکلیف رگولاتوری که خودش پیش‌برنده این فعالیت بود، با این حوزه مشخص نیست.

بعد از این، رخداد،  شرکت‌های psp همان 12 عدد باقی ماندند اما 140 شرکت پرداخت‌یار دیگر در این زیست بوم متولد شدند و از همان روزهای ابتدای شکل‌گیری با چالش‌های متعددی همچون برخورد قهری رگولاتور با پرداخت‌یارها گرفته تا اجباری‌ شدن اخذ اینماد و کد مالیاتی برای تمامی پذیرندگان دست به گریبان بودند.

البته وعده رگولاتور در خصوص اصلاح نظام کارمزد که تا به امروز ابتر مانده را نیز همچنان به قوت خود باقی مانده است.

سودآوری برای  اعضای زیست بوم

چرا فناورانه شدن خدمات مالی تنها برای بانک ها مهم نیست و تمامی اعضای این زیست بوم درصدد اخذ سهم بیشتر از دنیای ایده های نوآورانه پولی هستند و آینده سودآوری را در گرو انحصار فین تک  می بینند؟

فین تک ها  در قالب صاحبان ایده و فناوری های نوین مالی به طور محسوسی ذائقه صاحبان پول و سرمایه را شناخته و برایشان سودسازی می کنند که به معنای تولید محصول و خدمت در اقتصاد راکد ایران محسوب می شود.

در حال حاضر بانک ها و مؤسسات اعتباری ایران با 10 نماد در بورس و 10 نماد در فرابورس حضور دارند و هر کدام از آنها خواهان بوده تا با تقویت خود از طریق بانکداری شرکتی و فین تک، نمادهایی را به بازار سرمایه وارد سازند زیرا این حوزه  در همان عرضه های اولیه با استقبال روبه رو می شود. البته  سهامداران نیز می دانند شرکت های نوآور فناورانه هر روز، محصولی تازه را تولید می کنند که سایر نمادها و گروه ها  با شرایط تحریم، رشد تورم، افزایش هزینه دستمزد و مواد اولیه از آن عاجزند.

به عنوان مثال 16 فروردین سال جاری ، تعداد 360 میلیون سهم معادل 12 درصد از سهام شرکت «پرداخت الکترونیک پاسارگاد» در بخش «رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن» در فهرست نرخ‌های بازار دوم بورس تهران و نماد «پی‌پاد» به شیوه ثبت سفارش عرضه شد. سهم "پی پاد" با محدوده قیمتی ۴۵۰ تا ۵۵۰ تومانی هر سهم و سهمیه ۵۰۰ سهمی هر فرد حقیقی و حقوقی بود.

ذکر این مثال نشان می دهد؛ فعالان  امروز بازار سرمایه آگاه هستند و می دانند؛ رشد تورم و افزایش نقدینگی در سایه کاهش ارزش ریال، مجالی برای بانک ها در جهت افزایش میزان جذب سپرده و پرداخت سود بالاتر به سپرده گذار نمی دهد؛ بنابراین بانک باید خود مولد تولید، خلق پول و سود از نوع فین تک شود و هرچه خدماتش به گوشی های موبایل و یارانه ها بیشتر راه یابد و بانکداری شرکتی اش در این عرصه تقویت شود، ارزش سهامش نیز بیشتر خواهد شد و بازی عالی را در بیرون از زمین و به نفع نمادش انجام خواهد داد.