آیا تعطیلات زمستانی چاره‌ای برای نجات هوای تهران است؟

خبرآنلاین / چند روز پیش سازمان جهانی بهداشت خبر داد که آلودگی هوا منجر به مرگ 26 هزار ایرانی در سال 2012 شده است و ایران در این رابطه در رتبه بیست و ششم جهان قرار دارد. از سوی دیگر سازمان محیط زیست پیشنهاد داده که دو یا سه هفته در اواخر پاییز، مدارس تعطیل شوند و منع مقررات رفت و آمد بوجود بیاید.اما علت این میزان از آلودگی هوا در کلانشهر تهران چیست؟ چه اقداماتی برای کاهش آن انجام شده؟

خودرو ها یکی از علل اصلی آلودگی هوا در جهان هستند، بر اساس آماری که در سال 2013 منتشر شد خودروها عامل انتشار بیش از نیمی از مونو اکسید کربن و اکسید نیتروژن در جو زمین هستند و این مواد منجر به آلودگی هوا می شوند.

اصلی ترین دلیل آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران هم خودروها هستند. تهران حدود 3میلیون خودرو دارد که 1.2 میلیون آنها نیاز به معاینه فنی ندارند بر اساس آمار شرکت کنترل کیفیت هوا، بطور کلی و بر اساس مطالعات انجام گرفته قبلی بیش از 48 درصد از سهم منابع آلوده هوای شهر تهران را سواری ها و 22 درصد را موتور سیکلت ها مسئولیت دارند.

به همین منظور در ایران برنامه های مختلفی برای کاهش آلودگی ناشی از خودرو ها ایجاد شد، برنامه هایی مانند طرح زوج و فرد، طرح ترافیک و طرح «کاهش».

استاندارد کردن سوخت خودروها به یورو ۴ در کنار محدودیت های ترافیکی امسال تاثیر خود را گذاشت؛ به گفته لیلا نظری،سخنگوی شرکت کیفیت هوای تهران، مقایسه شاخص‌های ثبت شده ایستگاه‌های آلودگی هوای پایتخت نشان می‌دهد که 6‌ ماه نخست سال 95، بهترین دوره هوایی را در دهه 90 داشته است.

امسال در تهران 163روز از 186روز بهار و تابستان، هوا در حد استاندارد بوده و تنها 23روز شاخص آلودگی هوا به حد ناسالم برای گروه‌های حساس رسیده است و حتی شاخص هوای ناسالم برای همه افراد یک روز هم در تهران وجود نداشت.

گفتنی است در 6‌ ماه نخست سال 90، تهران روز پاک نداشت و تنها 68 روز سالم داشت. در 6‌ماه نخست 91، هم تهران تنها 126 روز هوای سالم داشت. در مدت مشابه سال 92، هوا 2روز پاک و 128روز سالم بود. در عین حال در 6‌ماه نخست سال93،آسمانتهران 7 روز پاک و 138روز سالم بود. در بهار و تابستان سال 94، 10روز هوا پاک و 135روز سالم شد.

اما آیا این روند خوب پایتخت ادامه پیدا می کند و چه برنامه هایی برای آینده وجود دارد؟

زمستان و پاییز فصل هایی با هوای آلوده

به طور کلی گزارش های سالانه کیفیت هوای تهران در سال های مختلف نشان می دهد که تعداد روزهای سالم از لحاظ آلودگی هوا در روزهای گرم بیشتر از روزهای سالم در هوای سرد است. این آمار در سال 1394 بر این اساس است:

دلیل اینکه با رسیدن به فصل های سرد، هوا آلوده می شود پدیده ای به نام وارونگی دما یا اینورژن است؛ وارونگی دما به شرایطی گفته می شود که در آن بر خلاف شرایط معمولی با افزایش ارتفاع دما هم افزایش می یابد.

وقوع وارونگی دما به خودی خود یک پدیده کاملا طبیعی است و هیچ خطری را متوجه انسان و جانداران نمی‌کند اما امروزه و به خصوص در شهرهای بزرگ و صنعتی رخ دادن این پدیده موجب تراکم و افزایش آلودگی می شود.

این پدیده هم در فصل های سرد در تهران بیشتر رخ می دهد. بر اساس آماری که در 5 سال از ایستگاه مهرآباد گرفته شده، بیشترین میزان وارونگی دما در فصل پاییز 419 متر، در فصل زمستان 404 متر، در بهار 354 متر و در تابستان 384 متراست.

بنابراین انتظار می رود با سردتر شدن هوا، آلودگی هوا هم افزایش پیدا کند و شاید روند خوب امسال ایران در رابطه با آلودگی هوا کاهش پیدا کند.

تعطیلات زمستانی راه حلی برای آلودگی هوا در زمستان ها؟

یکی از روش هایی که چندی است برای کاهش تردد خودرو ها در فصل زمستان پیشنهاد شده است تعطیلات دو تا سه هفته ای مدارس در فصل زمستان و تغییر ساعت کاری ادارات و سازمان‌هاست.

محمدحسین بازگیر، رئیس اداره محیط زیست شهر تهران در رابطه با اینکه آیا راه حل آلودگی هوا تعطیلات زمستانی است یا نه به خبرآنلاین گفت: برای رفع مشکل آلودگی هوا ما نمی توانیم یک راهکار داشته باشیم، ما هیچوقت نگفتیم که تنها راه، تعطیلی است و تردد کمتر خودروهاست. اما یکی از راهکار های کاهش آلودگی هوا کاهش تردد و کاهش حجم ترافیک است. در کنار کارها و پروژه هایی مثل ارتقا کیفیت سوخت، استاندارد کردن خودرو های ما، افزایش حمل و نقل عمومی ما و ... یکی از کار های ما این است که رفت و آمد ها را مدریت کنیم.

او سپس درباره مسئله وارونگی دما گفت: در یک روز بسیار آلوده پاییز و زمستان که وارونگی دما وجود دارد و هوا هم جابه جا نمی شود می بینیم که لازم است همه مردم باید بیایند بیرون و به مشغله روزانه برسند؛ برخی از کشورها این شرایط را مدیریت کرده اند و در بسیاری از کشورها محدودیت های جغرافیایی و زمانی برای تردد ایجاد کرده اند.

بازگیر درباره تعطیلی های زمستانی هم گفت: این راهکار باید تحت یک فرایند قانونی انجام شود و همه عوامل در آن دیده شوند و تا این فرایند طی نشود فقط در حد یک پیشنهاد باقی می ماند.

گفتنی است چندی پیش وزیر آموزش و پرورش گفته بود که تعطیلی دو هفته‌ای مدارس یک پیشنهاد است و باید یک کمیته مشترکی برگزار شود تا در این کمیته مشترک امکان اجرایی شدن این مساله را بررسی کنیم و هر زمان به نتیجه رسیدیم اعلام می‌کنیم.

آیا محدودیت های ترافیکی تاثیری در آلودگی هوا دارد؟

مکزیکوسیتی شهری است که همانند تهران موقعیت جغرافیایی آن آلودگی هوا را تشدید می کند و علت اصلی آن هم خودروها هستند، پیس از سال 1940 میلادی مکزیکو سیتی شهری بود که یکی از آلوده ترین هوا را داشت و در سال 1990 میلادی هم سازمان ملل این شهر را یکی از آلوده ترین شهر های جهان انتخاب کرد.

اما هم اکنون این شهر دیگر در لیست 10 شهر آلوده هم قرار ندارد؛ برنامه های مکزیک برای کاهش آلودگی هوا از سال 1980 تاکنون عامل اصلی خروج از لیست شهرهای آلوده دنیاست. اما آیا محدودیت های ترافیکی تاثیری بر کاهش آلودگی هوا در این شهر داشته؟

برنامه های مکزیکو سیتی هم بر پایه محدودیت های ترافیکی بود؛ ابتدا در این شهر قانونی تصویب شد که خودروها بر اساس آخرین شماره پلاک خود دیگر نمی توانند یک روز در هفته از ساعت 5 صبح تا 10 شب بیرون بروند، در ابتدا به نظر می رسید این برنامه نتیجه ای مثبت داشته باشد اما پس از مدتی مشخص شد رانندگان فقط ساعات رانندگی خود را به آخر هفته ها و آخر شب ها منتقل کرده اند و تردد خودرو کم نشده است.

پس از این برنامه مکزیرکو سیتی برای کاهش تردد، افزایش حمل و نقل عمومی بود؛ در این شهر تقریبا برای هر 90 نفر یک تاکسی وجود دارد، اما اگر جمعیت تهران را 8 میلیون نفر حساب کنیم تقریبا برای هر 200 نفر یک تاکسی وجود دارد.

تحقیقی که دانشگاه میشیگان درباره اثربخشی این دو برنامه در مکزیکو سیتی کرد نشان داد که محدودیت های ترافیکی مکزیکو سیتی تا حدودی بی تاثیر بوده است و فقط ساعات رانندگی افراد را تغییر داده است اما از سوی دیگر توسعه اندکی در حمل و نقل عمومی توانسته است، شرایط آلودگی هوا را بهبود بدهد.

البته در تهران اجرای طرح کاهش که خودروها را مجبور به اخذ معاینه فنی می‌کند به تازگی اجرا شده. اما به نظر می‌رسد مدیریت شهری پیش از هرکاری باید سیستم حمل و نقل عمومی مثل مترو و اتوبوس را توسعه و نظم بدهد.