چالش جدید شورای رقابت این بار از جنس پتروشیمی

بورس24 : پرونده ای که در سه سالگذشته از سوی ستاد تنظیم بازار، دولت، نمایندگان مجلس و کارشناسان با یک «نه» قاطع روبه رو شده، این بار به شورای رقابت ارسال شده است.

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما این روزها در شرایط حساس اقتصادی و سیاسی کشور و تلاش دولت برای خروج از رکود، بعضا شاهد انجام اقدامات و تلاش هایی هستیم که به اعتقاد کارشناسان این اقدامات نادرست می تواند به دست اندازی در مسیر رسیدن به رونق اقتصادی مبدل شود.

در روزهای اخیر شاهد ادامه اصرار برخی افراد برای اختیاری شدن عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا هستیم و این بار به شورای رقابت کشیده شده است. این موضوع از آن جهت دارای اهمیت بالا است که اولا، پتروشیمی، صنعت استراتژیک کشورمان است و هر تصمیمی در این حوزه باید با بررسی تمام جوانب گرفته شود و دوم اینکه تلاطم و آشفتگی مواد پتروشیمی به طور مستقیم بر قیمت کالاهای مصرفی مردم اثر گذار خواهد بود.

محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت اواخر سال گذشته در نشستی خبری همزمان با رسانه ای شدن تلاش برخی افراد برای خروج پتروشیمی ها از بورس، به صراحت اعلام کرد «بحث خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا در دولت مطرح نیست».

پس از این گفته نوبخت، محمد شریعمتداری، معاون اجرایی رئیس‌جمهوری با ارسال نامه ای به سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان عرضه محصولات پتروشیمی خارج از بورس کالا را تخلف از قانون اعلام کرد و در ادامه دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس نیز طی گزارشی مفصل و کارشناسی بر لزوم عرضه پتروشیمی ها در بورس کالا تاکید کرد.

همه این موارد در کنار نظر مخالف نمایندگان مجلس و کارشناسان برای انتقال معاملات پتروشیمی به بازاری بدون نظارت، باعث شد تا همه گمان کنند پرونده این موضوع به طور کامل بسته شده است، اما شنیده ها حاکی است که این پرونده قدیمی هم اکنون در شورای رقابت قرار دارد.

نظر شورای رقابت

نکته جالب توجه اینجاست که رضا شیوا رییس شورای رقابت نیز در آخرین اظهار نظر خود اعلام کرده است که « بطور حتم باید محصولات پتروشیمیایی در بورس کالا عرضه شود این در حالی است که شرکت‌های پتروشیمی بالادستی نیز با مشکلاتی در این بازار مواجه هستند که با قول مساعد متولیان بورس این ایراد ها مرتفع خواهد شد.» همچنین شیوا در اقدامی که با استقبال دست اندرکاران بازار پتروشیمی روبه رو شد،

از احیای دوباره کارگروه تنظیم بازار پتروشیمی خبر داد. با همه این تفاسیر همچنان مقاومت ها و استدلال های غیر منطقی برای مقابله با ادامه عرضه پتروشیمی ها در بورس کالا وجود دارد که عضو کمیسیون صنایع مجلس در این باره می گوید: اقتصاد دولتی و غیر شفاف ما باعث شده است، تا در مقابل بورس کالا به عنوان نهادی شفاف و قانونمند، افرادی قرارگیرند و به دنبال تضعیف آن و بازگشت دلالی و رانت به بازارها باشند.

قاضی پور معتقد است، سیاست های اقتصاد مقاومتی بر شفافیت و بازارهای رقابتی تاکید دارد و به طور حتم دولت اجازه خروج معاملات پتروشیمی از بورس کالا و غیرشفاف شدن بازار پتروشیمی را نمی دهد. عضو کمیسیون صنایع مجلس تاکید کرد: بازار پر جنب و جوش و پر نوسانی همچون پتروشیمی نیاز به قوانین خاصی دارد و عرضه محصولات پتروشیمی بدون هیچ قید و بندی در بازار آزاد بدون شک به رانت و دلالی دامن می زند. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در این باره معتقد است که چارچوب معاملات در بورس کالای ایران مشخص است و این بازار کالایی منسجم، بر مبنای شفافیت بنا شده و این که عده ای با بهانه های مختلف به دنبال خروج بخشی از محصولات از بورس کالا هستند به هیچ عنوان قابل قبول نیست.

محمدرضا پورابراهیمی با طرح یک پرسش عنوان کرد: برای ما سوال اینجاست که اصلا چرا تاکید برای خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا وجود دارد؟ اگر مبنا این است که در بورس کالا نحوه تخصیص ها خوب نیست و اشکال در نحوه ثبت عرضه و تقاضا است، این مکانیسم از سوی نهادهای بالادستی و براساس بخشنامه هایی به بورس کالا ابلاغ شده است و اگر اشکالی در این زمینه وجود دارد باید برطرف شود.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار کرد: همراه با بازگشت نشانه های رونق اقتصادی به کشور، رسیدن به شفافیت و سلامت اقتصادی از برنامه های اصلی دولت است که براین اساس محصولات استراتژیکی همچون پتروشیمی نیز باید در بستری شفاف و رقابتی مورد معامله قرار بگیرند تا شاهد توسعه روزافزون این صنعت و رشد سرعت رونق اقتصادی باشیم. بنابراین گزارش اواخر سال 86 وقتی نخستین محموله محصولات پترشیمی برای عرضه در بورس کالا عرضه شد ،‌کمتر کسی تصور می کرد این سازو کار شفاف روزی از سوی متولی تولید این صنعت به چالش کشیده شود.

برخی می گویند سازو کار عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا منجر به عرضه انحصاری محصولات در بورس شده است. آنها اعتقاد دارند عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا موجب شده است برخی صنایع به دلیل ناکامی در خرید مواد اولیه در فرایند بورس با مشکل جدی مواجه شوند ،خواستار فراهم شدن عرضه محصولات پتروشیمی برای واحد های تولیدی در خارج از بورس شده است. در مقابل طرفداران عرضه در بورس کالا هم می گویند : دولتی ها برای رصد بازار به شفافیت بورس کالا نیاز دارند نه معاملات آزاد و خارج از بورس. خروج بخشی از معاملات پتروشیمی از بورس، به دور از نظارت و شفافیت در معاملات دچار مشکل خواهد شد. اولین معترض خروج پتروشیمی ها از بورس بعد از مدتی خود صنایع پتروشیمی خواهد بود.

چرا که دوگانگی قیمت ها و عملکرد غیر یکسان شرکت ها سبب می شود که موجی از اعتراضات به این طرح ناقص شکل بگیرد. * حذف نظارت

اولین و حداقل لطمه ای که به صنعت پتروشیمی کشور از خروج این محصولات از بورس کالا وارد می شود ، حذف نظارت از روی معاملات پتروشیمی و بازگشت شرایط تجاری این محصول به قبل از سال 88 و دوران رانت خواری و دلال بازی است. در بازاری که تمام خریداران از سوی وزارت صنعت و از طریق سایت بهین یاب معرفی می شوند اگر مشکلی وجود داشته باشد باید در رفع اشکال تلاش کرد نه اینکه صورت مسئله پاک شود. خروج پتروشیمی از بورس ممکن است برای صنایع بالادستی محاسنی داشته باشد اما صنایع پایین دستی به شدت متضرر خواهد شد.

اما بهترین جایی که می تواند شاهد معاملات شفاف و منصفانه برای محصولات پتروشیمی آن هم به دور از رانت خواری و سوء استفاده دلالان باشد ، بازار متشکل بورس کالا است. قیمت عادلانه و شفاف ، کاهش ریسک بازپرداخت وجوه خریدار به فروشنده ، افزایش اطمینان از بازپرداخت وجوه معامله و از همه مهمتر معافیت مالیاتی از مزایای معامله در بازار بورس کالاست. خروج برخی از محصولات پتروشیمی از بورس ممکن است ایجاد رانت و فضایی را فراهم کند که مدیران بازاریابی و بازرگانی برخی شرکت های پتروشیمی روابط را بر ضوابط ترجیح دهند و فساد تجاری شکل گیرد.

همچنین خروج محصولات از بورس زمینه را برای چند نرخی شدن محصولات و ایجاد فساد فراهم می کند. هر قدر در یک صنعت رانت خواری ایجاد شود ، یک سری منافعی که باید به خریدار و فروشنده برسد ، با دخالت های دلالان به هدر می رود و فاسد می شود.

کارشناسان بورس همچنین اعتقاد دارند اگر به پدیده بورس بی توجهی کنیم موجب ایجاد رانت و مفسده می شود و ساختار کنترل داخلی بسیاری از این شرکت ها سست می شود. بورس کالا و بازار سرمایه قرار است بستری شفاف، امن و سازماندهی شده را برای معاملات فراهم کند و هیچ گونه دخالتی که کدام محصول و با چه مکانیزمی عرضه شود، بورس کالا نداشته است.

بورس کالا و بازار سرمایه هیچ شأنی جز شفاف کردن نباید داشته باشد و در شرایطی که بزرگترین ظرفیت ها در خصوص سرمایه های خارجی فراهم است باید به دنبال استفاده از این ظرفیت باشیم.