اکوسیستم استارتاپی ایران در یک کوچه بن بست گیر افتاده. این یک گزاره تاریک و تلخ نیست. این توصیفی از یک وضعیت است، برای فضایی که جز با ریسک و خطر پذیری امکان رشد و بالندگی و زدن رکوردهای تازه را ندارد. استارتاپ ها در ایران به دلیل...
بورس24 : اکوسیستم استارتاپی ایران در یک کوچه بن بست گیر افتاده. این یک گزاره تاریک و تلخ نیست.
این توصیفی از یک وضعیت است برای فضایی که جز با ریسک و خطر پذیری امکان رشد و بالندگی و زدن رکوردهای تازه را ندارد. استارتاپ ها در ایران به دلیل دسترسی نداشتن به سرمایه های خارجی در سه سال گذشته وارد یک سیکل معیوب شده‌اند که تنها راه خروج از آن، دسترسی به بازار سرمایه و فرصت های آن است.
در ۸ سال اول حیات اکوسیستم استارتاپی یعنی از ابتدای دهه ۹۰ تا سال ۹۷ ماهیت و خاصیت شکل‌گیری و رشد اولیه این زیست بوم از یک سو و دسترسی به سرمایه گذارهای خطرپذیر خارجی از سوی دیگر فرصت‌های جذب سرمایه زیادی را برای کسب‌وکارهای نوآور آنلاین ایرانی فراهم کرده بود.
اما حالا که دسترسی به سرمایه های خارجی سخت شده و از سوی دیگر در حال رسیدن به پایان عمر طبیعی حضور سرمایه‌گذارهای اولیه در استارتاپ‌های بزرگ هستیم.
این کسب‌وکارها نیاز دارند علاوه بر فراهم کردن این امکان برای سرمایه‌گذارهای خود که با عرضه عمومی سهام فرصت خروج از این کسب‌وکارها را داشته باشند، به سرمایه‌های درشت‌تری دست پیدا کنند که نیاز مبرم این روزهای آن‌هاست.
با نزدیک شدن به زمان عرضه سهام تپسی به عنوان اولین استارت آپ ایرانی در بورس باید به این سوال پاسخ داد که چقدر می توان امیدوار بود با تحقق این هدف گذاری، چرخه های تازه ای از سرمایه گذاری و شکل گیری کسب و کارهای دیگر در اکوسیستم استارتاپی را شاهد باشیم؟ و مهم تر اینکه این دوره چه فرصت هایی برای فعالان بازار بورس خواهد ساخت؟
برندهایی که زود جای خود را در ذهن ایرانی ها باز‌کردند
کسب و کارهای نوآور ایرانی ازجمله آن‌ها که در اقتصاد اینترنتی در سال‌های گذشته توانسته‌اند مخاطب و مشتری قابل ملاحظه‌ای کسب کنند و بخشی از زیست آنلاین ایرانی ها را شکل دهند احتمالا با ورود خود به بازار سرمایه، فرهنگ و دوره تازه ای از این بازار باسابقه مالی را رقم بزنند.
بازاری که به روش ها و متدهای سنتی خود کرده و مدت‌هاست ماشین‌حساب سوددهی را زمین نگذاشته احتمالا با مفهوم «رشد» به جای «سود» پوست اندازی جذابی خواهد کرد.
متر و معیار و سفت و سخت همه این‌سال‌های بورس ایران، سوددهی در کنار شفافیت مالی بوده است. حالا که استارتاپ ها در حال ورود به بازی بزرگان اقتصاد کشور هستند قابل انتظار است که شاخص «رشد» کم‌کم در بین سرمایه‌گذاران خرد و درشت و البته مهم‌تر از آن ها سیاست‌گذاران و مسئولان بورسی جای خود را باز کند.
چند سالی بود که استارتاپ ها پشت در بازار سرمایه معطل همین برداشت نادرست از ذات و ماهیت کسب و کار خود شده بودند.
تاخیری که از سوی کسانی رقم خورد که انتظار سوددهی از کسب‌وکارهایی را داشتند که نمونه‌های بزرگ جهانی آن ها تا سال های بعد از عرضه در بازار سهام، کماکان زیان ده بوده اند.
زیانی که نه از سر ضعف در فرایندها و یا خدمات، بلکه ناشی از مسیر و نقشه راه رشد این کسب‌وکارها و نیاز مبرمشان به تعریف مسیرهای پرهزینه مارکتینگ و بازارسازی بوده است.
نمونه هایی چون اوبر و لیفت و ایر‌بی‌ان‌بی و ده ها کسب و کار آنلاین شناخته شده دیگر که به هنگام ورود به بازار سرمایه زیان ده بودند و به رغم کسب سرمایه های میلیارددلاری از این بازار تا چند سال بعد در همین وضعیت باقی ماندند اما به رشد خود و گرفتن سهم بازار بیشتر از حوزه ای که در آن بودند ادامه دادند.
سرمایه گذاران خرد ایرانی با ورود استارتاپ ها به بورس احتمالا تجربه تازه‌ای از سرمایه گذاری در این بازار که مبتنی بر صبر و رصد مسیر رشد این کسب‌وکارهاست را از سر خواهند گذارند.
تجربه‌ا ی که مدام در این سال ها به تاخیر افتاده و آسیب های این تاخیر هم به کسب وکارهای این حوزه رسیده و هم به بازار سرمایه که فرصت حضور آنلاین ها را از خود دریغ کرده است.
فصل ورود به میدان بزرگ سرمایه پذیری
استارتاپ ها در مراحل مختلف رشد خود نیاز به حجم‌های متفاوتی از سرمایه‌پذیری دارند. در دوره‌های اولیه سیدمانی و سرمایه‌گذار فرشته می‌توانند نیازهای این کسب‌وکارها را پاسخ دهند و در دوره‌های میانی و پایانی وی‌سی‌های بزرگ می‌توانند بخش زیادی از سرمایه موردنیاز آن‌ها را تامین کنند.
در مراحل بعدی که استارتاپ‌ها قدم‌های بزرگ‌تری برای تبدیل شدن به بازیگران بزرگ اقتصادی دارند اما این بازار سرمایه و مفهومی به‌نام IPO یا همان عرضه اولیه عمومی در بازار سهام است که امکان‌ها و فرصت‌های لازم را برای آن‌ها فراهم می کند.
اما اکوسیستم استارتاپی ایران به‌ویژه در سه سال اخیر حتی در برآورده ساختن فازهای میانی و پایانی سرمایه پذیری استارتاپ ها هم کم توان بوده است.
گزارش سال ۹۸ انجمن وی‌سی ایران نشان می دهد که در این سال حدود ۳۱۹ میلیاردتومان روی استارتاپ‌های ایرانی توسط اعضای این انجمن سرمایه گذاری شده است.
اگر بخواهیم سرمایه گذارهای غیرعضو را هم به حساب آوریم در یک حساب نه چندان دقیق می توان گفت در این سال نهایتا ۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری خطرپذیر در این اکوسیستم انجام شده است.
با درصدگیری از داده های همین گزارش و البته رصد خبرهای سرمایه‌گذاری در این سال‌ها شاید بتوان گفت در ده سال اخیر حدود ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه ریالی وارد استارتاپ‌های ایرانی شده است. در خوشبینانه ترین حالت میزان جذب سرمایه خارجی هم در دهه ۹۰ کمتر از ۲۰۰ میلیون دلار بوده است.
همه این رقم‌ها را اگر جمع بزنیم حتی به عدد نیم میلیارد دلار هم نخواهیم رسید! عددی کوچک برای یک بازار بکر با ۸۵ میلیون مصرف کننده تشنه خدمات نوآورانه! بازاری که در سال‌های گذشته نشان داده با همین سرمایه های کم هم ظرفیت شکل گیری چه کسب و کارهای پرتقاضایی را در دل خود دارد.
رضا زرنوخی رئیس سابق انجمن وی‌سی پیش‌بینی کرده با ورود استارتاپ‌ها به بازار سرمایه حجم سرمایه‌گذاری روی استارتاپ های ایرانی در سال های بعد تا ۳۰ برابر بیشتر خواهد شد. این یعنی ترند داغ استارتاپ ها تازه شروع شده و سال های پیش رو یکی از بخش های پرمتقاضی بازار سرمایه، استارتاپ ها خواهند بود.
سنجه هایی برای خرید سهام استارتاپ ها
دسترسی استارتاپ‌ها ایرانی به بازار سهام یک فرصت تازه هم برای کسب‌وکارها و هم برای سهامداران این بازار است. بازاری که در همه این‌سال‌ها روی یک نمودار خطی جلو رفته شاید نیاز باشد به نگاه به استارتاپ هایی چون ایر‌بی‌ان‌بی و کوین بیس که عرضه آن‌ها در بازار سهام آمریکا شگفتی‌هایی را رقم زد فصل تازه‌ای را برای کاربران ایرانی بازار سرمایه فراهم کند.
برای نمونه سهام ایر‌بی‌ان‌بی در ارزیابی های اولیه ۶۸ دلار قیمت خورده بود اما در روز دوم عرضه به ۱۵۰ دلار رسید که ارزش این استارتاپ را ۱۰۰ میلیارد دلاری کرد!
هر چند هنوز چالش تغییرات قوانین و مقررات، موانع عرضه اولیه و بازار سرمایه رسیدن به این هدف را سخت کرده اما نزدیک شدن به زمان عرضه سهام اولین استارتاپ های ایرانی در بورس امیدواری ها را بیش از همیشه کرده است.
باید از همین امروز به سهامداران خرد ایرانی گفت باید پیش فرض ها و فرمول های قدیمی را برای ورود به عرصه سهامداری استارتاپ ها کنار گذاشت و سنجه ها و ابزارهای تازه را به کار گرفت.
ابزارهایی که شاید مهم ترین آن ها نگاه کردن به مسیر رشد استارتاپ ها، بازاری که پیش روی دارند، و البته قدرت آن ها در بازارسازی و معرفی و محصولات و خدمات متنوع در کمترین زمان است.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.