بورسی‌ها سال ۹۶ را چگونه سپری کردند؟

به گزارش بورس24 ،‌ سال 96 در حالی آغاز شد که سرمایه گذاران بورس امید زیادی به ایجاد رونق در فضای اقتصادی ایران داشتند. کاهش نرخ سود بانکی و اتخاذ سیاست های انبساطی از سوی بانک مرکزی و دولت از جمله موضوعاتی بود که امیدها به ایجاد رونق در اقتصاد را افزایش داده بود. اما بدهی های دولت به سیستم بانکی و دارایی های غیر مولد در سیستم اقتصادی این امیدها را محقق نکرد. بانک مرکزی هم علی رغم تمایلی که در نیمه اول سال در خصوص کاهش نرخ سود سپرده های بانکی نشان داد، در نهایت در نیمه دوم سال کوتاه آمد تا نوسانات بازار ارز را کنترل کند.

سیگنال های مثبت خارجی برای بورس تهران

سرمایه گذارن در بورس در بعد خارجی افزایش نرخ بهره آمریکا و تقویت ارزش دلار را پیش بینی می کردند و در تحلیل های خود وضعیت اقتصادی چین و اتحادیه اروپا را به منظور تعیین سرنوشت قیمت نفت مدنظر قرار می دادند. روند افزایشی قیمت کالاها در جهان یکی از عوامل موثری بود که در پایان سال بازدهی قریب به 26 درصد را برای بورس رقم زد.

روند سودآوری شرکت ها در بورس طی سال 96 عمدتا ناشی از بهبود نسبی قیمت های جهانی بود. در این میان روند افزایشی نرخ برابری دلار به ریال نیز عامل دیگری بود که شرکت های بورسی صادرات محور را در وضعیت بهتری قرار داد. تحلیل های ابتدای سال 96 هم حاکی از این بود که سرمایه گذاران انتظار افزایش نرخ دلار را داشتند و همین عامل را دلیلی برای رونق بازار بورس تصور می کردند.

فعالان محتاط شده بازار بورس

در داخل بازار بورس هم یکی از عوامل محرک در این بازار ایجاد بازار بدهی بود که در بورس شکل گرفته بود و جذابیت های آن برای سرمایه گذاری طی سال 96 محسوس بود. شرکت های حقوقی و سهامداران بزرگ بازار سرمایه هم در سالی که گذشت به دلیل زیان در نقل و انتقال های سهم در سنوات گذشته محتاط تر عمل کردند.

در ابتدای سال 96 هیچ کدام از تحلیلگران بازار سرمایه انتظار نداشتند که این بازار مسیر نزولی را در پیش بگیرد. پیش بینی ها در ابتدای فروردین حاکی از این بود که شاخص بورس تا انتهای سال روند رو به رشدی را طی خواهد کرد.

برخی تحلیل ها در ابتدای سال 96 حاکی از این بود که انتظارهای شکل گرفته از برجام و دستاوردهای رویایی آن که دولت وعده داده بود، حالت تعدیل یافته ای پیدا کرده اند. از طرفی سرمایه گذاران بازار بورس هم نرخ های سود را بر اساس تورم تک رقمی اعلامی دولت پیش بینی می کردند.

رقبای کم ریسک و سر سخت بازار سرمایه

در ابتدای سال 96 بازارهای کم ریسک پولی به عنوان رقیب اصلی بازار سرمایه شناخته می شد. البته کم کم جذابیت سپرده گذاری در بانک ها رو به کاهش نشان می داد. اما سیگنال های اقتصادی حکایت از این داشت که بخش مسکن به تکاپو بیفتد. اما به نظر می رسید سرمایه گذاران جذابیت بازار سکه و ارز را به بازار سرمایه ترجیح دهند. با این حال روند رو به رشد بازار سرمایه در سنوات گذشته همچون سال 94 امیدها به بازار سرمایه را زنده نگه می داشت.

نتایج یک نظر سنجی از فعالان بازار سرمایه هم تایید می کرد که سرمایه گذاران سپرده بانکی را اصلی ترین رقیب بازار سرمایه می شناسند. هر چند این افراد نوسان ارز را که با رشد خود عامل رکود هم شده بود، عاملی تاثیرگذار برای بورس تهران شناسایی می کردند. این نظرسنجی هم تایید می کرد که انتظار افزایش قیمت دلار در جامعه شکل گرفته است. از این جهت سرمایه گذاران بازار بورس به دنبال شناسایی روش هایی بودند که از محل افزایش قیمت دلار بتوانند کسب سود کنند.

تداوم نگرانی از رفتار ظالمانه غرب

نتایج نظرسنجی یاد شده حاکی از این بود که تحریم های ظالمانه غرب علیه ایران طی سال 96 هنوز هم در میان سرمایه گذاران بورس تاثیر گذار است و تحریم ها به عنوان ریسک های سیستماتیک بازار سهام مطرح بود. البته علی رغم اینکه وضع تحریم ها علیه ایران طی این سال برای فعالان بازار سرمایه از اهمیت بالایی برخوردار بود. نتایج همین نظرسنجی نشان داد فعالان بازار سرمایه نگرانی از روند بازارهای جهانی ندارند و عواملی مثل تحریم غرب را که مستقیم قلب اقتصاد ایران را نشانه رفته است، تاثیر گذارتر می دانند.

نیم نگاه بازار سرمایه به انتخابات ریاست جمهوری

یکی از موضوعات مهمی که در ابتدای سال 96 برای سرمایه گذاران بازار سهام از اهمیت ویژه ای برخوردار بود، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بود.

با توجه به عوامل یادشده در بالا، انتظار تحقق سودهای بزرگ در میان فعالان بازار سرمایه طی سال 96 بین 10 تا 20 درصد بود. هر چند در سال 95 انتظار کسب سود برای فعالان بازار سرمایه قریب به 30 درصد بود. برخی تحلیل ها حکایت از این داشت که کاهش انتظار کسب سود از بازار سرمایه نشان می دهد فعالان این بازار "بیش انتظاری" خود را از موضوعاتی همچون برجام کاهش دادند و از طرفی فعالان بازار سرمایه انتظار خود را با توجه به نرخ تورم داخلی منطقی کرده اند.

انتظارات بورسی ها از نیمه دوم سال 96

برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و تکمیل بدنه دولت در ماه های بعد از آن باعث شد در سال 96 انتظارات برای رشد بازار سرمایه از نیمه دوم سال شکل بگیرد. البته در شکل گیری این طرز تفکر روند رشد بورس در سال های 94 و 95 هم موثر بود. چرا که در سال 94 بعد از توافق برجام از دی ماه تحت تاثیر هیجان اولیه این خبر شاخص های بورس رشد پیدا کرد. البته در سال 95 رشد کامودیتی های جهانی کمک کرد که شرایط بورس در نیمه دوم سال با رشد شاخص همراه شود.

سال شانس فلزی ها

روند رو به رشد کامودیتی های جهانی در سال 95 که منجر به افزایش قیمت سهام گروه های فلزی بورس تهران مواجه شده بود، زمینه ای را فراهم کرد که سهامداران خرد و کارشناسان بورس برای سال 96 خرید آن را به یکدیگر توصیه کنند. گمانه زنی های این دو گروه نشان می داد که خوش بینی به تداوم رشد قیمت های جهانی وجود دارد و فعالان بورس صنایع فلزی- معدنی را خوش شانس ترین های سال 96 می دانند. البته این افراد در رتبه های بعدی صنایع پالایشی، دارویی و رایانه ای را قرار می دادند. دلیل ترجیح سهام داران هم این بود که صنایع دارویی و رایانه ای از ریسک کمتری برخوردار است. در مورد گروه صنایع پالایشی هم عامل افزایش قیمت جهانی ایجاد جذابیت می کرد.

سال چالش خودرویی و بانکی ها

کارشناسان بورسی در ابتدای سال 96 صنایع خودرویی و مجموعه های وابسته به آن را پر چالش ترین مجموعه ها در بورس می دانستند. این کارشناسان دلیل انتخاب خود را خبرهای هیجانی می دانستند که در خصوص صنایع خودرویی در سال های قبل شنیده می شد و سهام آنها را با نوسان مواجه می کرد. آنها انتظا داشتند این روند در سال 96 هم تکرار شود. البته در کنار کارشناسان، سهام داران معتقد بودند گروه های بانکی در این سال دومین مجموعه های پر چالش بورس هستند. توقف نمادهای بانکی در بورس اصلی ترین عاملی بود که هر دو گروه را متقاعد می کرد سال خوبی برای بانک های بورسی نباشد.

6 عامل موثر بر بورس 96

کارشناسان فعال بورس بر این نظر بودند که این بازار در سال 96 تحت تاثیر شش عامل قرار گرفته است، که بر اساس آن روند بازارهای کالایی هم مشخص خواهد شد. آنها بهای نفت در بازارهای جهانی، تغییرات نرخ ارز، تغییرات در اقتصاد و سیاست بین الملل، تغییرات اقتصادی در کشور، نرخ تورم و سیاست های دولت در حوزه هایی همچون بانک و مدیریت بازار ارز را به عنوان اصلی ترین عوامل موثر بر بازار بورس معرفی می کردند.

بازی حامیان رسانه ای دولت با بورس

با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، هر چند قابل پیش بینی بود که حسن روحانی مجدد عهده دار مسئولیت ریاست جمهوری شود، در محافل رسانه ای حامی دولت نوعی خوش بینی به آینده بازار بورس شکل داده شد. البته در کنار این خوش بینی القایی تلاش این گروه از رسانه ها بر این بود که سیاست های بانکی و قوانین بازار سرمایه در دولت دوازدهم بازنگری شود تا چشم انداز روشن در بازار سرمایه محقق شود. البته در کنار این برنامه برای ایجاد خوش بینی نسبت به آینده بازار سرمایه بعد از انتخابات ریاست جمهوری، برخی تحلیل ها منطقی تر عمل می کردند و ابراز می داشتند که چون بعد از انتخابات پول خاصی به بازار سرمایه تزریق نمی شود، نباید منتظر اتفاق خاصی در این بازار بود.

با گذشت چند ماه از انتخابات ریاست جمهوری در شهریور ماه یکی از دلایل اصلی اینکه بازار سرمایه سوددهی برای سهام داران خرد ندارد، جولان سهام داران عمده معرفی شد. در این خصوص یک رسانه حامی دولت با انتشار گزارشی نوشت که تنها 16 درصد از سهام منتشر شده در بورس قابل داد و ستد هستند و مابقی در اختیار مالکان عمده ای قرار گرفته است تا با آن اهداف مدیریتی محقق شود.

تابستان داغ بورس

با این حال فصل تابستان برای گروه های کالایی بروس داغ بود. این موضوع هم ناشی از تداوم رشد کالاهای جهانی بود. هر چند با نزدیک شدن به انتهای تابستان رفته رفته این پرسش شکل می گرفت که آیا رشد قیمت های جهانی حالتی پایدار خواهند داشت. از طرفی بانک مرکزی هم سیاست کنترل نرخ سود پرداختی به سپرده ها را می خواست در پیش بگیرد و این موضوع سرنوشت بورس را در نیمه دوم سال 96 مورد توجه قرار داده بود.

انتظار افزایش قیمت دلار یکی از عواملی بود که از نظر فعالان بازار سرمایه به عنوان عاملی محرک برای رونق بورس در نیمه دوم سال تلقی می شد. اما در بازار سرمایه خوش بینی نسبت به موفقیت بانک مرکزی برای کاهش پرداخت نرخ سود بانکی به سپرده های مدت دار وجود نداشت.

بیم و امیدها نسبت به کاهش نرخ سود بانکی

با این حال بعد از ابلاغ بخشنامه بانک مرکزی جهت کنترل پرداخت سود بانکی به سپرده های مدت دار، رفتار سرمایه گذاران بورس با تردید همراه شد. در ابتدا شاخص بورس یک صعود را نشان داد. اما در ادامه تعدیل قیمت ها صورت گرفت. در بازار بدهی هم کاهش نرخ سود به شکل مورد انتظار با شتاب صورت نگرفت. برای اوراق تسهیلات مسکن نیز نرخ سود موثر وام بدن تغییر ماند. کارشناسان بورس یکی از دلایل این اتفاق را تجربه های ناکام سنوات گذشته برای کاهش نرخ بهره بانکی ارزیابی می کردند. فعالان بازار هم کمتر تحت تاثیر هیجانات این خبر واقع شدند، گمانه زنی ها حکایت از این داشت که سرمایه گذاران بورس منتظر نشانه های عملی تصمیم بانک مرکزی هستند.

حسن قالیباف اصل، مدیر عامل بورس تهران در شهریور 96 طی مصاحبه ای اعلام کرد که با این تصمیم بانک مرکزی موافق است و آن را گامی برای ایجاد رونق در بخش های مختلف اقتصادی کشور می داند.

از نظر قالیباف اصل به دلیل اینکه نسبت P/E با نرخ سود بانکی معکوس است، با اجرای تصمیم بانک مرکزی در خصوص کنترل پرداخت سود بانکی، در نیمه دوم سال 96 جذابیت سهام بورس افزایش پیدا می کند.

آمریکایی ها و یک ضربه به بورس

هر چند اجرای بخشنامه 8 ماده ای بانک مرکزی در خصوص تعیین سقف پرداخت سود به سپرده های مدت دار بانکی، بیم و امیدهایی را در میان فعالان بازار سرمایه ایجاد کرد. اما در نیمه دوم سال عواملی همچون سخنرانی های ضد ایرانی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا توانست بازار بورس را تحت تاثیر قرار دهد. احتمال خروج یک جانبه آمریکا از توافق نامه برجام زمینه ریزش مقطعی شاخص ها را فراهم می کرد و از سویی خرید و فروش ها را با توقف مواجه می کرد. این اتفاق در دهه دوم دی ماه سال 96 شکل بارزتری به خود گرفت. چرا که از یک سو ناآرامی ها و اغتشاشات داخلی و از سوی دیگر سخنرانی 23 دی ماه ترامپ زمینه ای را فراهم کرده بود که سهامداران حقیقی بازار سرمایه تمایل خود به خرید سهم را از دست دادند و اغلب در صف فروش قرار گرفتند.

نوسان نرخ ارز و بازگشت سود 20 درصد بانکی

علی رغم اینکه در ماه های پایانی سال برخی عوامل داخلی و خارجی تاثیر خود را بر بورس اعمال می کردند. اما عوامل اقتصادی همچون نوسان نرخ ارز و بازگشت نرخ سود بانکی از 15 درصد به 20 درصد در انتشار اوراق مشارکت مالی موثر ترین عوامل بر بورس تهران بود.

برنامه سه بندی بانک مرکزی به منظور مهار کردن نوسان نرخ دلار سبب شد که تا حدی ارزش ریال تقویت شود. از طرفی افزایش نرخ سپرده و پیش فروش سکه نوعی اثر انقباضی را در بازار موجب شد. این عوامل به کمک هم شرایط نامساعدی را از جهت چشم انداز سودآوری در آخرین ماه سال 96 ایجاد کرد. موضوعی که به کاهش ارزش گذاری سهام برای سرمایه گذاران فراهم کرد و چشم انداز فعالیت در بورس را در کوتاه مدت تیره کرد.

منبع: تسنیم