فرابورس ؛ بازار هزار تابلو ، بازار هزار دستان

بورس24 : فرابورس ایران دارای بازارهای متنوعی است که هر یک از آن ها از شرایط گوناگونی برخوردارند. بازار اول، بازار دوم، بازار پایه، بازار سوم، بازار شرکت های کوچک و متوسط (SME)، بازار دارایی فکری، ابزارو نهادها و بازار مشتقات.

در بازار اول سهام شرکت هایی معامله می شوند که دارای ویژگی های زیر باشند:

حداقل 10 درصد از سهام ثبت شده آن شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل 200 نفر باشد.

حداقل دو سال از زمان بهره برداری عملیات یا ارائۀ خدمات آن گذشته باشد.

حداقل سرمایة ثبت شده‌ شرکت 500 میلیارد ریال یا ارزش بازار سهام شرکت حداقل 2,000 میلیارد ریال باشد.

زیان انباشته نداشته باشد.

سهام شرکت هایی که ویژگی های زیر را داشته باشند در بازار دوم فرابورس پذیرش و عرضه می شوند:

حداقل 5 درصد از سهام ثبت شده آن شناور باشد.

حداقل یک‌سال از تأسیس آن گذشته باشد.

حداقل سرمایه ثبت شده‌ شرکت 150 میلیارد ریال باشد یا ارزش بازار سهام شرکت حداقل 800 میلیارد ریال باشد.

در بازار پایه شرکتهایی قرار دارند که این ویژگی ها را داشته باشند:

شرکتهایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده 99 برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در بازار پایه درج شوند.

شرکت هایی که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش را ندارند.

شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش می‌شوند، در بازار پایه درج می‌شوند.

مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب ساده‌تر از بازار اول و دوم است.

بازار پایه خود به سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز تقسیم بندی شده که در حال حاضر 148 نماد در بازار پایه زرد، 31 نماد در بازار پایه نارنجی و 10 شرکت در بازار پایه قرمز حضور دارند.

در بازار SME فعلا 5 نماد پذیرفته شده که شامل شگامرن، غگز، غنیلی، فماک و کیا هستند.

بازار دارایی فکری در راستای اجرای مفاد بند "د" ماده 17 قانون برنامه پنجم توسعه که بر حمایت مالی از ایجاد و توسعه بورس ایده و بازار فناوری به منظور استفاده از ظرفیت های علمی در جهت پاسخگویی به نیاز بخش های صنعت، کشاوزی و خدمات تاکید شده بود، تشکیل شد تا شرایطی را مهیا کند برای تکمیل ارتباط حلقه علم و صنعت تا دانشگاهیان، مخترعان و مبتکران بتوانند در ارتباطی نظام مند، ایده ها و ابتکارات خود را به مرحله تجاری سازی رسانده و کلیدی باشد برای به کار گیری ظرفیت های کشور.

زمزمه های تاسیس این بازار از سال 91 شنیده شد و در حال حاضر نقل و انتقال انواع اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری شامل انواع اوراق گواهی ثبت اختراع، طرح صنعتی و علائم تجاری از طریق بازار سوم فرابورس ایران به 4 گروه تقسیم بندی شده است.

ابزارها و نهادها خود شامل صندوق های سرمایه گذاری زمین و ساختامن، صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)، صندوق های املاک و مستغلات، صندوق های جسورانه و خصوصی، اوراق تامین مالی استاندارد، اوراق تامین مالی واجد شرایط خاص، اسناد خزانه اسلامی، تسهیلات مسکن و تامین مالی جمعی است.

در بازار مشتقات هم انواع اوراق تبعی معامله می شود.

بر اساس اطلاعاتی که داده شد، میزان ریسک هر یک از این بازارها با دیگری متفاوت است. از طرفی دامنه نوسان در هر یک نیز با دیگری فرق دارد. دامنه نوسان در بازار اول فرابورس 7 درصد، بازار دوم فرابورس 5 درصد، بازار پایه تابلو زرد 3 درصد، در بازار پایه تابلو نارنجی 2 درصد، در بازار پایه تابلو قرمز یک درصد و در حق تقدم ها 10 درصد است.

با وجود همه این بازارهای متنوع در بازار فرابورس، امسال یک سهام جدید وارد بازار دوم فرابورس شد که از شرایط ویژه ای برخوردار است و برای سرمایه گذاران به اصطلاح حرفه ای در نظر گرفته شده است. یکی از شروطی که برای سرمایه گذاران حرفه ای در نظر گرفته شده تا بتوانند سهام "تپسی" را خرید و فروش کنند، این است که حداقل 5 میلیارد تومان سرمایه در بازار داشته باشند.

پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که اساسا هدف فرابورس ایران از ایجاد این بازارهای متنوع با شرایط گوناگون چه بوده؟ اگر این بازارها با هدف تنوع بخشی به ابزارهای مالی و ضرورت نوآوری در ابزارها و خدمات به عنوان اهداف استراتژیک فرابورس، ایجاد شده، فرابورس تا چه حد در دستیابی به این اهداف موفق عمل کرده و این تلاش ها چه دستاوردهایی به همراه داشته؟

در حال حاضر به میزان کافی انواع بازار با شرایط مختلف و دامنه نوسان متنوع وجود دارد. اساسا چه ضرورتی وجود دارد که شرکت های متعدد با ریسک های متفاوت بر روی تابلوهای گوناگون در بازار سرایه حضور داشته باشند؟ بازارهایی که اگر سابقه آن ها را مرور کنیم شاید نتایج دلچسب و امیدوارکننده ای از آن دستگیرمان نشود. اساسا این پرسش مطرح است که این تنوع در بازارها چه کمکی به بازار سرمایه و ارکان مختلف اقتصادی و حتی به سرمایه گذاران این حوزه کرده و در واقع بیزینس پلن فرابورس برای ایجاد این بازارها چه بوده؟ آیا تقسیم بندی شرکت ها و بازارها امکان معامله در آن ها را با محدودیت بیشتری همراه نمی سازد؟ به عنوان مثال اگر تپسی مخاطبان بیشتری داشت با حجم معاملات بیشتری همراه می شد. سهمی که در یک بازار محدودیت تا این حد حجم می خورد در صورت برداشته شدن محدودیت ها تا چه میزان معامله خواهد شد؟