سکه با اوراق آرام می گیرد؟

بورس24 : طی نه ماهه اخیر از سال 96 تاکنون ؛ شاهد التهابات زیادی در بازار سکه بوده ایم که این التهابات دلایل متعددی دارد. سکه و ارز دو بازار موازی هستند که از یکدیگر تاثیر می پذیرند . سکه طی نه ماهه اخیر با رشد 130 درصدی از یک میلیون و دویست هزار تومن تا سه میلیون تومان افزایش قیمت داشته است. دو فاکتور اصلی اونس جهانی طلا و ارز، قیمت طلا و سکه را در ایران تعیین می نماید و با وجود این که اونس جهانی طلا نزولی بوده است اما سکه افزایش قیمت قابل توجهی را تجربه کرده است.در بازار سکه چه گذشت؟اتفاقات و التهابات بازار سکه و ارز را به دو قسمت عمده و یا موج کلی می توان تقسیم کرد که هر یک دارای ریز موج هایی نیز هستند.

موج اول اوج گیری قیمت ها زمانی بود که تازه به فصل زمستان 96 نزدیک می شدیم و تحرکاتی در بازار در حال شکل گرفتن بود و قیمت ها شروع به رشد کرده بودند که در آن زمان مسوولین بیان داشتند که در شروع زمستان همیشه تقاضا برای ارز افزایش پیدا میکند و قیمت ها بالا می رود که گویی جرقه ای در بازار زده شد و التهاب بیشتر که در آن زمان با شروع حراج سکه در بانک کارگشایی قصد بر کاهش التهاب در بازار را داشتند اما غافل از غول عظیم نقدینگی که می توان گفت اولین و مهمترین عامل بی ثباتی در بازار است و عدم کنترل و هدایت درست آن باعث شد تا مردم ساده ترین و سریع ترین راه را انتخاب کنند تا حراج در بانک کارگشایی اثر روانی و کاهشی خود را عملا از دست بدهد و هر جلسه حراج سکه قیمت ها از جلسه قبلی بالاتر برود و مردمی که دسته دسته پول های خود را از حساب های بانکی بیرون کشیده و به صف متقاضیان دلار و سکه می پیوستد.

اما موج دوم افزایش قیمت زمانی اتفاق افتاد که آمریکا مستقیما از برجام خارج شد و پیامد آن بار روانی سنگینی بود که به بازار وارد شد که در نبود فضای شفاف قیمتی ارز بدلیل اعلام تک نرخی در قیمت 4200 تومان و بازار آزادی که قاعدتا پا برجاست در فضایی که با نبود صرافی ها کاملا پر ابهام و در واقع نوعی هرج و مرج قیمتی در آن موج میزند چرا که در آن هر شخصی قیمت دلبخواهی خود را اعلام میکند و خریدار چاره ای جز قبول کردن ندارد در این بازار نا متعادل ارزی قیمتها لحظه ای افزایش پیدا می کند و متاثر از اخبار منفی و سیاه نمایی شبکه های خارجی دیگر کنترلی بر قیمت ارز قاچاق علی رقم امنیتی بودن آن صورت نمیگیرد و خود این مساله سیگنالی به بازار سکه جهت افزایش قیمت ها داد تا جایی که سکه نیز بی حساب و حباب گونه سقف های قیمتی را یکی یکی پشت سر بگذارد و مردمی که بی توجه به حباب و بحث های روانی فقط به فکر تبدیل پول خود به سکه و ارز باشند.

در تاریخ 20 فروردین 97 پس از التهابات ارزی و تصمیم گیری دولت محترم دلار 4200 تومان ، معاملات بازار ارز در صرافی ها و بصورت آزاد ممنوع گردید و فعالین بازار ارز و کسانی که قصد داشتند و دارند ارزش سرمایه خود را حفظ نمایند به بازار طلا و سکه ورود کردند و تقاضای عجیبی وارد بازار سکه شد.

بانک مرکزی از28 بهمن ماه 96 در راستای کنترل قیمت سکه طلای تمام و پاسخگویی به تقاضای موثر بازار سکه طلا و بعد از اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز (۲۰ فروردین) اقدام به پیش فروش سکه نمود و در کنار آن تا اطلاع ثانوی حراجی حضوری در بانک کارگشایی را متوقف کرد. در این پیش فروش ، سکه طلای تمام در سررسیدهای 1 ، 3 ، 6 ، 9 ، 12 ، 18 و 24 ماهه به فروش می رسید . قیمت پیش‌فروش قطعی انواع سکه در سررسیدهای یک ماهه، سه ماهه، شش ماهه به ترتیب، یک میلیون و ۵۹۰ هزار، یک میلیون و ۵۴۰ هزار و یک میلیون و ۴۷۵ هزار تومان خواهد بود. با شرایط جدید همچنین سکه در سررسیدهای ۹ ماهه، ۱۲ ماهه، ۱۸ ماهه و دو ساله به ترتیب، یک میلیون و ۴۱۰ هزار، یک میلیون و ۳۵۰ هزار، یک میلیون و ۲۴۵ هزار و یک میلیون و ۱۶۰ هزار تومان، پیش فروش گردید که از 28 بهمن ماه 96 تا 17 اردیبهشت 97 حدود هفت و نیم میلیون سکه ثبت نام نمود و طرح متوقف گردید. اما در کاهش التهاب بازارسکه آنچنان تاثیر گذار نبود .

هم اکنون هر سکه بهار آزادی حدود 3 میلیون تومان در حال معامله می باشد که 550 هزار تومان بالای ارزش ذاتی خود در حال معامله می باشد که این حباب مثبت بی سابقه بوده است. این تقاضا و حباب اثرگذاری فوق العاده زیادی در التهابات بازار ارز و بالتبع بازارهای دیگر ایجاد می کند. به عنوان مثال در تاریخ 20 خرداد ماه امسال دلار آزاد 6400 تومان و سکه دو و نیم میلیون تومان در حال معامله بود . سکه با این قیمت 500 هزار تومان با ارزش ذاتی خود فاصله داشت و با عنایت به عدم انجام اقدام موثر جهت تخلیه حباب سکه ، دلار تا9000 تومان افزایش پیدا کرد تا حباب سکه کمتر گردد. و با افزایش قیمت دلار به 9000 تومان ، سکه نیز به سه میلیون تومان رسید که هم اکنون نیز سکه حدود 450 هزار تومان حباب دارد. و در صورت عدم انجام اقدام موثر این التهابات روز افزون ادامه خواهد داشت.

سکه طلا همواره به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی سرمایه گذاری مورد توجه عموم مردم بوده است. به منظور مدیریت و سیاست‌گذاری موثر در این عرصه، در صورتی که بتوان با ایجاد بازاری ساختار یافته، شفاف و نوین، این اطمینان را به سرمایه گذاران داد که سکه با قیمت های نزدیک به قیمت ذاتی و واقعی آن در هر لحظه در دسترس بوده و همگان می توانند به بازار آن دسترسی داشته باشند، بخش عمده نوسانات و التهابات ناشی از جو روانی کاهش خواهد یافت.

با این تفاسیر بازار سکه در حالت اشباع خرید و هیجانی قرارد دارد و با یک اشاره و مدیریت می توان این التهابات را به حداقل رساند و افرادی که قبلا پیش خرید نمودند و الان خریدار هستن را فروشنده کرد و خود باعث کاهش شدید قیمتها و آرامش در بازار ها می باشد. متاسفانه هم اکنون ذهن تمام فعالین این بازار ها خریدار می باشد و روند را صعودی می بینند و در هر کاهش قیمتی سریعا نقدینگی بیشتر وارد میشود و فرصت خرید می پندارند و افزایش قیمتی بیشتری را شاهد هستیم. به همین دلیل باید این ذهنیت صعودی را با مدیریت لازم از بین برد و کسانی که در این بازار به التهاب دامن می زنند از بازار خارج نمود.

با توجه به تک نرخی شدن ارز در اقتصاد و لزوم ایجاد تعادل در بخش های مختلف اقتصادی از جمله بازار سکه، بایستی با حضور پویا و دائمی در بازارهای نقدی و موازی، بتوان به نیازهای متنوع سرمایه گذاری فعالان این بخش پاسخ مقتضی داد. استفاده از ظرفیت نهادها و ابزارهای بازار سرمایه می تواند کمک زیادی به تحقق این هدف با حداقل هزینه داشته باشد. برای این منظور، گواهی سپرده سکه طلا در بورس کالا برای تحویل سکه و تسهیل معاملات آن، اوراق سلف موازی جهت پیش فروش سکه، استفاده از صندوق های سرمایه گذاری طلا و بازار آتی سکه طلا از جمله ابزارهای قابل استفاده جهت ایجاد تعادل در این بازار می باشند.

محمد نوعی کارشناس بازار سرمایه در خصوص سازوکارهای موجود در بازار سرمایه برای کمک به شرایط سکه و طلا به خبرنگار بورس24 گفت: با توجه به وجود ابزارهای متنوع معاملاتی در بازار سرمایه ایران به نظر می رسد امکان استفاده از این ابزارها در جهت کمک به تعدیل بازار سکه طلا و کاستن از هیجانات موجود در این بازار وجود دارد.با توجه به محدودیت منابع طلای بانک مرکزی نمی توان که با تزریق سکه فیزیکی التهاب بازار سکه را کاهش داد.

وی ادامه داد: در حال حاضر در خصوص سکه طلا امکان استفاده از چهار اوراق بهادار مبتنی بر کالا شامل گواهی سپرده سکه طلا، سلف موازی استاندارد سکه طلا، صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر سکه طلا و قراردادهای آتی سکه طلا است. هر یک از این بازارها جذابیت ها و مزیت های خاص خود را دارند.

سلف موازی استاندارد سکه، از پیش فروش تا عرضه ...

وی گفت: اوراق سلف استاندارد سکه همان سکه های پیش فروش شده توسط بانک ملی هستند که در بورس پذیرش شده و تا سررسید قابل معامله هستند. تبدیل اوراق پیش فروش به سلف استاندارد سکه، باعث می شود پیش خریداران بتوانند قبل از موعد تحویل نسبت به فروش گواهی پیش فروش خود (گواهی سلف استاندارد سکه فعلی) اقدام و نسبت به دریافت اصل و سود پیش خرید خود اقدام نمایند.

وی گفت: ولی پیش فروش سکه در خارج از بورس و توسط بانک ملی صورت گرفته و فاقد امکان معامله و انتقال به غیر هستند. در واقع اوراق سلف استاندارد سکه همان سکه های پیش فروش شده همراه با امکان معاملات ثانویه و انتقال به غیر هستند و از نظر کارکردی تفاوتی با هم ندارند. و این اوراق می تواند یکی از عوامل جهت کاهش التهابات بازار سکه باشد.

به وگفته وی، بانک مرکزی در راستای مدیریت و متعادل نمودن بازار سکه طلا و کاهش حباب قیمتی این کالای با ارزش اقدام به انتشار اوراق سلف استاندارد سکه طلا از طریق بورس کالای ایران نموده است. با توجه به برنامه ارائه شده به زودی معاملات مربوط به این اوراق در بورس کالای ایران راه اندازی خواهد شد. اوراق سلف استاندارد مورد اشاره در نهایت در تاریخ سررسید خود تبدیل به گواهی سپرده سکه طلا خواهند شد. دارندگان این اوراق در زمان سررسید مالک سکه­های مربوطه خواهند شد. به همین دلیل می­توان بیان کرد که این اوراق دارای پشتوانه صددرصدی سکه طلا هستند.

نوعی گفت: راه اندازی معاملات اوراق مذکور نیازمند فراهم شدن پیش نیازهایی از قبیل اخذ مجوزهای مربوطه و پذیرش اوراق، ایجاد بسترهای لازم در سامانه های معاملاتی و غیره است که بخش عمده این موارد با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس کالای ایران و بانک مرکزی انجام شده یا در حال انجام است.

گواهی سپرده سکه طلاچیست؟

وی در خصوص گواهی سپرده نیز گفت: این گواهی سپرده ورقه‌ای است بهادار که نشان‌دهنده مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی طلای سپرده‌شده در انبار است؛ پشتوانه آن قبض انباری است که توسط انباردار صادر می‌شود. بنابراین مقدار سکه در اوراق سپرده مشخص است و این سکه در انبار معینی سپرده شده است.

وی گفت: از این ابزار می توان کمال استفاده را نمود و به ثبت نام کنندگان پیش فروش سکه و کسانی که اوراق سلف خریداری می نمایند در سررسید بجای سکه فیزیکی از این گواهی ها استفاده نمود و سکه آن را مخازن کلیه بانک ها قرارداد و هر زمان شخص سرمایه گذار نیاز به سکه خود را دارد تحویل بگیرد .

نوعی در ادامه با اشاره به قرار داد آتی سکه در خصوص این ابزار مالی گفت: قرار داد سکه از مشتقات مالی است که در آن خریدار و فروشنده در لحظه حال تحت یک قرارداد استاندارد و از پیش تعیین شده با گذاشتن وجه تضمین ، سکه را برای آینده معامله می کنند. هدف این ابزار پوشش ریسک فعالین دارایی پایه از نوسانات قیمت در آینده است . با توجه به اینکه سکه طلا یک دارایی نوسانی بوده بهترین فرصت برای استفاده از این بازار برای سرمایه گذاران جهت پیش خرید سکه ( به دلیل خاصیت اهرمی این بازار) در آینده و بانک مرکزی به عنوان فروشنده برای فروش سکه های خود بالای قیمت بازار و کنترل بازار نقدی است .

وی گفت:روز آخر سررسید های آتی باتوجه به اینکه با قیمت دارایی پایه برابر است طرفین می توانند تعهد خود را ببندند و به نوعی تسویه نقدی انجام دهند و یا پس از اتمام سررسید دارایی پایه را پس از واریز وجه کامل به تحویل برسانند و تسویه فیزیکی کنند.

به گفته وی؛ با هماهنگ سازی سررسید های دو بازار آتی سکه و اوراق سلف بهترین فرصت برای پوشش تقاضا به جای سکه نقدی در حال حاضر و تبدیل آن به آینده میباشد ضمن اینکه فعالین میتوانند با استفاده از گپ بازارها اقدام به آربیتراژ کرده و سود بدون ریسک کنند ضمن اینکه افراد میتوانند با خرید اوراق سلف و فروش سررسید آن در آتی سکه اقدام به پوشش ریسک کنند . بدین شکل توازن عرضه و تقاضا در کلیه بازارها برقرار می شود. همچنین جهت موفقیت این طرح ها الزاماتی دیگری از طرف بانک مرکزی لازم است در نظر گرفته شود که در ادامه این گزارش این الزامات مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

نوعی در خصوص حضور و بازارگردانی بانک مرکزی در بازار آتی سکه طلا نیز توضیح داد: در بازار سرمایه کشور ابزارهای مالی مختلفی برای داد و ستد سکه طلا وجود دارد که در حال حاضر گواهی سپرده سکه طلا، صندوق های سرمایه گذاری سکه طلا، سلف استاندارد و قراردادهای مشتقه سکه طلا را شامل می شود.

وی گفت: جهت متعادل شدن بازار سکه و کاهش نوسانات و حباب قیمتی، لازم است قیمت های کشف شده در تمامی این بازارها با یکدیگر متناسب باشد. در حال حاضر نرخ های کشف شده مربوط به گواهی سپرده سکه طلا متناسب با نرخ نقدی سکه طلا در خارج از بورس است، اما با توجه به این نکته که هر دو بازار سلف استاندارد سکه و قراردادهای آتی سکه طلا به صورت مدت دار هستند و لازم است جهت افزایش اثرگذاری بیشتر بر بازار نقدی، نرخ­های کشف شده در این بازارها متناسب با یکدیگر باشند.

نوعی افزود: اگر نرخ های کشف شده در بازار سلف استاندارد سکه طلا با نرخ کشف شده در بازار آتی سکه طلا متناسب نباشد این موضوع از اثرگذاری و کارایی بازار سلف استاندارد سکه طلا خواهد کاست. بنابراین لازم است بانک مرکزی در مواقع لازم و با توجه به نرخ­های کشف شده در بازار آتی سکه و سلف استاندارد اقدام به ورود به بازار آتی سکه طلا نماید و قیمت های کشف شده در هر دو بازار را متعادل نماید. در نتیجه لازم است عمق بازار آتی سکه افزایش یافته و قواعد این بازار برای افزایش نقدشوندگی و افزایش فعالیت بازار، متناسب با وضعیت کلی بازار تسهیل شود.

وی در مورد بازارگردانی بانک مرکزی در سلف استاندارد سکه گفت: به دلیل جدید بودن ابزار سلف سکه و عدم آشنایی دارندگان اولیه این اوراق با سازکارهای بازار سرمایه کشور، برای فراهم نمودن نقدشوندگی لازم و مهمتر از آن جلوگیری از کشف نرخ های نامتناسب و حبابی، لازم است بانک مرکزی به عنوان بازارگردان وارد بازار شود. انجام فعالیت بازارگردانی برای این اوراق توسط بانک مرکزی تا زمان عمیق شدن بازار و استقبال بازار از این اوراق یکی از مهمترین ملزومات اصلی موفقیت این طرح است.

نوعی با بیان اینکه باید بانک مرکزی برای فروش و عرضه سکه در بورس آماده شود، گفت: ابزارهای مالی مختلفی برای دادوستد سکه طلا وجود دارد که در حال حاضر گواهی سپرده سکه طلا، صندوق های سرمایه گذاری سکه طلا، سلف استاندارد و قراردادهای مشتقه سکه طلا را شامل می­شود. بانک مرکزی می تواند از تمامی این ابزارهای مالی جهت کنترل و مدیریت بازار سکه طلا استفاده نماید در این باره یک طرح پیشنهادی نیز تهیه شده که در آن تمامی اوراق بهادار مبتنی در سکه طلا در بازار سرمایه کشور و چگونگی استفاده بانک مرکزی از هر یک از آنها به تفصیل تشریح شده است. بنابراین لازم در مواقع لازم بانک مرکزی اقدام به عرضه و فروش سکه از طریق هر کدام از این ابزارها به خصوص اوراق سلف استاندارد سکه در سررسید های مختلف را داشته باشد.

سیاست بانک مرکزی در تحویل سکه چیست؟

وی گفت: بر اساس برنامه بانک مرکزی در زمان پیش فروش سکه های طلا، مکان تحویل سکه به افراد همان شعبه بانک ملی است که فرد از طریق آن اقدام به پیش خرید سکه نموده است. با توجه به اینکه تمامی سکه های پیش فروش شده در قالب سلف استاندارد سکه برای دارندگان آن از طریق بورس قابل معامله است ممکن است بخشی از این سکه ها در قالب سلف استاندارد مورد داد و ستد قرار بگیرد. در نتیجه لازم است که یک ساز وکار هماهنگ و یکسان برای تحویل تمامی اوراقی سلف استاندارد سکه طلایی که از طریق بورس مورد داد وستد واقع شده است در نظر گرفته شود.

وی ادامه داد: با توجه به سازکارهای موجود بهترین گزینه برای این کار استفاده از گواهی سپرده سکه طلا است، بنابراین لازم است تمامی سکه های مربوطه به گواهی سپرده سکه طلا تبدیل شده و در زمان سررسید اوراق سلف مذکور، به دارندگان اوارق تحویل داده شود. پس از تبدیل اوراق سلف به گواهی سپرده، دارندگان گواهی ضمن امکان خرید و فروش و توثیق این گواهی، می توانند در زمانی که بخواهند نسبت به تحویل فیزیکی سکه‌های خود اقدام نمایند.

به گفته وی، با توجه به مورد فوق و نیاز به تبدیل به گواهی سپرده شدن سکه ها در زمان سررسید اوراق سلف استاندارد سکه طلا، لازم است خزانه بانک مرکزی یا خرانه سایر بانکها به تشخیص بانک مرکزی به عنوان انباردار در بورس کالای ایران پذیرش شود. پذیرش خزانه بانک تحت عنوان انباردار بر اساس " دستورالعمل پذیرش انبار و صدور، معامله و تسویه گواهی سپرده کالایی" انجام خواهد شد که لازم است پیش از تاریخ سررسید اوراق سلف استاندارد صورت پذیرد.

نوعی در مورد مشوق های مالیاتی برای بازار نیز گفت: مطابق قانون بازار اوراق بهادار سود ناشی از معامله تمامی اوراق بهادار در بازار سرمایه کشور معاف از مالیات است که اوراق سلف استاندارد سکه طلا نیز شامل این قانون است. اما از آنجایی که اوراق سلف استاندارد سکه طلا در سررسید احتمالا به تحویل سکه خواهد شد لازم است در این زمینه و برای ایجاد انگیزه و جذابیت در بازار و در راستای توسعه و عمیق شدن معاملات، مشوق­های مالیاتی برای معاملات سکه های قابل تحویل در سررسید اوراق سلف استاندارد سکه طلا مد نظر قرار بگیرد. معافیت مالیاتی سکه های قابل تحویل از طریق اورق سلف استاندارد سکه بطور قطع جذابیت این بازار را افزایش خواهد داد و اثرگذاری این بازار بر بازار نقدی و خارج از بورس سکه طلا را به شدت افزایش خواهد داد.

این کارشناس بازار سرمایه در مورد جمع آوری معاملات غیر شفاف فردایی در بازارهای غیررسمی و مجازی گفت: این معاملات جهت ایجاد امکان نظارت و کنترل بر بازار لازم است برخورد قاطعانه‌ای با انجام معاملات غیرشفاف توسط دلال‌ها به شکل معاملات فردایی و کاغذی و معاملات فضای مجازی صورت گیرد و به شکل رسمی اعلام شود که این معاملات بر روی سکه طلا ممنوع می‌باشد و مجازات‌های بازدارنده ای برای این منظور در نظر گرفته شود. البته متاسفانه هم اکنون و تا نیمه های شب دلالان زیادی در سبزه میدان، کانالهای تلگرامی و تلفنی در حال انجام معاملات صوری می باشند که باید برخورد قاطع صورت پذیرد.