ابهامات سهام عدالت پس از گذشت 15 سال از طرح آن

بورس24 : بر اساس سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی طرح توزیع سهام عدالت نخستین بار در سال 1384 مبنی بر کاهش تصدیگری دولت در بخش های مختلف اقتصادی و همچنین تغییر مدیریت شرکت های دولتی و گسترش مالکیت عمومی، با هدف فقرزدایی، توزیع ثروت و افزایش رفاه عمومی جامعه مطرح شد و در آبان ماه همان سال به تصویب رسید و یک سال بعد یعنی آبان ماه سال 1385 این طرح عملا آغاز شد.

بر اساس طرح توزیع سهام عدالت مقرر شد تا چهل درصد از مجموع ارزش سهام بنگاه های قابل واگذاری که 60 شرکت بودند، به شش دهک پایین درآمدی جامعه که در حدود 49 میلیون نفر برآورد شد، واگذار شود.

پس از گذشت 14 سال از ابتدای این طرح، از سال 99 امکان آزادسازی سهام عدالت برای دارندگان آن فراهم شد و به دو روش مستقیم و غیرمستقیم پیش روی سهامداران قرار گرفت.

اما پس از گذشت 15 سال هنوز موضوع سهام عدالت با ابهامات و مشکلاتی همراه است. یکی از این مسائل بسیار مهم موضوع حق رای در شرکت های سرمایه پذیر است. در مصوبه شورای عالی بورس در مرداد ماه 1399 آمده که حق رای ناشی از سهام شرکت های سرمایه گذاری استانی در شرکت سرمایه پذیر به مدت 5 سال به کانون منتقل می شود.

در واقع این حق به کانون داده شد تا از جانب شرکت های سرمایه گذاری استانی در مجامع عمومی شرکت های سرمایه پذیر حضور یافته و رای دهند. اما کمی بعد یعنی 15 تیر ماه سال 1400 شورای عالی بورس مصوبه دیگری را اعلام کرد که پیشنهاد سازمان خصوصی سازی و وزارت صمت مبنی بر این که حق رای دارندگان سهام روش مستقیم مشابه با حق رای شرکت های سرمایه گذاری استانی به دستگاه های اجرایی ذیربط واگذار شود، با توجه به این که آزادسازی این بخش از سهام عدالت به طور کامل انجام شده، مورد تصویب قرار نگرفت. بنابراین سهامدارانی که روش مستقیم را انتخاب کردند از حق حضور و اعمال رای در مجامع شرکت های سرمایه پذیر سهام عدالت برخوردار هستند.

اما مساله مهم این است که هیچگونه ساختار یا سامانه ای به منظور شرکت سهامداران سهام عدالت روش مستقیم برای حضور در مجامع و رای دادن آن ها فراهم نشده است. زیرا برای این افراد نه برگه سهمی صادر شده و نه نام آن ها به بخش امور سهام شرکت ها اطلاع داده شده و نه حتی ابلاغیه ای برای امکان حضور این سهامداران در مجامع عمومی به شرکت ها داده شده است. با این اوصاف بر اساس این مصوبه شورای عالی بورس دارندگان سهام عدالت چگونه می توانند در مجامع عمومی شرکت ها حضور یابند؟

در ادامه ماجرا شورای عالی بورس در مصوبه دیگری در تاریخ 16 آذر ماه 1400 اعلام کرد که تا تعیین تکلیف موضوعات بااهمیت سهام عدالت در کارگروه تخصصی یاد شده و تصویب پیشنهادهای این کارگروه در شورای عالی بورس حداکثر تا پایان سال 1400 و به منظور پیشبرد امور مربوط به شرکت های سرمایه پذیر سهام عدالت مقرر شد دستگاه های اجرایی مربوطه با هماهنگی وزارت امور اقتصاد و دارایی به عنوان نماینده دارندگان سهام عدالت که روش مستقیم را انتخاب کرده اند، از طرف شرکت های سرمایه گذاری استانی جهت حضور و اعمال حق رای در مجامع شرکت های سرمایه پذیر اقدام نمایند. اما بررسی ها نشان می دهد که ترکیب حاضرین در مجامع شرکت ها به گونه ای بوده با این مصوبه نیز همخوانی ندارد. به نحوی که در برخی از مجامع شرکت های سرمایه پذیر شرکت های مادرتخصصی به عنوان نماینده سهام عدالت حضور یافته و رای داده است.

این ها بخشی از موضوعات مبهم و دارای شائبه مبحث سهام عدالت است. حال این پرسش ها مطرح می شود اگر شورای عالی بورس مقرر کرده که سهامدار مستقیم بتواند خود شخصا در مجمع حضور یافته و در اخذ تصمیمات مهم برای شرکت به طور مستقیم نقش داشته باشد، چرا ساز و کار مناسبی برای این منظور در نظر گرفته نشده؟ چرا تصمیمات مهمی مانند انتخاب اعضاء هیات مدیره بدون حضور سهامدار مستقیم یا نماینده او در مجامع شرکت ها گرفته شده؟ چرا درصد حاضرین در مجمع بر اساس ترکیب قبلی شرکت ها یعنی قبل از عملیاتی شدن واگذاری سهام عدالت به روش مستقیم و غیر مستقیم، اعلام شده و بر همان اساس نیز در تصمیمات بااهمیت شرکت اعمال نظر کردند؟