در «کلاب هاوس بورس ٢۴» چه گذشت؟

بورس24 : چالشی به نام «دامنه نوسان سهام» که می توان درباره چندین کتاب چاپ کرد. شاپور محمدی رئیس اسبق سازمان بورس اوراق بهادار ، نخستین مدیری بود که با کاهش دامنه نوسان یک بار در زمان ترور شهید سردار قاسم سلیمانی توانست بازار را از شرایط بحران نجات دهد و البته در همان زمان مورد تشویق همه اهالی بازار قرار گرفت.در اسفند ماه 98 نیز دامنه نوسان سهام به 2 درصد کاهش پیدا کرد تا قدری از هیجان و التهاب صعودی بازار سرمایه کاسته شود لکن با فشار جامعه سهامداری و مخالفت های شدید ، این تصمیم با دستور مستقیم وزیر اقتصاد و دارایی به عنوان رئیس شورای عالی بورس لغو شد تا در نهایت جرقه های استعفای شاپور محمدی شعله ور شود. پس از خداحافظی او ، حسن قالیباف اصل به عنوان سازمان بورس منصوب شد و « دوران طلایی بازار» در زمان او به ثبت رسید.حال آن که این دوران دیری نپایید و به «منجلابی» برای «نوسهامدارن» مبدل شد.

حال راه چاره چه بود و چه باید می­ شد؟در همین دوران بارها زمزمه های کاهش ، حذف و یا افزایش دامنه نوسان مطرح شد که همچنان شورا و در راس آن وزیر اقتصاد و بانک مرکزی ممتنع بودند.با تغییر رییس سازمان بورس در زمستان 99 ، محمد علی دهقان دهنوی به صورت ضربتی دامنه نوسان متقارن را تغییر داد و نامتقارن کرد که البته زمان اجرای آن را موقت اعلام کرد. حال به ما بگویید، که با دامنه نامتقارن منفی 2و مثبت 6 درصد چه کنیم؟

به همین بهانه « بورس24 » شب گذشته در «کلاب هاوس» اتاق گفت و گویی با موضوع «دامنه نوسان ما و جهان» بحث داغی را پیش برد که در آن امیر هامونی مدیرعامل فرابورس ایران ، سید مهدی سدیدی عضو هیات مدیره بورس تهران ، رحمان بابازاده رئیس هیات مدیره کانون کارگزاران بورس و سایر اهالی شناخته شده بازار سهام برگزار شد.

دامنه نوسان آن ها

این اتاق گفت و گو در حالی استارت خورد که مهسا توکلی کوشا مدیر برنامه‌ریزی و مطالعات راهبردی فرابورس تحقیق مفیدی از دامنه نوسان سهام در بازارهای مالی دنیا ارائه داد .او با بیان توضیحاتی در خصوص راهکار مدارشکن (Circuit Breaker) و سایر سازوکار‌های محافظت از بازار ، خلاصه ای از گزارش فدارسیون جهانی بورس‌ها در مارس 2021 را عنوان کرد.

توکلی توضیح داد: بورس‌ها به‌منظور جلوگیری از تحرکات شدید قیمتی که موجب برهم خوردن روند منظم و عادلانه معاملات می‌شود، مکانیزم‌های حفاظتی متنوعی را به کار می‌گیرند. از جمله این مکانیزم‌ها می‌توان به مدارشکن‌‎ها در کل بازار، وقفه‌های معاملاتی روی خود ابزارهای مالی و حد قیمتی اشاره کرد. به‌طور خاص، مدارشکن‌ها مکانیزم‌هایی هستند که وقتی نوسان بیش از حد موجب اختلال فرآیند کشف قیمت می‌شود، جلسه معاملات و یا فرایند حراج را متوقف می‌کند.

یه گقته وی ، «مدارشکن » در طول تاریخ در هر بازاری با توجه به شرایط مختلف چندین مرتبه مورد بازبینی قرار گرفته است.در بهار سال گذشته نیز در پی اوج گرفتن نوسان بازارهای مالی هنگام پیک اول شیوع کووید-19 و متعاقبا به کار گرفته‌شدن مکرر این مکانیزم در بازارهای مختلف، این موضوع و جنبه‎‌های مثبت به‌کارگیری آن، مجدد توسط سیاست‌گذاران مورد توجه قرار گرفت ، به‌عنوان مثال در تاریخ ۹ مارچ ۲۰۲۰ و بعد از آن در تاریخ ۱۶ مارچ ۲۰۲۰، بورس نیویورک و بورس داوجونز با ریزش بیش از ۷ درصدی روبرو شد که با توقف معاملات از ادامه این ریزش جلوگیری به عمل آمد. در سال 2021 کماکان انتظار می‌رود بازار با نوسانات بیشتری مواجه باشد.

وی گفت: متعاقبا فدراسیون جهانی بورس‌ها در راستای یکی از اهداف بنیادین خود تحت عنوان «ارتقاء تاب‌آوری و ثبات سیستمی بازارها»،پروژه تحقیقاتی دو بخشی برای درک بهتر این ابزار انجام داد. در این گزارش در بخش اول به بررسی یافته‌های حاصل از نظرسنجی اعضای فدراسیون جهانی بورس‌ها در خصوص نوع مدارشکن‌ها و سپرهای دفاعی رایج و به‌کارگرفته شده در بورس‌های مشارکت‌کننده طی دوره همه‌گیری کووید-19 پرداخته شده‌است. بخش دوم این تحقیق نیز به مقایسه‌ی نحوه استفاده از این مکانیزم بر بازار نقد (سهام) و بازار مشتقه می‌پردازد. یافته‌های کلیدی زیر منعکس کننده دیدگاه بورس‌ها روی این موضوع در دوره زمانی اجرای این تحقیق یعنی ماه ژوئن تا نوامبر سال 2020 است.

توکلی گفت: بورس‌ها از ابزارهای متنوعی به‌عنوان سپر دفاعی بازار برای حفظ کارکرد منظم بازارها و حفظ سلامت فرآیند کشف قیمت استفاده می‌کنند. یکی از رایج‌ترین این ابزارها «مدارشکن‌» و «حد قیمتی » هستند که ممکن است، این دو ابزار هم‌زمان نیز استفاده ‌شوند.اکثر بورس‌های مشارکت‌کننده در این پژوهش (86درصد از آن ها) از مکانیزم مدارشکن‌ استفاده می‌کنند. اگرچه طراحی و تنظیم این ابزار در بازارهای مختلف به دلیل تفاوت در سیستم رگولاتوری ایشان با یکدیگر متفاوت است.مکانیزم مدارشکن‌ در بازار نقد (بازار سهام) بیشتر از بازار مشتقه به کار گرفته می‌شوند. (84درصد نسبت به 67درصد) تعداد زیادی از مشارکت‌کنندگان در این تحقیق (67درصد) تایید کردند که در ماه مارس 2020 رویدادهایی رخداد که مدارشکن‌ها به کار افتادند. 30درصد از همین بورس‌ها اعلام کردند که پس از آن تنظیمات این مکانیزم را مورد بازبینی قرار داده‌اند و یا قصد بر بازبینی آن ها دارند.هیچ‌یک از بورس‌های مشارکت‌کننده، ایجاد هماهنگی بین تنظیمات مدارشکن در بازارهای مختلف را موضوع حائز اولویتی قلمداد نکردند.کارایی تنظیمات مدارشکن (جهت ارزیابی بهترین تنظیمات موجود) در بازارهای مختلف براساس نظر خود مشارکت‌کنندگان، ارزیابی شد.

مدیرعامل فرابورس : موافق دامنه نوسان باز هستم

امیر هامونی مدیرعامل فرابورس ایران با موضوع «دامنه نوسان ما وجهان» گفت: دغدغه های سرمایه گذاران حرفه ای را به تصمیم گیران منتقل می کنم. به شخصه، موافق دامنه نوسان باز هستم، اما نه در شرایط فعلی. افزایش دامنه نواسان نیازمند پیش نیازهایی مثل نوع بازیگران ، حرفه ای بودنشان ، سواد مالی و عمق تحلیل در بازار است.

وی ادامه داد: باید به سمت رفع محدودیت ها یا کاهش آن ها حرکت کنیم.بازار سرمایه ما می تواند با عمق بیشتری به حرکت خود ادامه دهد.اما باید همزمان با تعمیق بازار و بزرگ شدن آن به رفع محدودیت ها فکر کنیم.تصور می کنم تغییراتی در خصوص دامنه نامتقارن در پیش باشد اما زمانی نمی توان برای آن اعلام کرد.

به گفته وی، مصوبه شورا در مورد دامنه نوسان ، موقت بود، در شرایط خاص این تصمیم گرفته شده و تجربه بازارهای دنیا هم همین بوده است که البته کوتاه و مقطعی بوده است. باید ببینیم با توجه به شرایط بازار و متغیرهای غیر اقتصادی چه تصمیمی می توان گرفت.

مشکلات دو چندان بود اگر ؛ بازارگردان ها نبودند

هامونی با اشاره به این که اگر بازارگردان های ما نبودند بازار کنونی مشکل دارتر گفت : مواردی وجود دارد که به طور قابل بررسی و رسیدگی است ؛ به طور مثال ، بحث پویا سازی و استفاده از گره در زمان درست اهمیت دارد، شاید این دستورالعمل کنونی، اثربخشی لازم را نداشته باشد. دستورالعمل های رفع گره ی موثرتر می توانیم برای تعادل بخشی به برخی از نمادها استفاده نماییم و از پیشنهادات سازنده استقبال کنیم.

به گفته وی، در بورس لندن، بازارگردان ها قیمت گشایش روزانه را تعیین می‌کنند،بازارگردان های ما به این سطح از بلوغ رسیده اند که قیمت را خودشان تعیین کنند. ما از این امکان در بازار پایه چندین بار استفاده کردیم، شرکت هایی بودند که باید متعادل می شدند و از قیمت صبح را بازارگردان تعیین کرده است.سهم سرمایه گذاران حقیقی در به طور مثال بازار لندن ۲ درصد است و ۹۸ درصد فاند ها و سرمایه گذاران حقوقی و هلدینگ ها حضور دارند و کشف قیمت انجام می دهند. در بورس ایران سهم هایی وجود دارد که ۱۰۰ درصد آن در اختیار سرمایه گذاران حقیقی است.

هامونی در خصوص حساسیت­های تعلیق نمادها توضیح داد:پیشنهادی قبلا داشتیم که ناظر این حق را داشته باشد که نه تنها دسترسی آنلاین بلکه کلا حق معاملات کدهایی را که ناهنجاری می کنند مسدود نمایدکه فعلا به میزان محدود،محدود کردن دسترسی آنلاین انجام شد.

وی در مورد موضوع interrupt که در همه جای دنیا رایج است گفت: همچنین، بحث وقفه در کنترل بازار در همه جای دنیا مطرح است که ما در بازار اول و دوم فقط یک روز نماد را متوقف می­کنیم.در بازار پایه به دلیل حاکمیت شرکتی و شفافیت حق داده شده تا ده روز نماد توقف انجام شود.

هامونی در پاسخ به سوال حمید اعرابی فعال حقیقی بازار سرمایه در مورد این که آیا می دانید در بازار های آمریکا سهام از چند بازارگردان تشکیل شده اند؟ گفت : بنده کشور آمریکا را بررسی نکرده ام اما، طبق بررسی های بازارهای جهانی، ژاپن روی شرکت هایی که نقد شوندگی کمتری دارد،بازارگردان بیشتری داشته ، به طور کلی این کشور در بورس دو نوع بازار دارد که در یک بازار بازارگردان ها با مردم در ارتباط است و در بازار دیگر فقط خود بازارگردان است.

با تغییر روش عرضه اولیه موافقم ، حتی حذف دامنه

وی در پاسخ به پیشنهاد یکی از فعالان بازار در مورد نحوه عضه های اولیه و بازگشایی دامنه برای عرضه اولیه ها گفت : در مورد نحوه عرضه های اولیه و تغییر آن، حتی می توانیم عرضه های بدون دامنه داشته باشیم ، حتی اگر دو مرحله باشد، در مرحله اول فاندها کشف قیمت کنند و در مرحله دوم عرضه شود.

او در پایان افزود : می توان گفت، اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۹ در مقایسه با اتفاقات مهم ۱۰۰ سال گذشته (زمان مصدق)، از طریق آزادسازی سهام عدالت و عرضه های دولت ، اقتصاد ملی و مردمی شد.

خرداد زمان دامنه نوسان نامتقارن بود

سید مهدی سدیدی عضو هیات مدیره بورس تهران در ادامه این مباحثه در مورد لزوم دامنه نامتقارن گفت : معتقدم خرداد 99 زمان مناسبی برای دامنه نوسان نامتقارن بود نه الان.نظر من این است که باید شرایط کنونی تغییر کند.در حال حاضر نقدشوندگی بازار با مخاطره مواجه شده است.در واقع واکنش ما به رشد سریع بازار بسیار کند بود و باید در زمان بهتری از ابزاری مثل دامنه نوسان نامتقارن استفاده می کردیم.

وی افزود : کسانی که با فلسفه ای خارج از فلسفه اصلی بازار سرمایه ( سرمایه گذاری بلندمدت) سهامداری می کنند ، در مورد نوسانات و شرایط نامناسب تاثیرات بیشتری می پذیریم.تمام دست اندکاران و ذی نفعان بازار،وظیفه حمایت و صیانت از بازار را برعهده دارند و باید از شفافیت، نقدشوندگی وعدالت قیمتی در بازار نگهداری کنند.

با وعده شاخص 8میلیونی و سیگنال فروشی ؛ حذف دامنه می خواهید؟

سدیدی گفت: بدانیم دامنه نوسان بخشی از زیر مجموعه تصمیم و یک اکوسیستم بازار سرمایه است، ما نمیتوانیم توقع داشته باشیم، دامنه نوسان بر اساس کشورهای توسعه تنظیم شود و سیاست گذار ما بر همان اساس تصمیم بگیرد در حالی که در رسانه ملی شاخص ۸ میلیونی تبلیغ می شود و به صورت جدی سیگنال فروشی می کنیم وکدهای زیر سن قانونی با سود های ‌ کلان از سهام درصد می­گیرند و پاسخگو نیستند.ما وقتی عدم تقارن را در موارد دیگری داریم، نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که سیاست هایی که روی ریز ساختار ها مخصوصا دامنه نوسان میگذاریم به نتیجه برسد.دامنه نوسان برای بازار لازم است و نامتقارن آن کمک می کند ،تصمیات منطقی گرفته شود، حتی خرداد۹۹ هم بازار مستحق دامنه نامتقارن بود.تمام رشد بازار در ۱۱۰ روز کاری از زمستان ۱۳۹۸ تا بهار ۱۳۹۹ اتفاق افتاد.

دامنه حذف شود، حتی به تدریج

رحمان بابازاده رئییس هیات مدیره کانون کارگزاران بورس نیز در این جلسه با اشاره به لزوم حذف دامنه برای ایجاد نقدشوندگی در بازار گفت: دامنه نامتقارن مهمترین ویژگی بازار یعنی نقدشوندگی را نشانه گرفته است.ارزش معاملات به شدت افت کرده.به اعتقاد من می توانیم به تدریج به سمت حذف دامنه نوسان فکر کنیم.ادامه شرایط موجود نه برای غیرحرفه ای ها مفید هست نه حرفه ای ها.

دامنه نامتقارن شد، از بسته حمایتی خبری نشد؟!

سیاوش وکیلی مدیر سابق روابط عمومی بورس نیز با بیان این که من در جلسه تغییر دامنه حضور داشتم و هدف از این تصمیم حمایت از بازار بود، گفت: من در جلسه تعیین دامنه نامتقارن بودم.این تصمیم قرار بود که با اقدامات حمایتی دیگر از جمله حمایت مالی سیستم بانکی اجرایی شود که در عمل این اتفاق نیفتاد.

حمید اعرابی فعال بورس با ایراد چند سوال درمورد دامنه نوسان در دنیا و ایران گفت: به دامنه نوسان باز اعتقادی ندارم.مگر بورسی که از غرب به ما به ارث رسیده مثل آن اداره می شود؟مگر ما برای هر سهم 10 بازارگردان داریم که بازار سرمایه خود را با جهان مقایسه می کنیم.

از قیمت ­­­گذاری دستوری انتقاد می­کنید؟ دامنه را باز کنید

پیمان حدادی تحلیلگر بازار سرمایه با انتقاد از دستوری کردن بازار با روش محدودیت دامنه گفت : ۸۰ نماد از زمان اعمال دامنه نوسان نا متقارن، در کل روزهای معاملاتی شان از ابتدای اسفند تا الان به اندازه، حتی یک حجم مبنا هم معامله نشدند.

وی گفت: ما این احتمال را بدهیم در روزهای آینده شرایط بنیادی بازار بدتر سود، مثلا قیمت های جهانی یا قیمت ارز کاهش یابد و ..‌. وضعیت بازار چه می شود؟ ما از بحث قیمت گذاری دستوری انتقاد می کنیم، اما خودمان در بازار از این روش پیروی می کنیم و ترویج می دهیم. هر چه زودتر دامنه نوسان از منفی ۱۰ تا مثبت ۱۰ تغییر کند اما از صفر تابلو تا مثبت و منفی ۵ یک حجم مبنا و از منفی ۵ تا منفی ۱۰ و مثبت ۵ تا مثبت ۱۰ حجم مبنا بیشتر شود تا اولا تغییرات قیمت پایانی با عمق بیشتر معاملات باشد و در ثانی اگر قیمت­ها کاهش داشت.قیمت پایانی زیاد منفی نشود، تا افت هیجانی شاخص کل به هیجانات منفی بازار اضافه نکند و در این بین افرادی که قصد فروش دارند ، سهم خود را فروخته و نقدشوندگی که مهمترین فاکتور بازار است، بهبود یابد.

همایون دارابی مدیر عامل سبدگردان داریوش هم در این اتاق گفت و گو اشاره کرد: عمق بازار باید افزایش یابد ، نهادهای مالی باید افزایش پیدا کنند و بازار باید به سمت حذف محدودیت ها حرکت کند.

امیر سیدی مدیر عامل کارگزاری امین سهم در ادامه افزود: پیش گشایش به صورت حراج باشد و بتواند هر شخصی هر قیمتی می خواهد اردر بگذارد و در زمان بازگشایی دامنه نوسان ایجاد شود.

در ادامه به دلیل استقبال و سوالات تحلیلگران بازار ادامه مباحثه درباره این مهم به روزهای آتی موکول شد.برای عضویت در کلاب هاوس بورس24 اینجا کلیک کنید.