تشدید نظارت بر معاملات الگوریتمی در بورس

با توجه به اهمیت دو حوزه «عملیات» و «نظارت» در موضوع معاملات الگوریتمی، اقداماتی طی هفته‌های اخیر در این خصوص انجام شد که اهم آن به شرح زیر است:

داشبوردهای جدید نظارتی به منظور تقویت نظارت هوشمند در حوزه معاملات الگوریتمی، مبتنی بر الگوهای جهانی در سامانه نظارتی، راه‌اندازی و پیاده‌سازی شد و از ابتدای هفته گذشته (۱۴۰۱/۹/۲۶) آغاز به کار کرد.

با راه‌اندازی و شروع به کار این داشبوردها، آن دسته از کدهای معاملاتی که در طول زمان بازار، هشدار هوشمند معامله الگوریتمی در مورد آن‌ها فعال می‌شود و ظن استفاده از الگوریتم در معاملات آن‌ها وجود دارد، شناسایی و به نحو مقتضی با آن‌ها برخورد می‌شود.

الگوی نظارتی مورد استفاده، برگرفته از الگوهای جهانی و مبتنی بر رویکرد پیشگیرانه و با هدف جلوگیری از تکرار و استمرار تخلف است، به نحوی که در طول زمان بازار، کدهای مشکوک شناسایی و پس از بررسی‌های تکمیلی و نهایی و احراز تخلف، از طریق سامانه مربوطه، تذکر سیستمی به کارگزار ارسال می‌شود تا ضمن اطلاع به معامله‌گر، هشدار اولیه به کارگزار و معامله‌گر داده شده و از تکرار تخلف پیشگیری شود؛ اما در صورت تکرار تخلف مشابه برای بار دوم، دسترسی مشتری متخلف به سامانه برخط کارگزار مسدود شده و چنانچه پس از اخذ تعهد از مشتری و برقراری دسترسی دوباره به سامانه برخط، مجدداً شاهد وقوع تخلف مشابه باشیم، برخورد انضباطی شدیدتر با کارگزار و در صورت لزوم با مشتری، در چارچوب ضوابط انجام خواهد پذیرفت.

عمده اشخاص استفاده‌کننده از الگوریتم در معاملات به دو دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند:

۱. دسته اول عمدتاً اشخاص حقوقی شامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی، سبدها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و... هستند. در خصوص بخشی از معاملات این دسته از اشخاص، کلیه ضوابط و الزامات لازم از قبیل دریافت تأییدیه‌های فنی سازمان بورس و اوراق بهادار، داشتن شناسه الگوریتم، داشتن برچسب الگوریتمی، ذخیره لاگ‌های معاملات الگوریتمی و... توسط کارگزار رعایت می‌شود؛ اما در سایر موارد، تمام یا بخشی از این الزامات رعایت نمی‌شود که در مرحله اول از آن‌ها توضیح خواسته شده و در مرحله بعد در صورت لزوم به نحو مقتضی برخورد انضباطی صورت خواهد گرفت.

۲. دسته دوم که عمدتاً اشخاص حقیقی هستند، با نصب یک ربات هوشمند بر روی صفحه مرورگر خود اقدام به انجام معامله مبتنی بر الگوریتم می‌نمایند. همانگونه که توضیح داده شد، حداکثر تا پایان همان روز معاملاتی که تخلف کشف و احراز گردید، تذکر رسمی سیستمی به کارگزار ارسال و در صورت تکرار، ابتدا دسترسی برخط مسدود و در مراحل بعدی برخوردهای انضباطی لازم صورت می‌پذیرد. از ابتدای هفته گذشته تاکنون، حدود ۸۰ کد معاملاتی در این دسته شناسایی شد که تذکرات لازم به کارگزار مربوطه ارائه و در خصوص ۵ مورد به دلیل تکرار تخلف، دسترسی برخط سهامدار مسدود شد. از این دسته معامله‌گران انتظار می‌رود چنانچه متقاضی استفاده از الگوریتم هستند، حتما از مسیر صحیح و تعیین شده و با رعایت الزامات اقدام نمایند.

همانطور که ذکر شد، توسعه داشبوردهای نظارتی در حوزه الگوریتم با پیاده‌سازی تریگرهای جدید، پس از مطالعه و بررسی در بورس‌های معتبر بین‌المللی صورت پذیرفت و پیاده‌سازی آن منجر به شناسایی اشخاص با معاملات الگوریتمی در هر دو دسته بالا گردیده است.

با تقویت حوزه نظارتی، نگرانی‌ها بابت توسعه و گسترش معاملات الگوریتمی کاهش‌یافته است، زیرا ضوابط به نحوی تدوین گردیده (پیوست «الزامات معاملات الگوریتمی» به عنوان ضمیمه «دستورالعمل اجرایی معاملات برخط») تا چنانچه متقاضیان استفاده از الگو تریدینگ، الزامات را رعایت کنند، دغدغه‌های «بازاری» و «امنیت اطلاعات» مرتفع می‌شود و در صورت عدم رعایت الزامات، سهامدار و کارگزار متخلف بلافاصله شناسایی شده و با آن‌ها برخورد انضباطی مقتضی صورت پذیرفته و از ادامه فعالیت آن‌ها جلوگیری خواهد شد.

مزید استحضار است که تقویت حوزه نظارت در معاملات الگوریتمی، اقدام مهمی در ساماندهی و توسعه معاملات الگوریتمی بوده که تا این لحظه گام بلندی در این راستا برداشته شده است، اما در گام‌های بعدی تلاش می‌شود «مدل کسب‌وکاری» این حوزه مورد بررسی و تجدیدنظر قرار گیرد و در صورت لزوم اصلاحات لازم اعمال شود تا حتی‌الامکان این ابزار به شکلی گسترده‌تر و عادلانه در دسترس عموم فعالین بازار قرار گیرد.

در پایان خاطرنشان می‌سازد با توجه به سهم بیش از ۷۰ درصدی معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی پیشرفته دنیا، هدف عالی در ساماندهی حوزه الگوریتم، توسعه این ابزار در بستری امن و تحت نظارت، با دسترسی گسترده و عادلانه برای کنشگران و فعالان بازار است.