عیارسنجی درآمدهای بورس و فرابورس از پارسال تا کنون

بورس24 : شرکت بورس تهران و فرابورس ایران با وجود فراز و نشیب‌های بسیاری که در سال 1399 برای بازار سرمایه به خصوص کاهش ادامه‌دار شاخص از مردادماه روی داد، باز هم توانستند در عملکرد 12 ماهه، شیب صعودی درآمدی خود را حفظ کنند و به نسبت سال قبل آن بتوانند با رشد درآمدزایی و سودسازی همراه شوند.

نگاهی به صورت‌های مالی سال منتهی به اسفند 1399 (حسابرسی‌نشده) شرکت بورس اوراق بهادار تهران نشان می‌دهد، شرکت رشد 279 درصدی درآمدهای عملیاتی و 328 درصدی سود عملیاتی را در این سال رقم زده است.

اما کاهش ادامه‌دار قیمت سهام، شاخص کل و به ویژه حجم معاملات از مردادماه 1399 و تداوم این روند تا خردادماه سال 1400 سبب شده تا روند درآمدی بورس تهران در سال جاری که نزدیک به 94 درصد درآمدهای عملیاتی آن از محل کارمزد معاملات تامین می‌شود، روند کاهشی را شاهد باشد و در ماه‌های فروردین و اردیبهشت‌ نتواند رشد چندانی را به نسبت مدت مشابه سال گذشته تجربه کند.

مطابق با جداول فوق در حالی که بورس تهران در دو ماهه منتهی به پایان اردیبهشت‌ماه سال مالی قبل، درآمد 225 میلیارد تومانی داشته، این درآمد در 2 ماهه امسال به 61 میلیارد تومان کاهش داشته است.

درآمدهای فرابورس در گذر یکسال چه نوسانی کرد؟

گزارش 12 ماهه فرابورس نیز نشان می‌دهد شرایط شرکت در سال 99 مطلوب و این شرکت با رشد 187 درصدی درآمدها و رشد 228 درصدی سود عملیاتی مواجه شده است.

حتی فرابورس با هدایت درآمدهای خود به سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و سپرده‌های بانکی تنها طی سال 1399 نزدیک به 123 میلیارد تومان درآمدزایی مجدد داشته که رقم قابل توجهی است.

اگر به وضعیت درآمد سال 1399 فرابورس نیز با جزئیات بنگریم، 88 درصد از کل درآمد این شرکت ناشی از درآمد کارمزد معاملات بوده که نشان می‌دهد درآمدزایی دو شرکت بورس تهران و فرابورس وابستگی بالایی به وضعیت بازار اعم از رونق یا رکود و به تبع آن کارمزد حاصل از معاملات دارد.

مقایسه وضعیت بازار سهام در سال 99 با سایر سال‌ها

پس از ریزش قیمت سهام و شاخص از مردادماه، اعمال تصمیمات مهمی نظیر اعمال دامنه نوسان نامتقارن سبب شد تا حجم معاملات نیز افت بسیار زیادی را تجربه کند به طوری که دیگر خبری از ورود نقدینگی سنگین به بازار نبود و ارزش معاملات خرد بازار سهام در مجموع بازارهای بورس و فرابورس که به طور متوسط در سال گذشته 20 هزار میلیارد تومان ثبت شد، در ماه‌های پایانی 1399 و ابتدایی سال 1400 دیگر تکرار نشد و حجم و ارزش معاملات کاهش قابل ملاحظه‌ای یافت.

از طرف دیگر منفی شدن شرایط عمومی حاکم بر بازار سبب شد تا عرضه‌های اولیه و درآمد درج و حق پذیرش دو شرکت بورس و فرابورس نیز کاهشی شود. همانطور که می‌دانید بخش مهمی از درآمد بورس تهران و فرابورس ایران از عرضه‌های اولیه و کارمزدهای حاصله با حجم‌های معاملات بالا بود که این مهم نیز با توجه به شرایط بازار در دو ماه ابتدایی امسال کاهش یافته است.

پیدا و پنهان درآمد بورس‌های اوراق بهادار از سال 98 تا خرداد 1400

البته نباید از نظر دور داشت که بازار سرمایه در سال 1399 یکی از نادرترین دوره‌های رونق خود را تجربه کرد که در تاریخ پنجاه و چندساله این بازار، نظیر آن تکرار نشده است. ورود بیش از پیش سرمایه‌های خرد و کلان به بازار سرمایه موجب شد تا شاخص بورس برای نخستین‌بار در تاریخ این بازار عدد 2 میلیون واحد را ثبت کرده و قیمت اغلب سهام رشد چندین و چند برابری را در سال گذشته تجربه کند. همین عامل با رونق بیش از پیش معاملات سبب شد تا درآمد شرکت‌هایی نظیر بورس و فرابورس، کارگزاری‌ها و سایر نهادهای مالی که درآمد آنها از محل کارمزد معاملات تامین می‌شود، رشد قابل ملاحظه و محسوسی را در مقایسه با سال 1398 و سال‌های پیش از آن تجربه کند.

از این رو بنظر می‌رسد مقایسه وضعیت درآمدی این شرکت‌ها در سال 1399 با سال‌های قبل و بعد از آن، قیاس دقیق و قابل اعتنایی نیست و موجب می‌شود وزن تحلیل کیفی و با در نظر گرفتن تمامی متغیرها تنزل یافته و صرفا بر مقایسه کمّی آمار و داده‌های موجود تمرکز شود.

به عنوان مثال در سال 1398 ارزش معاملات خرد بازار سهام (مجموع ارزش معاملات سهام در بورس و فرابورس به استثنای معاملات عمده و اوراق) در بیشترین رقم آن در طول یکسال در تاریخ 7 اسفندماه و زمانی که شاخص بورس تهران بالاتر از 500 هزار واحد بود، 8061 میلیارد تومان ثبت شده است. در سال 1399 این عدد به 29 هزار و 670 میلیارد تومان جهش کرده است که مربوط به شاخص یک میلیون و 700 هزار واحدی و در تاریخ هجدهم تیرماه است. تا پایان معاملات 12 خردادماه امسال نیز مجموع ارزش معاملات خرد بازار سهام در بورس و فرابورس در بیشترین رقم 5314 میلیارد تومان مربوط به هفتم فروردین بوده است که البته پس از متقارن‌سازی دامنه نوسان و برگشت آن به مثبت و منفی 5 درصد، شاهد متعادل شدن معاملات سهام و خروج اغلب سهم‌ها از صف فروش آنها پس از چند ماه متوالی هستیم.

به هر ترتیب طبیعی است که حجم معاملات بیشتر در بورس و فرابورس، درآمد کارمزدی بالاتری را نیز برای آن دسته از نهادهای مالی که درآمد خود را از این محل تامین می‌کنند به همراه دارد و کاهش آن نیز منجر به افت درآمدهای این قبیل شرکت‌ها می‌شود؛ اتفاقی که در سال 1399 برای اولین‌بار در تاریخ بازار سرمایه رخ داد و چه بسا بهتر است به عنوان داده پرت، از تحلیل‌های درآمدی این دو شرکت خارج شود.

همچنین در عرضه‌های اولیه نیز بررسی میزان مشارکت‌کنندگان نشان می‌دهد در حالی که در سال 1398 بالاترین تعداد خریداران به بیش از یک میلیون و 600 هزار نفر رسیده است، در سال 1399 شاهد مشارکت بیش از 5 میلیون نفری خریداران در عرضه‌های اولیه نیز بودیم که همزمان با رکود بازار و کاهش حجم معاملات استقبال از عرضه‌های اولیه نیز کاهش یافت و در سال 1400 هم اکنون این عدد به بیش از 2 میلیون و 400 هزار نفر رسیده است.

در این مقایسه نیز اگر سال 1399 را به عنوان داده‌ای که روند تحلیل را مختل می‌کند از میان دیگر داده‌ها حذف کنیم همچنان خواهیم دید که اقبال به عرضه‌های اولیه از روند هیجانی سال گذشته عبور کرده و به یک میزان و رشد منطقی‌تری نسبت به سال 1398 قرار گرفته است.