خرید گاز با چمدان‌های پر از «پول»

شرق /جالب‌ترین قسمت صحبت‌های حمیدرضا عراقی، آنجایی است که می‌گوید در مدتی که ایران در تحریم قرار داشت، شرکت ملی گاز برای پرداخت بدهی از روش‌های مختلفی از جمله طلا یا ارسال پول نقد در چمدان به دوبی و... استفاده می‌کرد. سخن او یادآور اتفاقی است که در پاییز سال ١٣٨٧، رخ داد. آن زمان که رجب طیب‌ اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه، از ورود محموله ١٨,٥میلیارددلاری طلا به این کشور خبر داد و آن را یکی از دستاوردهایش در اوج بحران اقتصادی این کشور عنوان کرد. او گفته بود این سرمایه که معادل ١٨٨ هزار ‌میلیارد تومان در آن زمان بود را خدا رسانده‌ است! البته ماجرا از این قرار نبود.

این کامیون طلا، سرمایه‌ای بود که در زمان تحریم‌ها به جای نقل‌وانتقالات بانکی بین ایران و کشوری که البته مقصدش مشخص نبود، به‌کار گرفته شد. دولت وقت ایران انتساب این کامیون طلا به ایران را به کل منکر شد. سرمایه‌ای که صرفا به واسطه تحریم‌ها، از کف ایران رفت، اما این تنها بخشی از سرمایه‌ ایران بود که تحریم‌ها آن را بر باد داد. حالا بخش دیگری از چنین ماجراهایی در رابطه گازی ایران و ترکمنستان رو شد.

ماجرایی که با روی‌کارآمدن دولت روحانی، تلاش‌هایی در زمینه جمع‌کردن آن و رهایی از دلالان و واسطه‌های بین راهِ آن صورت گرفت. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران روایتش از آغاز اختلاف‌نظر ایران و ترکمنستان بر سر گاز چنین است: در سال ۸۶ که سرمای شدیدی کشور را فرا گرفت، ترکمنستان ادعا کرد باید قیمت گاز خود را بالا ببریم، در غیر این صورت گاز خود را قطع خواهیم کرد. در آن زمان قیمت را به ۳۵۰ دلار در هر مترمکعب و به عبارت دیگر ۹ برابر قیمت بالا بردند که این موضوع شش ماه ادامه داشت. بعد از آن قیمت فروش گاز ترکمنستان به ایران طبق فرمولی انجام شد.

طلا و پول چمدانی برای پرداخت پول گاز ترکمنستان
وی با تأکید بر اینکه در قرارداد فروش گاز ترکمنستان به ایران بند قطع گاز وجود ندارد، با بیان اینکه هیئت ایرانی امسال به چند دلیل به ترکمنستان اعزام شد، افزود: در این مدت که ایران در تحریم قرار داشت، شرکت ملی گاز برای پرداخت بدهی از روش‌های مختلفی از جمله طلا یا ارسال پول نقد در چمدان به دوبی و... استفاده می‌کرد. از آنجایی که گاهی دلال‌ها در این زمینه حضور داشتند، شرکت ملی گاز متوجه شد نمی‌توانند دیگر از طریق دلال‌ها به ترکمنستان پول ارسال کنند و اعلام کرد به ترکمنستان کالا می‌دهد و چنانچه ترکمنستان قبول کرد، ایران از این طریق بدهی خود را پرداخت می‌کند.

معاون وزیر نفت ادامه داد: در این راستا به سازندگان و تولیدکنندگان ایرانی گارانتی پرداخت دادیم و ترکمنستان این پیمنت گارانتی‌ها را تأیید کرد. درحال‌حاضر خواسته ایران این است که ترکمنستان و ایران مذاکره کنند تا مشخص شود ایران چه میزان پیمنت گارانتی داده و میزان طلب ایران از ترکمنستان و طلب ترکمنستان از ایران چقدر است. در این زمینه با وزیر امور خارجه و وزیر نفت و همچنین شرکت گاز ترکمنستان جلساتی برگزار شد و من اعلام کردم هر تصمیمی گرفته شود، از سوی شخص من گرفته خواهد شد و من پای آن می‌ایستم. عراقی تأکید کرد: در این جلسات اعلام کردند ما احتیاج به گاز نداریم و تنها به این دلیل اصرار داریم ترکمنستان صادرات گاز خود به ایران را قطع نکند تا نیروگاه‌ها مجبور نباشند از سوخت دوم استفاده کنند. به آنها گفته شد اگر گاز خود را قطع کنید، ما هم پول شما را نمی‌دهیم و هر دو ضرر خواهیم کرد.

قرار شد این مسائل بررسی شود و بعد از اینکه میزان بدهی مشخص شد، ایران در یک سال بدهی خود را به ترکمنستان پرداخت کند. وی با تأکید بر اینکه موضوع مذکور به توافق دو کشور رسید، اظهار کرد: ترکمنستان در آن زمان اعلام کرد این موضوع باید به هیئت دولت برود اما قطعا مورد تأیید آنهاست.

حتی شب ژانویه با سفیر آنها تماس گرفتم و ایشان نیز اعلام کرد به نظر نمی‌آید مشکلی وجود داشته باشد بااین‌حال در ۱۲ ظهر اول ژانویه گاز خود را به روی ایران قطع کردند که ایران هم با این موضوع مشکلی ندارد. فقط برخی از نیروگاه‌ها از سوخت دوم مصرف کنند که باعث آلودگی هوا شده و به همه آسیب می‌رساند. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با تأکید بر اینکه به دلیل اینکه ترکمنستان صادرات گاز خود به ایران را قطع کرد، ایران دیگر تصمیمات جلسه مذکور را قبول ندارد، گفت: حتی ما به ترکمنستان اعلام کرده بودیم که به آنها در سوآپ گاز کمک می‌کنیم که سر قول خود هستیم و اگر دو کشور مقصد و مبدأ به توافق برسند، این موضوع انجام خواهد شد.
عراقی ادامه داد: یکی دیگر از موضوعاتی که سر آن با ترکمنستان به توافق نرسیدیم این بود که ترکمنستان اعلام کرد ایران باید بدهی خود را در شش ماه پرداخت کند که من اعلام کردم این موضوع امکان ندارد. از طرف دیگر میزان پیمنت گارانتی‌ها مشخص نیست. برخی از آنها به مبلغ ۴۰۰‌ میلیون دلار به کار گرفته شده، برخی در حال ‌کارگیری هستند و برخی هنوز اقدامی نکرده‌اند. ما به ترکمنستان اعلام کردیم مذاکره کنند که اگر میزان پیمنت ‌گارانتی‌ها بیشتر از ادعای آنهاست، برخی از آنها را حذف کنیم. اما آنها موافقت نکردند و اعلام کردند باید به آنها پول بدهیم.

قطع واردات گاز ترکمنستان وارد مرحله داوری بین‌المللی شد

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با اشاره به قطع واردات گاز ترکمنستان به ایران، اظهار کرد: قطع گاز جزء بندهای قرارداد نبوده و داوری بین‌المللی درباره این موضوع آغاز شده است. معاون وزیر نفت با بیان اینکه بزرگ‌ترین اشتباه ترکمنستان قطع صادرات گاز به ایران بود، گفت: بعد از اینکه دولت یازدهم آغاز به کار کرد، ترکمنستان فشار آورد باید ایران پول آنها را پرداخت کند که طبق جلساتی که با آنها داشتیم، اعلام کردیم با این تحریم‌ها نمی‌توانیم پول شما را پرداخت کنیم. اما پول شما وام محسوب می‌شود و پنج درصد بهره بین‌المللی به آن تعلق می‌گیرد. درواقع بدهی را تبدیل به وام کردیم که در این شرایط آنها مطلقا حق قطع‌کردن گاز را ندارند. آنها گمان می‌کردند اگر شب ژانویه گاز را قطع کنند، ما به دلیل شرایط مجبور می‌شویم ادعای آنها را بپذیریم.

پرداخت غرامت ١,٩ ‌میلیارددلاری

عراقی درادامه با اشاره به قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه گفت: ترکیه از ایران شکایت کرده که ایران از سال ۲۰۰۵ به ترکیه گاز نداده یا دائم گاز خود را قطع کرده است. ترکیه ۳۵‌ میلیارد دلار ادعای طلب از شرکت ملی گاز داشت که ما برای اینکه ثابت کنیم این شکایت اشتباه است، در وسط زمستان داور بین‌المللی را برای نشان‌دادن ایستگاه‌ها به ایران آوردیم و رأی دادگاه صد‌در‌صد به نفع ایران بود. ادعای ترکیه ۲۵ درصد و از سال ۲۰۱۲ بود که این ادعای ۲۵ درصد شد ١٣,٣ تا ١٦.٦ که به ایران و ترکیه شش ماه وقت برای مذاکره مجدد داده شد اما کسی زیر بار نرفت و دوباره کار به داوری بین‌المللی کشیده شد و درنتیجه ١٣.٣ قطعی‌شده و قیمت حدود ١.٩ ‌میلیارد دلار تعیین شد.
در این نشست سعید مؤمنی، مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، هم با تأکید بر اینکه ساختمان پلاسکو به گاز شهری وصل نبوده است، اظهار کرد: هیئت امنای این ساختمان درخواست خود برای دسترسی به گاز شهری را به ما اعلام کردند، اما به دلیل نداشتن شرایط لازم گاز شهری در دسترس آنها قرار نگرفت.