درباره طرحی به نام «سجام»

بورس24 : این روزها حرف از «سجام» است، سامانه جامع اطلاعات مشتریان. به طور دائم پیغام می آید در این سامانه ثبت نام کنید تا کد سهامداریتان غیرفعال نشود.

اما ماجرا چیست و در سامانه «سجام» قرار است چه اتفاقی برای سهامداران رخ دهد؟

اخیرا مهلت ثبت نام در «سجام» که علاوه بر دست کم نیم ساعت معطلی و سر و کله زدن با سایت و اینترنت ، 10 هزار تومان هم هزینه برای سهامدار در پی دارد، به مدت نامعلومی تمدید شد ، البته مشخص نیست تا کی تمدید شده است. پیش از این گفته شده بود که مهلت ثبت نام در «سجام» تا 4 دی ماه است و تمام!

البته بر هیچ کس پوشیده نیست که این اقدام می تواند بازار سرمایه را برای افراد در دسترس تر کند اما از چه زمانی ؟ هنوز مشخص نیست. چرا که فعلا فقط ثبت نام کنندگان همانند سامانه تغییر کارت ملی ، اطلاعاتی را وارد می کنند و هزینه ای می دهند و تمام، اما سازوکارها همچنان همان است که بود...

قصه از کجا شروع شد؟

در ایران بعضا نهاد ها و سامانه ها شکل می گیرند تا کلمه مخفف پر مغزی از آن استخراج شود مثل نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) یا همین «سجام» ، البته ان شا الله که درباره «سجام» چنین چیزی صدق نمی کند ، ولی به هر حال «سمات» در وصف «سجام» این طور توضیح داده است:

این سامانه پس از سه سال مطالعه و بررسی در سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت سپرده گذاری مرکزی به منظور جمع آوری و راستی آزمایی اطلاعات پایه مشتریان سهام در خرداد ماه سال جاری رونمایی شد.

در این سامانه مراحل شناسایی مشتری عبارتند از :

دریافت اطلاعات پایه

بررسی اطلاعات ارائه شده

راستی آزمایی اطلاعات

 احراز هویت و اخذ امضا

چه دادیم و چه گرفتیم؟

10 هزار تومان دادیم و به جای آن...؟

حذف ارائه اطلاعات به صورت کاغذی

حذف عدم اشتراک گذاری اطلاعات با سایر نهادها

حذف صرف زمان و منابع زیاد در هر مراجعه

حذف تکرار تمام مراحل با مراجعه به نهاد دیگر

...و آنچه که گرفتیم...

دریافت الکترونیکی اطلاعات

حذف کپی مدارک راستی آزمایی مکانیزه با مراکز  اطلاعات کشور

احراز هویت حضوری فقط یک بار در دفاتر پیشخوان و دفاتر منتخب کارگزاران واجد شرایط

اشتراک گذاری مراحل انجام شده به صورت مکانیزه

بالاخره بورس ما در یک جا جهانیزه شد!

در سامانه «سجام» شناسایی مشتری طبق استانداردهای بین المللی تحت عنوان KYC شناخته می شود که ارائه خدمت منوط به انجام آن است. در پروسه شناسایی مشتری در سامانه «سجام» برای اولین بار در کشور این امکان فراهم شده است و مشتریان به جای پر کردن فرم های کاغدی فرم های الکترونیکی را تکمیل می کنند.

در این شرایط اطلاعات مشتری قابل ارائه به سایر بازارهای کشور  مانند گمرک و  شهرداری است.

از طرفی در «سجام» قابلیت به اشتراک گذاری اطلاعات با تمامی ارکان بازار و نهاد های فعال وجود دارد. (که البته هنوز هیچ یک از این موارد به مرحله عملیاتی نرسیده است)

«سجام» چه اطلاعاتی را از مشتری می خواهد...؟

10 هزار تومان پول، حداقل اطلاعات پایه از جمله اطلاعات هویتی، اطلاعات مالی و شغلی، اطلاعات ارتباطی (مربوط به محل سکونت).

تاکنون چه تعداد در «سجام» ثبت نام کرده اند...؟

تا این لحظه با توجه به اطلاعات منتشر شده در حدود 550 هزار نفر در «سجام» ثبت نام کرده اند و البته در این آمار برخی از کارگزاری ها که اقدام به ثبت نام مشتریان خود در سامانه جامع کرده اند هم ظاهرا می گنجند. این در شرایطی است که به زعم اعلام شرکت سپرده گذاری بیش از 10 میلیون و  500 هزار کد معاملاتی وجود دارد که حدودا 2 میلیون کد به صورت فعال در بازار حداقل سالی یک بار را معامله دارند. یعنی تعداد استقبال کنندگان از «سجام» به رغم ضرب الاجل های تعیین شده در رابطه با غیرفعال شدن کد به 5 درصد جامعه سهامداری می رسد!

چند پیشنهاد به «سمات»...

در نهایت امر هر ثبت نام کننده ای در نهایت متوجه نمی شود که چرا ثبت نام کرده است و چرا باید با توجه به این که در هر معامله کارمزد تمام خدمات را می پردازد، مجدد باید هزینه ای را پرداخت کند و چرا باید این پروسه ثبت نام را طی کند؟

مگر اطلاعات اشخاص در سامانه های معاملاتی وجود ندارد؟

مگر محدودیت های موجود برای جابجایی کد بین کارگزاری ها  هم اکنون وجود ندارد و مگر این همه کارگزاری های فعال در بورس به اطلاعات مالی و شماره حساب مشتریان دسترسی ندارند؟

یا مگر این تعداد کد غیر فعال دلیلی به جز سیاست های نهاد ناظر دارد؛ از نحوه عرضه اولیه تا سهامدار بودن عده زیادی کارگر و کارمند به دلیل صرفا جمعی بودن در یک شرکت و دریافت سهام به صورت ترجیحی، در حالی که چیز زیادی از بورس نمی دانند؛ چیزی شبیه توفیق اجباری!

با وجود شرایط حال حاضر برای ثبت نام در سامانه سجام شاید بهتر بود تا آن قدر جذابیت ایجاد می کردند که نیاز به برخی اقدامات ضربتی از جمله متوقف کردن کد ها نباشد.

برای مثال در سال مالی 96 بیش از 36 هزار میلیارد تومان سود نقدی در مجامع توزیع شده است که اگر فقط 5 درصد از این میزان سود نقدی در حساب شرکت ها رسوب کرده باشد، یعنی رقمی در حدود 1800 میلیارد تومان در حساب شرکت ها جا خوش کرده، آن هم پولی که حق سهامدار خرد است! حال آن که می گویند رقم سودی که سهامدار به دلیل خرد بودن مبلغ و پروسه سخت دسترسی به آن و اغلب لزوم مراجعه حضوری به بانک به آن نمی رسد خیلی بیشتر از 5 درصد سودهای تقسیمی در مجامع است.

حال آن که یکی از پر تکرارترین بندهای حسابرسی مجامع شرکت ها نیز حذف می شود، چرا که در بسیاری موارد شرکت ها اطلاعات سهامدار را ندارند، یا برخی اصلا به زمان و نحوه دریافت سود نقدی اشراف ندارند و همان طور که اشاره شد پروسه رسیدن به سود سهام در ایران سخت است و دشوار!  بنابراین در گزارش های خیلی از شرکت های بورسی عدم پرداخت سود سهامدار به عنوان بند گزارش حسابرس هم می آید.

«سجام» و یک دو دو تا چهار تای ساده...

البته نباید از این موضوع هم غافل بود که تا این لحظه «سمات» از «سجام» حداقل 5.5 میلیارد تومان عایدی داشته است که اگر قرار بر الزام به ثبت نام تمام افراد باشد از 2میلیون کد فعال 20 میلیارد و از 10 میلیون کد که طبعا با وجود سهام ترجیحی و ... برخی افراد اجبارا باید اقدام به اخذ کد فعال کنند، 100 میلیارد تومان عایدی خواهد داشت.

البته باید یادآور شد که سپرده گذاری غیر از داستان «سجام» ، هم اکنون بابت معاملات خرید 0.00012 درصد و به ازای معاملات فروش 0.00018 درصد کارمزد دریافت می کند و بابت سایر فرآیندها علاوه بر معاملات سهام نیز کارمزد مشخصی دریافت می کند. این شرکت با سرمایه 50میلیارد تومان در سال مالی 96 درآمدی در حدود 39میلیارد تومان ناشی از عملیات داشته است و صرفا از خرداد ماه سال جاری تا کنون 5.5 میلیارد تومان در آمد ناشی از «سجام» داشته است، یعنی معادل 11 درصد از سرمایه شرکت را از این محل کسب کرده است .

در گمانه زنی ها افق ثبت نام در این سامانه 2 میلیون نفر پیش بینی می شود که در اثر آن درآمدی 20 میلیارد تومانی برای سپرده گذاری به همراه خواهد داشت. البته راه اندازی یک سامانه جدید به سرور و تجهیزات زیادی نیاز دارد که در محافل مخلف دلیل دریافت 10 هزار تومان هزینه ثبت نام «سجام» به این موارد و ملزومات نسبت داده شده که پر بیراه هم نیست.

نباید غافل بود که با تمام کاستی ها «سجام» می تواند با تسهیل دریافت کد بورسی دریچه ای به سمت افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه در اقشار جامعه و تسهیل مسیرها باشد و این را نباید نادیده گرفت.این هزینه توسط بازار سرمایه انجام می شود ، چون نهاد ناظر از این طرح پشتیبانی کرده است ، اما امیدواریم که حداقل ترین دستاورد «سجام» پایان پروسه دشوار دسترسی سهامدار به سود نقدی به عنوان یک حق مسلم باشد. پیام سهامداران به «سجام» این است: 5 میلیارد درآمد فعلی و 20 میلیارد و یا شاید 100 میلیارد درآمد آتی حلال؛ ما را به سودهای نقدی مان برسان!!