استقبال کانون صرافان از بورسی شدن ارز

به گزارش بورس24 ؛ بازار داد و ستد ارز بزرگترین بازار جهان به ارزش معاملاتی روزانه 4 تریلیون دلار در روز است که یکی از جذاب ترین بازار های مالی در دنیا به شمار می آید.

اگر چه این بازار تنها راه سرمایه گذاری و مبادلات ارز های مختلف نیست اما بسیار مورد استقبال قرار گرفته است و در برخی کشورها مرجعی برای قیمت گذاری ارز هم به حساب می آید. بازار آتی ارز از مشتقات این بازار به حساب می آید که در بخش معاملات ارزی پا به عرصه وجود نهاده است. اگر چه این معاملات آتی ارز به گستردگی بازار جهانی داد وستد ارز نیست اما روزانه 100 میلیارد دلار ارزش معاملاتی را در خود جای داده است. بازاری که تضمین آن خود ارز است و شرایط معاملاتی آن هم شبیه سایر قراردادهای آتی است.

آتی ارز برای اولین بار درسال 1972 در بورس شیکاگو رونمایی شد و کم کم به سایر بورس های جهان راه یافت. بورس شیکاگو در حال حاضر امکان داد و ستد 49 گونه از زوج ارز ها را برای فعالان این بازار فراهم کرده است. بازار جهانی آتی ارز مبادلاتی به ارزش روزانه نزدیک به 100 میلیارد دلار را در خود جای داده که بورس شیکاگو از بزرگترین بازار های داد و ستد آتی ارزی به حساب می آید. اما این آتی ارز در سایر بورس های جهان نیز مرسوم است بورس هایی با گردش مالی کوچکتر از بورس شیکاگو مانند بورس نیویورک ،بورس توکیو، بورس برزیل و... .

آتی ارز قراردادی است با ماهیت ارز که با قیمت کشف شده در بازار در هر روز معامله می شود برای تحویل در سررسید های آتی، این قرارداد ها شامل دو نوع ارز است به جفت ارزهایی که یکی از دو ارز تشکیل دهنده آن دلار آمریکا باشد، جفت ارزهای اصلی یا Majors گفته می‌شود. جفت ارزهای معرفی شده در زیر مهمترین جفت ارزهای مورد معامله در بازار تبادلات ارزی می‌باشند و به همین سبب از بیشترین نقدشوندگی در بین دیگر جفت ارزها برخوردار می‌باشند. علاوه بر این برخی از جفت ارزهای اصلی علاوه بر کدهای سه رقمی متداول به نام‌های دیگری نیز خوانده می‌شوند که در زیر به آنها اشاره شده است.

1. EUR/USD EURO

2. USD/JPY Gopher

3. GBP/USD Cable

4. USD/CHF Swissy

5. AUD/USD Aussie

6. USD/CAD Loonie

7. NZD/USD Kiwi

در جفت ارز Kiwi و تعلق آن به گروه ارزهای اصلی به علت حجم معاملات کمتر نسبت به دیگر ارزهای اصلی اختلاف نظر وجود دارد.

به جفت ارزهایی که هیچ یک از دو ارز تشکیل دهنده آن دلار آمریکا نباشد، جفت ارزهای غیراصلی یا Cross گفته می‌شود. به جفت ارز غیر اصلی که ارز پایه (ارز طرف چپ جفت ارزی) آن یورو باشد، کراس یورو و بهمین ترتیب برای پوند انگلستان، کراس پوند و ... گفته می‌شود.

سازوکار آتی ارز در ایران

قرارداد آتی ارز، تعهدی دو طرفه است که بر اساس آن مقدار مشخصی از یک پول پایه (پول خارجی) به نرخ معاوضه مشخص در تاریخ سررسید مشخص، با پول دیگر (معمولا پول داخلی)، معاوضه می‌شود. طرفین معامله، بر اساس سازوکار قراردادهای آتی، وجهی را به‌عنوان ضمانت ایفای تعهدات یا وجه تضمین نزد اتاق پایاپای می‌گذارند که این وجه تضمین، متناسب با تغییرات نرخ آتی ارز، طی عملیات به‌روزرسانی حساب‌ها تعدیل می‌شود.

نظر فقهی در رابطه با آتی ارز

همان‌طور که در تعریف مشخص شده است، قرارداد آتی، قرارداد تعهد در برابر تعهد است که پرداخت وجه تضمین در قرارداد به‌صورت شرط ضمن عقد و به‌روز رسانی وجه تضمین بر مبنای «اباحه تصرف» تعریف شده است.

بر اساس مصوبه کمیته فقهی سازمان بورس به ‌منظور جلوگیری از صوری شدن معاملات، اگر یکی از طرفین قرارداد، تصمیم به تحویل فیزیکی دارایی پایه قرارداد بگیرد، طرف مقابل موظف است به تعهدات خود عمل کند، در غیر این ‌صورت باید خسارتی را که توسط بورس تعیین می‌شود، پرداخت کند.

به طور تقریبی، جمیع علمای فقهی در مورد شرعی بودن معاملات نقدی ارز، اتفاق نظر دارند و معتقدند معاملات نقدی ارز ماهیت ربوی ندارد و همه ویژگی‌های یک معامله صحیح از نظر اسلامی را داراست. با توجه به شرعی بودن معاملات قراردادهای آتی با در نظر گرفتن ملاحظات کمیته فقهی در تببین سازوکار و معاملات نقدی ارز و از طرف دیگر، با توجه به ابلاغ آیین‌نامه معاملات آتی ارز توسط بانک مرکزی، به‌نظر می‌رسد مسائل فقهی و حقوقی راه‌اندازی قراردادهای آتی ارز در بورس کاملا برطرف شده است. در حال حاضر تنها ملاحظات بانک مرکزی در این میان باقی مانده است.

پس از سالها مجال راه اندازی آتی ارز بازاری که به دلیل تحریم ها و نوع قیمت گذاری ارز ها در ایران میسر نبوده است پیش آمده چرا که دوره پسا برجام دست بانک مرکزی را برای ابلاغ راه اندازی آتی ارز بازتر کرده است.

در این رابطه، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از جدی شدن برنامه راه اندازی بورس ارز خبر داده است.

شاپور محمدی در حاشیه معارفه خود به عنوان رئیس جدید بورس به خبرنگار بورس24 گفت: هماهنگی هایی با بانک مرکزی انجام شده که ان شاء الله مقررات آن در شورای عالی بورس تصویب شده و اقدامات لازم برای راه اندازی بازار ارز با تکمیل هماهنگی های بانک مرکزی پیگیری خواهد شد.

او گفت: بورس ارز با هماهنگی کامل با بانک مرکزی در بورس کالای ایران ایجاد خواهد شد، البته نظر بانک مرکزی مثبت بوده ولی باید این نهاد کنترل های لازم را بر بازار ارز داشته باشد. وی پیش بینی کرد: تا چند ماه آینده مقررات تشکیل بورس ارز نهایی شود.

بازار ارز ایران با ریسک های مختلفی از جمله ارز چند نرخی رو به رو بوده و این مسئله از مواردی است که مانع از ورود سرمایه گذاران خارجی به کشور می شود.

ایجاد بورس ارز از سیاست های جدید دولت بوده که در دستور کار قرار دارد تا به کمک آن معاملات بین المللی راحت تر و با شفافیت بیشتر انجام شود، ضمن این که این عامل از عوامل ترغیب کننده ورود سرمایه گذاران خارجی محسوب می شود.بر همین اساس شناسایی بورس ارز و بازارهای معاملاتی آن برای هر معامله گری لازم و ضروری است چرا که پوشش نوسانات نرخ ارز مهمترین مسئله در این بازار به حساب می آید.

حامد سلطانی نژاد مدیر عامل بورس کالای ایران در باره راه اندازی آتی ارز این چنین توضیح می دهد: بحث راه اندازی بازار مشتقه ارزی مدت ها پیش در ایران مطرح شد و از سال 94 بحث ها برای تسریع در راه اندازی این بازار شدت گرفت این پیگیری ادامه داشت تا موضوع به شورای عالی بورس ارجاع شد. در این کمیسیون تصمیم برآن شد تا بازار مشتقه ارزی در بازار سرمایه راه اندازی شود اما با در نظر گرفتن ملاحظات بانک مرکزی مانند تک نرخی شدن قیمت ارز، وجود بازار نقد قوی برای ارز و برقراری ارتباط بانک های داخلی با بانک های بین الملل امکان راه اندازی آن میسر نبود.

پیش از برجام این ملاحظات به عنوان پیش شرط راه اندازی آتی ارز مطرح بود اما در دوره پسا برجام روابط بین بانک ها و کارگزاری بانک ها برقرار شد برخی از ملاحظات برطرف شد روابط بین کارگزاران بانک ها همچنان در حال گسترش است و در حال حاضر با تعداد قابل توجهی از بانک ها ارتباط وجود دارد در نتیجه این بخش از ملاحظات بانک مرکزی تا حد زیادی تامین شد.

بحث بعدی در ارتباط با تک نرخی شدن قیمت ارز است که از مدتی قبل بانک مرکزی اقدامات لازم در خصوص این امر را آغاز کرده است و با اظهارات رئیس کل بانک مرکزی این امر تقویت شد به عنوان شروع این کار بانک مرکزی مجوز خرید فروش ارز با نرخ آزاد را برای بانک ها صادر کرد. این کار پیرو شکل گیری دو هدف انجام شد، گسترش بازار بین بانکی ارز و حرکت به سمت تک نرخی شدن قیمت ارز.

اگر این شرایط در میان مدت اتفاق بیفتد که با توجه به اظهارات سیف تا پایان سال محقق خواهد شد بورس کالا امکان راه اندازی آتی ارز را دارد.چرا که زیر ساخت های آن آماده است.

آتی ارز هم مانند سکه در سامانه سما ایجاد خواهد شد و کلیت آن با آتی سکه تفاوتی ندارد و تنها در نوع دارایی پایه متفاوت است. از این جهت از نظر دستور العمل ها هم تفاوت چندانی وجود نخواهد داشت.

نرخ ارز قابل استفاده هم با توجه به تمایل بازار مشخص خواهد شد و با توجه به تجربیات سایر کشورها احتمالا برای معاملات آتی ارز از بسته های 1000 دلاری استفاده شود و از آنجا که بورس محل کشف قیمت است قیمت هر قرارداد با توجه به عرضه و تقاضا در بازار مشخص می گردد. البته تعیین نرخ ارز در گرو سایر شاخص های موجود هم خواهد بود که یکی از موارد قابل تامل در خصوص تعیین نرخ ارز بازار آزاد نیز هست که بر قیمت آتی ارز بی تاثیر نخواهد بود.

بورس کالا تمام زیر ساخت ها اعم از پرسنل کارگزاری ها وجود سامانه معاملاتی و هر آنچه که مورد نیاز باشد را در اختیار دارد و از نظر فنی و سیستمی محدویتی برای راه اندازی معاملات آتی ارز ندارد.

پس از برطرف شدن ملاحظات بانک مرکزی و اخذ تاییدیه های لازم از بانک مرکزی و سازمان بورس راه اندازی این بازار نیز کلید خواهد خورد.

امیر بیت لفته دبیر کل کانون صرافان هم در خصوص راه اندازی بورس آتی ارز گفت: تجربه آتی سکه در بورس کالا تجربه خوبی بوده است که با توجه به زیر ساخت های موجود در این بورس راه اندازی آتی ارز در بورس کالا با توجه سیاست های بانک مرکزی می تواند توفیقاتی برای بازار به همراه داشته باشد. بورس کالا می تواند مجری خوبی برای بورس ارز باشد. راه اندازی این بازار اگر در جهت سیاست های اعلام شده بانک مرکزی باشد قطعا تاثیر مثبتی خواهد داشت و اگر به صورت مستقل عمل کند و سیاست های اعلام شده بانک مرکزی را رعایت نکند قطعا اثرات مطلوب خود را نخواهد داشت.

آتی ارز می تواند در کنار شاخص هایی که برای قیمت گذاری نرخ ارز وجود دارد به عنوان شاخص فرعی قیمت گذاری نیز عمل کند. مهمترین عامل تعیین کننده قیمت ارز عرضه و تقاضای بازار است.

بورس آتی ارز در صورتی که در راستای سیاست گذاری های بانک مرکزی حرکت کند می تواند در جلوگیری از التهابات بازار نیز کمک موثری داشته باشد.