داستان «ونیکی»

بورس24 : ماجرای واگذاری سهام ونیکی یکی از پیچیده ترین و عجیب ترین عرضه های بلوکی بازار سرمایه ایران به شمار می رود.

قصه از کجا شروع شد؟

بانک تجارت در آخرین روز از بهمن ماه سال 1395 اطلاعیه ای را منتشر کرد که در آن، از زمان و نحوه واگذاری 49،8 درصدی شرکت سرمایه گذاری ملی ایران با نماد ونیکی خبر داد.

بر اساس این اطلاعیه مقرر شد که 14 اسفند ماه 95 بیش از 3 میلیارد و 486 میلیون سهم از سهام ونیکی توسط بانک تجارت روی میز فروش قرار گیرد. قیمت پایه هر سهم این عرضه بلوکی 4،253 ریال در نظر گرفته شد که با توجه به در نظر گرفتن 3 میلیارد و 486 میلیون سهم این بلوک ارزش این معامله حداقل 14،826 میلیارد ریال بود. شرکت کارگزاری بانک تجارت عرضه کننده این دارایی بود و حصه نقدی معامله به ارزش 1،050 میلیارد ریال در نظر گرفته شد که می بایست طی 9 روز کاری پس از مشخص شدن برنده رقابت، پرداخت می شد.

این عرضه در موعد مقرر انجام شد و سرانجام مالکیت 51 درصد از سهام ونیکی به توسعه معادن جنوب اختصاص یافت اما این خریدار پس از خرید نتوانست تعهدات خود را به درستی انجام دهد. این ناتوانی در انجام پرداخت و عدم تسویه بدهی مالیاتی از سوی خریدار عمده، موجب شد تا سهام و نیکی بر روی میز فروش سپرده گذاری مرکزی قرار گیرد تا معادل بدهی های مالیاتی 11،93 درصد از سهام ونیکی عرضه شده و به دست صندوق کارکنان بانک ها بیفتد.

پس از آن که عرضه کمتر از 2 درصدی سهام شرکت در اسفند ماه 96 با عدم موفقیت همراه شد در مرداد ماه 1397 بلوک 11،93 درصدی ونیکی با قیمت 1،720 ریال که 60 ریال کمتر از قیمت سال 95 بود، عرضه شد. در این زمان صندوق کارکنان بانک ها توانست با فروش بخش عمده ای از پورتفوی خود در سهام شرکت های پتروشیمی، معدنی و فلزی و کسب نقدینگی وارد بازی شود.

این صندوق پیش تر مالکیت 14،4 درصدی ونیکی را در اختیار داشت که اگر بلوک 11،93 درصدی ونیکی را می خرید و با خریدهای خرد در بازار مالکیت خود را در ونیکی به 29 درصد می رساند می توانست در کنار بانک مرکزی با مالکیت 13 درصد و بانک ملی با مالکیت 4،2 درصد و سرمایه گذاری ایرانیان (که وابسته به بانک تجارت بود) با مالکیت 1،2 درصد می توانست عملا مالک 47،4 درصدی ونیکی شود. عرضه انجام شد و رویای صندوق کارکنان بانک ها به واقعیت بدل شد. حالا این صندوق به همراه بانک مرکزی، بانک ملی و سرمایه گذاری ایرانیان بیش از 47 درصد از مالکیت ونیکی را در اختیار داشت.

پس از آن، در تاریخ 15 شهریور ماه 1397 شرکت ونیکی مجمع برگزار کرد اما به دلیل عدم شرکت توسعه معادن جنوب در این مجمع، جلسه به حد نصاب نرسید و تنها با 0،37 درصد کمتر از حداقل قانونی برگزار نشد. این موضوع سبب شد تا صندوق کارکنان بانک ها به فکر خرید سهام ونیکی به صورت خرد از بازار افتاد تا به همراه سایر مالکین یعنی بانک مرکزی، بانک ملی و سرمایه گذاری ایرانیان با رساندن مالکیت خود در ونیکی از 47،4 درصد به 50 درصد بتوانند مجمع برگزار کنند.

با این عرضه، حدود 37 درصد از سهام ونیکی برای شرکت توسعه معادن جنوب باقی ماند اما این خریدار باز هم نتوانست اقساطش را به بانک تجارت به عنوان مالک و فروشنده سهام عمده ونیکی، پرداخت کند. در نتیجه پس از سه سال مجبور به فسخ معامله شد و بلوک ونیکی یکبار دیگر به پورتفوی بانک تجارت برگشت.

در آن زمان باورها بر این بود که انگیزه بانک تجارت از عرضه عمده سهام ونیکی به منظور جبران زیانی است که سهامداران وتجارت در بهمن ماه آن سال و در پی بازگشایی نماد وتجارت که 6 ماه متوقف بود، متحمل شده بودند تا شاید بتواند از این طریق با بالا بردن ارزش سهام وتجارت، ضرری که سهامداران بانک تجارت متحمل شده اند را کاهش دهد. زیانی 15 هزار میلیارد ریالی که در آن زمان به سهامداران وتجارت تحمیل شده بود.

بر اساس اظهارات مدیران بانک تجارت کل مطالباتی که از محل واگذاری سهام ونیکی در سال 95 در دفاتر این بانک به ثبت رسیده تقریبا 13 هزار میلیارد ریال بوده و حالا پس از گذشت کمتر از 4 سال بیش از 2 میلیارد و 291 میلیون سهم از شرکت سرمایه گذاری ملی ایران در روز سوم آبان ماه به بانک تجارت برگشت داده شده که ارزش روز این تعداد سهم ونیکی حدود 69،000 میلیارد ریال است. البته این مبلغ با در نظر گرفتن صرف مدیریتی برای 32 درصد سهام منتقل شده به بانک تجارت به میزان چشمگیری افزایش خواهد یافت.

«ونیکی» ؛ پس از سه سال و اندی...

حالا پس از گذشت بیش از سه سال و نیم از این واگذاری بر اساس توافقاتی که با خریدار یعنی توسعه معادن جنوب انجام شده و به تائید مراجع قضایی نیز رسیده است، ارزش حدود 17 درصد از سهام کل شرکت ونیکی که در مالکیت بانک تجارت قرار نگرفته با در نظر گرفتن اثرات احتمالی آن بر روی ارزش 2 سیت منتقل شده و با لحاظ ارزش روز پرداختی های خریدار، مقرر شده تا توسط هیات کارشناسی تعیین شده و مبنای تسویه حساب فی مابین قرار گیرد که نتیجه آن عایدی قابل توجهی برای بانک تجارت خواهد بود.

اهمیت شرکت سرمایه گذاری ملی ایران در بازار سرمایه ایران بر کسی پوشیده نیست. شرکتی با قدمتی در حدود 45 سال که به اعتقاد فعالان بازار سرمایه از منافع سهامدارانی که در هیات مدیره شرکت های بزرگ در اقلیت هستند، حمایت و حفاظت می کند و از نادیده گرفته شدن حقوق سهامداران کوچک توسط سهامداران بزرگ جلوگیری می کند. شرکتی که توانست عنوان اولین شرکت بورسی با کد بورسی "شرک00001" را به خود اختصاص دهد.

از نظر بسیاری از فعالان حوزه بازار سرمایه شرکت سرمایه گذاری ملی ایران شاید مهمترین شرکت بورسی باشد که با نگاهی بر پورتفوی ونیکی می توان به اهمیت این موضوع آگاه شد و صحه گذاشت.

بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از وضعیت پورتفوی ونیکی در سامانه کدال، این شرکت سهام ارزشمند زیادی در پورتفوی خود دارد که در میان آن ها مالکیت بیش از 5 درصدی ایران خودرو و بیش از 1 درصدی گروه بهمن خودنمایی می کند.

حال ببینیم شرکت توسعه معادن جنوب کیست؟ بر اساس اطلاعات شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، این شرکت در حال حاضر مالک مالک 4،56 درصدی معادل 319 میلیارد و 328 میلیون سهمی ونیکی و همچنین مالک 1،75 درصد معادل 400 میلیون سهمی بانک تجارت است. اما این شرکت که در حدود 4 سال قبل در رقابتی پرچالش شرکت کرد و پس از پشت سر گذاشتن رقبایش توانست مالکیت بخش قابل توجهی از ونیکی را برعهده گیرد به دلیل بدهی مالیاتی که در آن زمان داشت شاهد توقیف بخشی از سهام خریداری شده ونیکی بود. بخشی که قرار بود پیش تر به عنوان وثیقه خریدار نزد بانک تجارت بابت ایفای تعهداتش وثیقه شود. در ادامه نیز پرداخت نکردن اقساط خرید موجب شد تا مابقی بلوک ونیکی را از دست دهد. عدم واگذار شدن سهام 00001 به این شرکت ردپایی از نهادهای حامی امنیت اقتصادی را نشان می دهد و این که دوران خرید سهام بنگاه های بزرگ اقتصادی بدون ایفای تعهدات به پایان رسیده است.