گزارش دویچه وله / «ابزار حمایت از مبادلات تجاری» چیست و چگونه عمل می‌کند؟

دویچه وله در گزارشی نوشت : آلمان، فرانسه و بریتانیا سیستمی تازه را برای تسهیل تجارت با ایران، پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های یک‌جانبه این کشور علیه ایران، راه انداخته‌اند.

این سیستم که تا پیش از این "ساز و کار ویژه مالی" یا SPV (مخفف Special Purpose Vehicle) نامیده می‌شد، اکنون نام تازه‌ای به خود گرفته است: "ابزار حمایت از مبادلات تجاری" یا INSTEX (مخففInstrument In Support Of Trade Exchanges ).

ثبت این کانال ویژه، پس از ماه‌ها مذاکره فنی انجام می‌گیرد.

اینس‌تکس یا "ابزار حمایت از مبادلات تجاری"چگونه عمل می‌کند؟

این سیستم جدید، در حقیقت مانند یک شرکت تسویه وجوه اروپایی برای ایران عمل می‌کند تا امکان انجام مبادلات تجاری شرکت‌های اروپایی را با ایران فراهم آورد. در واقع، "ابزار حمایت از مبادلات تجاری" همچون برنامه‌ای برای معاملات پایاپای بیرون از حوزه تسلط آمریکا بر اقتصاد جهانی کار می‌کند. انتظار می‌رود که دامنه این تجارت پایاپای یا تهاتری تنها کالاهای اساسی همچون دارو، غذا و محصولات کشاورزی را در بر بگیرد. قرار نیست که این ساز و کار شامل مبادلات مالی ناشی از فروش نفت، به‌عنوان اصلی‌ترین منبع درآمد ارزی ایران شود.

چه کشورهایی در "ابزار حمایت از مبادلات تجاری" حضور دارند؟

آلمان، فرانسه و بریتانیا، به عنوان سه کشوری که توافق هسته‌ای با ایران یا همان برجام را امضا کرده‌اند، این ساز و کار را طراحی و اجرا می‌کنند. این سازمان جدید، که از حمایت مالی هر سه کشور برخوردار خواهد بود، در فرانسه مستقر خواهد شد و آلمان مدیریت آن را برعهده خواهد داشت. این سه کشور البته از حمایت گسترده‌تر هر ۲۸ عضو اتحادیه اروپا برخوردار خواهند بود تا حسن اعتماد خود را به پایبند ماندن ایران به تعهداتش در برجام و نیز اتحاد خود را در مقابله با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا به نمایش بگذارند.

آیا "ابزار حمایت از مبادلات تجاری" نتیجه‌بخش خواهد بود؟

به رغم ثبت رسمی این ساز و کار، هنوز جزئیات فنی بیشتر و دقیق‌تری باید روشن شود.

از جنبه نظری، و فارغ از آنچه در عمل می‌تواند اتفاق افتد، قرار است این ساز و کار برای شرکت‌های اروپایی همچون سپری در مقابل مجازات‌های مربوط به نقض تحریم‌های اعلام شده از سوی آمریکا عمل کند. با این همه، شرکت‌ها و بانک‌هایی که با آمریکا تجارت می‌کنند ممکن است از بیم مجازات‌های آمریکا تمایلی به انجام تجارت با ایران نداشته باشند. بسیاری از شرکت‌های اروپایی، در واکنش به همین تحریم‌ها بازار ایران را ترک کرده‌اند.

هدف اولیه "ابزار حمایت از مبادلات تجاری" شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی است و پیش‌بینی می‌شود که حجم مبادلات این شرکت‌ها با ایران نیز چندان بزرگ نباشد.

محدود بودن این ساز و کار به تامین کالاهای اساسی، غذا و دارو این پرسش را پیش می‌کشد که آیا چنین اقدامی می‌تواند به‌شکلی موثر و رضایت‌بخش به اقتصاد ایران برای مقابله با تورم و کاهش شدید نرخ ارز کمک کند یا خیر؟ در گام نخست چنین به‌نظر می‌رسد که این ساز و کار تا حدی مبادلات ارزی ایران را تسهیل کند.