بورس24 : شیوه جدیدی برای عرضه اولیه سهام در بازار طراحی شده است که در آن کشف قیمت توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری انجام می‌شود و حالا صندوق‌ها باید ثبت سفارش عرضه‌ها را انجام دهند و متقاضیان شرکت در عرضه اولیه می‌توانند نماد عرضه شده را از صندوق‌ها خریداری کند. گرچه این روش در سهام کوچک و با شرایط خاص اتفاق می افتد و برای سهام متوسط و بزرگ روش تخصیص عرضه اولیه کمی متفاوت خواهد بود.

علاوه بر این حُسن طراحی در عرضه اولیه چند سوال مطرح می شود، آیا این شیوه جدید به ایجاد رانت در بازار منجر نمی شود؟این سرمایه گذاران واجد شرایط چگونه گلچین خواهند شد؟ تکلیف عرضه های خودکار کارگزاری ها چه می شود؟

تشریح تغییر در شیوه عرضه های اولیه

سروش خواجه حق وردی معاون نظارت بازار شرکت فرابورس ایران در خصوص شیوه جدید عرضه ­های اولیه در بازار سرمایه و دلایل انتخاب این نحوه عرضه­ ها طبق اصلاحات اخیر دستورالعمل ابلاغی از سوی سازمان بورس به خبرنگار بورس24 گفت: تعریف سرمایه­ گذاران واجد شرایط باتوجه به اصلاحات اخیر دستورالعمل سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص عرضه ­های اولیه، صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه­ گذاری مشترک را شامل می‌شود. به طور کلی در این خصوص نگاه این بوده که تا حدود زیادی سرمایه ­گذاری غیرمستقیم تشویق شود.

وی گفت: از سویی در ماده ۸ مکرر دستورالعمل اشاره شده، بورس برای شرکت‌های با ارزش بازار سهام شناور کمتر از ۵۰۰ میلیارد تومان یا شرکت‌هایی که هیات پذیرش تعیین می ­کند، می‌تواند تمام سهام قابل عرضه در روز عرضه اولیه را به سرمایه ­گذاران واجد شرایط تخصیص دهد.

معاون نظارت بازار فرابورس ایران گفت: همانطور که اشاره شد، یکی از ویژگی‌های این دستورالعمل این است که بر اساس ضوابط هیأت مدیره بورس سرمایه­ گذاران حرفه­ ای تعیین خواهند شد که این اشخاص در دنیا هم، با روش­ های مختلفی قابل شناسایی هستند. به طور مثال این گروه بر اساس میزان دارایی، سواد مالی و ... دسته بندی می‌شوند. در این خصوص بورس می­ تواند معاملات ثانویه سهام شرکت ­های عرضه اولیه شده را محدود به سرمایه ­گذاران حرفه ­ای نماید.

وی افزود: تعریف نمودن سرمایه‌گذار حرفه‌ای ممنوعیت برای سرمایه­ گذاری در این نمادها ایجاد نمی‌کند بلکه سایر سرمایه گذاران می­ توانند از طریق صندوق‌ها یا سایر مسیرهای سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در سود و زیان ناشی از معاملات در نمادهای مورد تعیین شریک شوند؛ بر اساس این روش قرار نیست اشخاص منع بهره ­مندی از بازارها را داشته باشند، بلکه شیوه سرمایه گذاری و بهره مندی از سود و زیان در نمادها تغییراتی خواهد داشت و سرمایه ­گذاری غیرمستقیم تشویق و تقویت خواهد شد. با این روش حتی ورود استارتاپ ها به بازار سرمایه کانالیزه ­تر خواهد شد.

وی تاکید کرد : موضوع سرمایه ­گذاران واجد شرایط متفاوت از موضوع سرمایه گذاران حرفه­­ ای است. بدین صورت که سرمایه گذاران حرفه ای در صورتی که بورس معاملات ثانویه را محدود به سرمایه گذاران حرفه ای نماید می توانند صرفا در معاملات ثانویه مشارکت داشته باشند. اما سرمایه گذاران واجد شرایط که شامل صندوق ها است برای مشارکت در روز عرضه اولیه تعیین شده اند.

ممنوعیتی برای خرید نیست؛ شیوه سرمایه ­گذاری تغییر کرده ...

وی در پاسخ به این سوال که با این روش شاهد ایجاد رانت در نهادهای مالی نخواهیم بود؟ گفت : خیر. ما منع ورود سرمایه‌گذاران نداریم فقط شیوه بهره برداری افراد از آن، در بازار تغییر خواهد کرد.

خواجه حق وردی در پاسخ به این سوال که عرضه و ورود شرکت­ های بزرگ در بازار سرمایه به همین روش خواهد بود؟ گفت: منابعی نزد صندوق­ ها و منابعی هم در اختیار مردم است؛ در تمامی عرضه­ ها اثرات بازاری و سایر عوامل را لحاظ خواهیم نمود و بر اساس آن میزان مشارکت هر گروه را تعیین می نماییم. طبق دستورالعمل در صورتی که از روش ترکیبی استفاده شود کمتر از ۵۰ درصد از عرضه نمی­ توان به سرمایه گذاران واجد شرایط قرار تخصیص داد.

به گفته وی، در خصوص روش عرضه ترکیبی نیز در مرحله عرضه به سایر سرمایه گذاران، عرضه به قیمت ثابت بوده و تعداد قابل عرضه به هر سرمایه­ گذار باتوجه به میزان مشارکت سرمایه­ گذاران تعیین می­ شود. البته زمان سفارش­گیری برای مردم پس از سفارش­گذاری توسط صندوق ­ها خواهد بود و سایر مردم پس از تخصیص به صندوق­ ها می توانند دستور خرید عرضه اولیه داشته باشند.

ایرادات عرضه اولیه به روش خودکار

خواجه حق وردی در خصوص عرضه خودکار کارگزاری­ ها گفت: به صورت ماهوی یک ایرادی به خرید خودکار در عرضه‌های اولیه وارد است و آن این است که در عرضه اولیه در ابتدا به دنبال کشف قیمت سهام ناشر هستیم. وقتی مشتری اعلام موافقت می­ کند و می­گوید من در هر عرضه اولیه و در هر قیمت و میزانی خریدار هستم عملا اینجا فرایند کشف قیمت تحت تاثیر قرار می­ گیرد و این سوالات مطرح می‌شود که آیا مشتری حتماً مواردی که در خصوص شرکت هست را بررسی کرده؟ و گزارشات مرتبط با آن را خوانده است؟ این ایراد به امکانی که توسط برخی کارگزاران و بدون هماهنگی برای عرضه اولیه فراهم شده بود، وارد بود. چون مشتری اصلاً نمی­دانست سفارش خرید سهام چه شرکتی را به چه حجم و قیمتی ارسال می­کند، که این موضوع کشف قیمت را تحت تاثیر قرار می‌داد. این اقدام آثار دیگری هم به همراه داشت. به عنوان نمونه در فرایندهای افزایش سرمایه باعث افزایش حق تقدم استفاده نشده می شد و مدیریت آن میزان برای شرکت چالش تلقی می‌شد. از سوی دیگر میزان زیاد حق تقدم استفاده نشده منجر به تحت تاثیر قرار گرفتن روند معاملات سهم تا زمانی که حق‌تقدم‌ها قابل معامله نیستند می‌شد. لذا با توجه به این که بعضی از کارگزاری‌ها این امکان را فراهم کرده بودند و هیچ مجوزی برای این بخش از بورس یا سازمان دریافت نکرده بودند از آن ها خواسته شد تا مقررات را رعایت کنند.

وی گفت: لازم است مشخص باشد که مشتری سفارش مربوط به سهام یک شرکت را پس از بررسی با چه قیمتی ارسال کرده است. در بازارهای مالی پذیرفته شده نیست که یک نفر بگوید من در آینده سهام هر شرکتی که آمد را با هر قیمت و ریسکی در هر زمان و روی سقف قیمتی خریدارم. چنین سفارشی در طبقه‌بندی انواع سفارشات استاندارد موجود نیست و برخی کارگزاری‌ها برای این که زیرساخت مناسبی برای مدیریت ورودی‌ها به سامانه معاملات برخط خود نداشتند، این امکان را فراهم کرده بودند تا فشار کمتری به سامانه‌ برخط ایشان وارد شود.