بورس هم اوراق مشارکت دارد/ دوران رشد سهم های کوچک!

بازار سهام در حالی پرونده مرداد 95 را در روزهای آتی می بندد که نمادهای موسوم به بزرگان نتوانستد در این ماه هم تحرک و عرض اندام خاصی را از خود به نمایش بگذارند و بیشترین سود بازهم نصیب کسانی شد که در سهم های کوچک سرمایه گذاری کرده بودند.«ث» ها،«چ» ها و برخی «ش» ها این روزها در صدر بیشترین بازدهی بازار هستند.

از اتفاقات خوبی که این روزها در بازار شاهد آن هستیم، کاهش سود اوراق مشارکت و ابزارهای مالی منتشر شده در بازار سرمایه است.

بررسی نرخ سود اوراق منتشر شده در روزهای اخیر بیانگر بازدهی بین 18 تا 20 درصد و استقبال بسیار خوب سرمایه گذاران است. این موضوع می ‌تواند پالس خوبی برای بازار باشد که همزمان با کاهش نرخ سود سپرده بانکی میزان سود انتظاری سهامداران از بازار سرمایه نیز کاهش داشته است.

همین موضوع می ‌تواند پیش زمینه ‌ای برای حضور هر چه بیشتر سهامداران در بازار سرمایه باشد و نوید‌بخش ورود نقدینگی جدید به بازار. لذا با توجه به روند ریزشی روزهای اخیر ، کماکان چشم انداز بازار مثبت و صعودی ارزیابی می گردد. اگر قرار باشد که بازار در بازه‌ های زمانی بزرگ با رشد همراه باشد؛ از جذابیت آن برای سرمایه گذاران تا حد زیادی کاسته می ‌شود. همانطور که قبل تر نیز گفته شد ، عوامل بنیادی همچنان پابرجاست و بازار پتانسیل رفتاری منطقی را در روزها و هفته های آتی دارد.

آشنایی با ابزارهای نوین مالی

اما شاید برای خیلی از مخاطبان سوال باشد که مگر در بورس هم اوراق مشارکت منتشر و معامله می شود؟

پاسخ مثبت است.چرا که بر اساس قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی در بازار سهام انواع اوراق مالی با بازدهی متغیر و بازدهی ثابت قابل انتشار و معامله است.

در واقع بورس ابزار های دیگری هم دارد تاسرمایه گذار بتواند به آن وارد شود و پول ساز هم باشد ابزار های با ریسک کم اما مطمئن و مولد که یکی از آن ها ابزار تامین مالی اسلامی یا صکوک است . ابزاری با ریسک مشخص و تضمین شده که هم مولد صنعت است هم سودده برای سرمایه گذار وسرمایه پذیر.

سرمایه گذار اوراقی را خریداری می کند و با حداقل ریسک منافع خود را تامین می کند و سرمایه پذیری که با انتشار اوراق هزینه های تامین سرمایه خود را کاهش می دهد.یک معامله برد-برد- برد.

شرکت های سرمایه پذیر جهت پیشبرد پروژه های خود اقدام به انتشار اوراق تامین مالی می کنند سرمایه گذاران با خرید اوراق سود تضمین شده دریافت می کنند و از همه مهمتر سرمایه های سرگردان در بخش تولید به جریان می افتند. بخشی از بازار سرمایه که با بزرگنمایی شاخص بورس مغفول مانده و عامه مردم از آن بی اطلاع مانده اند.ابزاری که جدای از شاخص عمل می کند ریسک کم دارد و سود مشخص تضمین شده.

اما انواع ابزارهای قابل معامله در بورس شامل صکوک،اوراق مشارکت و اسناد خرانه اسلامی است که در ادامه هر یک از آن ها را معرفی خواهیم کرد:

صکوک

اصطلاح صکوک برگرفته از واژه عربی صک به معنای چک، نوشته بدهکار، سفته و قبض بدهی است و به طور معمول، به عنوان اوراق قرضه اسلامی تعریف می‌شود.

تمایزی که میان این دو تعریف از صکوک وجود دارد، اساسی و مهم است، چرا که با تاکید بر این تفاوت، هدف از به کارگیری صکوک به عنوان ابزاری جدید در بانکداری اسلامی، تقلید از اوراق قرضه مبتنی بر بهره در بانکداری معمول نیست، بلکه ایجاد ابزاری ابتکاری است که منطبق بر قوانین شریعت اسلام باشد.

صکوک به عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می‌شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی‌تواند براساس فعالیت‌های سفته بازی و سوداگرانه و در واقع فعالیت‌هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می‌گیرند، سودآوری داشته باشد.

ساختار اجرایی اوراق صکوک

تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی‌ها فرآیندی است که طی آن، دارایی‌های موسسه مالک دارایی یا بانی از ترازنامه آن موسسه جدا می‌شود، در عوض، تامین وجوه توسط سرمایه‌گذارانی انجام می‌شود که یک ابزار مالی قابل مبادله را می‌خرند و این ابزار نمایانگر بدهکاری مزبور است، بدون این که به وام‌دهنده اولیه مراجعه‌ای صورت پذیرد.

با توجه به انتشار اولین اوراق صکوک در اسفند ماه 1389 (3ماهه اول 2011) در ایران که به همت شرکت تامین سرمایه نوین و ضمانت بانک اقتصاد نوین برای تامین‌مالی شرکت هواپیمایی ماهان به مبلغ 291.500 میلیون ریال صورت گرفت، بازار اوراق صکوک در ایران نیز مانند سایر کشورهای اسلامی رونق یافت. به دنبال انتشار اولین صکوک هواپیمایی ماهان، اوراق اجاره (صکوک) بانک سامان، مدیریت سرمایه‌گذاری امید و دومین اوراق صکوک هواپیمایی ماهان نیز تا پایان شهریور ماه 1390 عرضه شد.

استفاده از لفظ صکوک جهت ابزارهای مالی اسلامی برای نخستین بار در سال 2002 در جلسه فقهی بانک توسعه اسلامی پیشنهاد شد. بعد از آن سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی اقدام به معرفی انواع صکوک نمود که عبارتند از:

صکوک مالکیت دارایی‌هایی که در آینده ساخته می‌شود

صکوک مالکیت منافع دارایی‌های موجود

صکوک مالکیت منافع دارایی‌‌هایی که در آینده ساخته می‌شود

صکوک صلم

صکوک استصناع

صکوک مرابحه

صکوک مشارکت

صکوک مضاربه

صکوک نماینده سرمایه‌گذاری

صکوک مزارعه

صکوک مساقات

صکوک ارائه خدمات

صکوک حق‌الامتیاز

جایگزین اسلامی اوراق قرضه

صکوک یکی از ابزارهای مالی به حساب می‌آید که نشان دهنده مالکیت فرد نسبت به یک دارایی مشخص است. صکوک از ابزارهای مشتق شده از اقتصاد اسلامی محسوب می‌شود و فردی که دارنده آن است در واقع مالک دارایی شناخته خواهد شد.

تفاوت اوراق قرضه با اوراق صکوک در اینجا مشخص می‌شود به طوری که در اوراق قرضه فرد دارنده بدهی محسوب شده و از قِبَل این تفاوت ماهوی، اوراق قرضه هیچ‌گاه با تغییر میزان بدهی آن روبه رو نخواهد شد ولی در مورد اوراق صکوک، دارایی متعلق به آن با تغییر ارزش روبه رو خواهد شد.

در مورد ساختار صکوک به عنوان اوراق بهادار اسلامی می‌توان دو تقسیم‌بندی کلی داشت: صکوک غیر انتفاعی که به دو دسته کلی اوراق وقفی و اوراق قرض الحسنه تبدیل می‌شود و دسته دوم صکوک انتفاعی نامیده می‌شود که به دو دسته ابزارهایی با بازدهی معین و ابزارهایی با بازدهی انتظاری تقسیم خواهند شد.

ابزارهایی با بازدهی معین به طور کلی شامل اوراق اجاره، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق سلف، اوراق منفعت و اوراق جعاله بوده و ابزارهای با بازدهی انتظاری شامل اوراق مشارکت، اوراق مضاربه، اوراق مزارعه و اوراق مساقات خواهد بود.

سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی، صکوک را اینگونه تعریف کرده است: گواهی‌هایی با ارزش اسمی یکسان است که پس از اتمام عملیات پذیره‌نویسی، بیانگر پرداخت مبلغ اسمی مندرج در آن توسط خریدار به ناشر است و دارندة آن مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها، منافع حاصل از دارایی و یا ذینفع یک پروژه یا یک فعالیت سرمایه‌گذاری خاص می‌شود.

سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی یاAAOIFI 14، نوع صکوک را معرفی کرده که از بین آن چهار نوع آن یعنی صکوک مضاربه، اجاره، استصناع و مشارکت در دنیا پرطرفدار‌تر هستند. در ایران نیز متداول‌ترین نوع صکوک استفاده شده اوراق مشارکت می‌باشد.

در ذیل به تشریح برخی از اوراق قابل استفاده در ایران پرداخته می شود.

شیوه تأمین مالی با استفاده از صکوک اجاره :

شیوه تأمین مالی با استفاده از صکوک اجاره،اینگونه است: ابتدا شرکتی که احتیاج به نقدینگی دارد (بانی)، یکسری از داراییهای خود که برای اجارة مناسب هستند را انتخاب می کند. سپس یک شرکت با هدف خاص (شرکت ناشر ) تأسیس می کند.

این شرکت با هدف خاص از لحاظ قانونی دارای یک شخصیت کاملاً مستقل است. بانی داراییهای منتخب را به صورت یک سبد دارایی به شرکت با مقصد خاص می فروشد، با این توافق که شرکت با مقصد خاص پس از خرید داراییها مجدداً آنها را در قالب قرارداد اجاره در اختیار بانی قرار دهد. مدت اجاره و همچنین مبلغ اجاره بها با توافق طرفین تعیین می شود .

در مرحلۀ بعد شرکت ناشر از طریق انتشار صکوک، داراییهای خود را به اوراق بهادار (صکوک) تبدیل می کند. صکوک دارای ارزش مساوی هستند و هر یک بیانگر مالکیت مشاع قسمتی از داراییهای مورد اجاره می باشند.

به عبارت دیگر سرمایه گذارانی که اقدام به خرید صکوک می نمایند به نسبت میزان ارزش اوراق خود در مالکیت آن داراییها به صورت مشاع شریک می شوند . ٣ بانی به موجب قرارداد اجاره باید مبلغ اجاره بها را طبق شرایطی که در قرارداد ذکر شده در اختیار شرکت ناشر قرار دهد. شرکت ناشر نیز باید اجاره بها را بین دارندگان صکوک تقسیم کند. هنگامی که مدت زمان اجاره به پایان می رسد، جریان نقدی حاصل از اجاره بها نیز متوقف می شود و مالکیت داراییهای مورد اجاره نیز در اختیار دارندگان صکوک است.

حال اگر ارزش بازار دارایی های مذکور بیش از مبلغ اسمی مندرج در صکوک باشد آنگاه دارندگان صکوک پس از اتمام مدت زمان اجاره با فروش داراییها، سود سرمایه ای به دست می آورند و در غیر این صورت با زیان سرمایه ای مواجه می شوند. بنابراین در حالیکه درآمد حاصل از صکوک نسبتاً پایدار و دارای ریسک اندکی است. اما خود اوراق می توانند با ریسک کاهش قیمت مواجه شوند. طبیعتاً این موضوع می تواند انگیزة سرمایه گذاران برای خرید صکوک را کاهش دهد.

به همین دلیل معمولاً همراه با صکوک یک سند اختیار فروش نیز در اختیار سرمایه گذاران قرار می گیرد تا در صورت تمایل بتوانند داراییهای مربوطه را در زمان انقضای قرارداد اجاره به قیمت اسمی به خود بانی بفروشند.

تمایز صکوک با اوراق مشارکت در این است که در صکوک مخصوصاً در صکوک اجاره، تأمین مالی برای یک دارایی خاص انجام می شود و صکوک یکی از محصولات اوراق بهادارسازی داراییها می باشد. در اوراق بهادارسازی دارایی ها یاsecuritization،داراییهای شرکت ها همچون مطالبات و داراییهای ثابت به یک نهاد واسط انتقال داده می شود و نهاد واسط نیز برای تأمین مالی خرید این دارائیها به پشتوانه داراییهای دریافتی، اقدام به جذب منابع مالی از سرمایه گذاران نموده و وجوه آنرا در قبال انتقال اولیه دارایی به شرکت اصلی می دهد .

بدین صورت تأمین مالی شرکتها از طریق داراییهای موجود آنها انجام می شود. در حالی که در تأمین مالی از طریق اوراق مشارکت، توانایی کل شرکت و وضعیت اعتباری کلی آن و به عبارتی وضعیت ترازنامه ای آن مبنای تأمین مالی می باشد. هرچند که در اوراق مشارکت نیز، تأمین مالی برای پروژة خاصی صورت می گیرد، این پروژه جزو پروژه های جدید شرکت می باشد نه داراییهای فعلی آن.

تعریف اوراق مشارکت

اوراق مشارکت اوراق بهادار بانام یا بی نامی است که به موجب این قانون به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می‏شود و به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‏های موضوع ماده یک را دارند واگذار می‏گردد.

دارندگان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح مربوط شریک خواهند بود. خرید و فروش این اوراق مستقیماً و یا از طریق بورس اوراق بهادار مجاز می‏باشد. بنابراین، اوراق مشارکت سندی است گویای مالکیت دارنده آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکت‏های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، هر نوع تغییر قیمت دارائی متوجه صاحب اوراق مشارکت است.

ویژگی‏ های اوراق مشارکت

با توجه به مطالبی که گذشت اوراق مشارکت ابزار مالی جدیدی است که برای اولین بار در بازار سرمایه عرضه می‏شود، این ابزار گرچه مشترکاتی با سایر ابزارها چون اوراق قرضه، اوراق سهام و سهام ممتاز دارد لکن قانون «نحوة انتشار اوراق مشارکت» و عملکرد چند سال اخیر ویژگی‌هایی برای آن به وجود آورده است. برخی از آن ویژگی‏ها از این قرار است.

تفاوت اوراق مشارکت و اوراق قرضه

اوراق مشارکت (یکی از ابزارهای صکوک) یکی از نزدیک‌ترین ابزارهای جایگزین اوراق قرضه در نظام بانکداری کشور می‌باشد.

این اوراق دارای تفاوت‌های عمده با اوراق قرضه بوده به طوری که در اوراق قرضه ارتباط دو طرف معامله به شیوه قرض دهنده و قرض گیرنده است اما در اوراق مشارکت ارتباط دو طرف شراکت بوده و معمولاً در قالب عقد مشارکت مدنی به انتشار این اوراق می‌پردازند.

تعیین نرخ بهره ثابت مهم‌ترین زمینه تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت است. نرخ بهره در اوراق قرضه به صورت ثابت در نظر گرفته می‌شود و در زمان سررسید مقرر باید اصل و سود از پیش تعیین شده به خریدار اوراق پرداخت شود در حالی که در اوراق مشارکت سود به صورت علی الحساب تعیین می‌شود و فرد در سود تأمین مالی پروژه اقتصادی شریک محسوب خواهد شد.

همچنین در اوراق قرضه بانی اوراق می‌تواند قرض‌ها را در هر فعالیتی مورد استفاده قرار دهد اما در اوراق مشارکت زمینه انتشار فقط طرح‌های تولیدی، عمرانی و خدماتی خواهد بود.

اما اوراق مشارکت نیز دارای آسیب‌هایی است که تاکنون باعث شده به عنوان یک ابزار تأمین مالی قدرتمند شناخته نشود. در وهله اول اشاره به خاصیت ابزاری آن خالی از لطف نیست که در سال‌های گذشته از این ابزار به عنوان، ابزار پولی انقباضی استفاده شده ولی به علت بازخرید آن توسط بانک‌ها، سیاست انقباضی آن خنثی شده است.

این مثال ساده اشاره به یکی از ضعف‌های اوراق مشارکت دارد که حق بازخرید آن را قبل از سررسید نیز به رسمیت شناخته است.در واقع از دلایل اصلی که بخش خصوصی تا کنون رغبتی برای انتشار اوراق مشارکت از خود نشان نداده بحث حق بازخرید قبل از سررسید در کنار اجبار برای تعیین نرخ سود علی الحساب قبل از تاریخ سررسید است.

مالکیت بدون حق رأی

مطابق قانون، دارندگان اوراق مشارکت به نسبت ارزش اسمی اوراق در طرح مورد نظر شریک شده و به صورت مشاع مالک طرح و دارایی‏های آن خواهند بود، و اگر طرح نیاز به سرمایه‏ای بیش از منابع حاصل از واگذاری اوراق داشته باشد و از طرف ناشر تامین شود، ناشر همانند صاحبان اوراق شریک در طرح خواهد بود، قانون نسبت به حق مدیریت، حق رای و حق نظارت صاحبان اوراق مشارکت ساکت است ولی رویه عملی سال‌های گذشته حاکی از عدم مداخله صاحبان اوراق در اجرای طرح است، از این جهت اوراق مشارکت همانند اوراق قرضه است که دارندگان آنها هیچ دخالتی در مدیریت فعالیت‏های اقتصادی ناشر اوراق قرضه ندارند.

اوراق اجاره

اوراق اجاره اوراق بهاداری است که دارندة آن مالک بخشی از دارایی است که براساس قرارداد اجاره واگذار شده است.

ماهیت اوراق اجاره

روش کار در اوراق اجاره به این صورت است که یک مؤسسه مالی با انتشار اوراق اجاره منابع مورد نیاز را جمع آوری می‌کند سپس با استفاده از آن منابع، کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی با دوام مورد نیاز دولت، بنگاه‌ها، مؤسسه‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی را خریداری کرده به آنان اجاره می‌دهد، از آن جا که کالاهای مذکور با استفاده از منابع صاحبان اوراق خریداری می‌شود آنان مالک کالاها بوده و به تبع آن مالک اجاره بها نیز خواهند بود.

برای مثال مؤسسه مالی با انتشار اوراق اجاره به ارزش صد میلیارد ریال به وکالت از طرف صاحبان اوراق، اقدام به خرید تعدادی هواپیمای مسافربری می‌کند سپس از طرف آنان، هواپیماها را به یک شرکت هواپیمایی اجاره می‌دهد و به صورت ماهانه اجاره بهای آن‌ها را دریافت کرده پس از کسر درصدی به عنوان حق الوکاله، بین دارندگان اوراق به تناسب تقسیم می‌کند.

بنابراین رابطة حقوقی دارندگان اوراق با مؤسسه مالی رابطه وکالت است، افراد با پرداخت پول نقد و دریافت اوراق اجاره به مؤسسه مالی وکالت می‌دهند پول آنان را به صورت مشاع همراه با پول سایر متقاضیان اوراق اجاره، برای خرید کالاهای سرمایه‌ای و بادوام هزینه کند سپس آن کالاها را به صورت اجاره در اختیار متقاضیان قرار دهد و به صورت ماهانه یا فصلانه اجاره بهای آنها را دریافت کرده پس از کسر درصدی به عنوان حق الوکاله بین صاحبان اوراق تقسیم کند.

انواع اوراق اجاره

اوراق بهادار اجاره به طور عمده به دو نوع، اوراق اجاره عادی و اوراق اجاره به شرط تملیک تقسیم می‌شوند.

الف. اوراق اجاره عادی

در این اوراق، مؤسسه مالی کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی بادوام را متناسب با عمر مفید آنها برای مدت زمان مشخص به متقاضیان اجاره می‌دهد و در پایان قرارداد، کالای مذکور را تحویل گرفته در بازار کالاهای مستهلک (دست دوم) به فروش می‌رساند و قیمت حاصل از فروش را به خرید کالاهای جدید اختصاص می‌دهد و یا به حساب صاحبان اوراق منظور می‌دارد.

ویژگی‌های اوراق اجاره عادی

اوراق اجاره عادی می‌تواند برای یک کالای سرمایه‌ای خاص، برای ترکیبی از انواع کالاهای سرمایه‌ای برای یک دورة زمانی مشخص و یا به صورت همیشگی (دائمی) طراحی شود.

در صورت نخست مؤسسه مالی با استفاده از منابع مالی صاحبان اوراق، کالای مشخصی را خریداری وبرای مدت زمان مشخصی اجاره می‌دهد و در پایان مدت اجاره، کالای مذکور را به فروش رسانده به تناسب بین صاحبان اوراق تقسیم کرده و اوراق را باطل می‌کند.

در صورت دوم مؤسسه مالی اوراق اجاره مدت‌داری (برای مثال ده ساله) منتشر می‌کند سپس با استفاده از منابع حاصل از واگذاری آنها، کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی بادوام مورد تقاضا را خریداری و با رعایت سررسید اوراق و عمر مفید کالاها، آنها را به متقاضیان اجاره می‌دهد، در این صورت ممکن است مؤسسه مالی برخی از کالاها را تا سررسید اوراق به قیمت مستهلک فروخته با پول آنها کالاهای جدیدی خریداری و اجاره دهد.

سهم ورقه از مجموع اجاره‌ بهاهای ماهانه، سهم ورقه از مجموع قیمت کالاهای نهایی مستهلک شده و سهم ورقه از مجموع قیمت‌های خرید و سهم ورقه از مجموع هزینه‌های حفظ و نگهداری دارایی‌های اجاره داده شده است.

در صورت سوم، مؤسسه مالی با واگذاری اوراق اجاره مبلغ معینی را جذب می‌کند و براساس برنامه ریزی مشخص آن مبلغ را تبدیل به کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی بادوام کرده اجاره می‌دهد، در این روش مؤسسه مالی با ذخیره کردن بخشی از اجاره بها به عنوان ذخیره جبران استهلاک کالاها بعد از پایان دوره‌های اجاره، کالاهای مستهلک را فروخته و با پول آنها و ذخیره استهلاک، کالاهای جدید خریداری و وارد شبکة اجاره می‌کند و این فرایند را پیوسته استمرار می‌دهد در این روش اوراق اجاره ماهیت اوراق سهام پیدا می‌کند که در پایان هر سال مالی سود مؤسسه بین صاحبان اوراق تقسیم می‌شود در نتیجه سود هر ورق از مجموع سود‌های سالانه ورق به اضافه ما به التفاوت قیمت خرید و فروش آن ورقه تشکیل می‌شود.

به مقتضای عقد اجاره، هزینه‌های حفظ و نگهداری و ترمیم و بازسازی اموال اجاره داده شده به عهدة موجر (مؤسسه مالی) است کما این که اگر بدون افراط و تفریط مستأجر، عین مستأجره از بین برود به عهدة موجر می‌باشد، مؤسسه مالی می‌تواند به صورت شرط ضمن عقد بخشی از هزینه‌ها را به عهده مستأجر بگذارد و بخشی از آنها را با پرداخت هزینه، بیمه نماید.

اجاره بهای کالاهای اجاره داده شده به گونه‌ای تعیین می‌شود که در همة صورت‌های سه گانه پیش گفته، افزون بر پوشش هزینه‌های حفظ و نگهداری، بیمه و ما به التفاوت قیمت خرید و قیمت مستهلک اموال و حق الوکاله مؤسسه مالی، سود خالصی برای صاحبان اوراق به همراه داشته باشد و نرخ این سود گرچه تابع عرضه و تقاضای بازار اجاره خواهد بود ولی در بلند مدت نمی‌تواند کمتر از بازدهی خالص سایر ابزارهای مالی مشابه (از جهت ریسک) باشد.

ب. اوراق اجاره به شرط تملیک

در این روش مؤسسه مالی با استفاده از منابع حاصل از واگذاری اوراق اجاره، کالا یا کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی بادوام را خریداری و به صورت اجاره به شرط تملیک به متقاضیان واگذار می‌کند به این بیان که مستأجر با پرداخت آخرین اجاره بها، مالک عین مستأجره می‌شود.

ویژگی‌های اوراق اجاره به شرط تملیک

اوراق اجاره به شرط تملیک نیز می‌تواند به سه صورت طراحی شود، اجارة یک کالای خاص، اجارة ترکیبی از کالاها برای یک دورة زمانی مشخص و اجارة ترکیبی از کالاها به صورت مستمر و دایمی.

در صورت نخست مؤسسه مالی به وکالت از طرف صاحبان اوراق اجاره، کالای خاصی را خریداری و به متقاضی آن، اجارة به شرط تملیک می‌دهد و در پایان مدت اجاره طبق قرارداد به صورت مجانی یا در مقابل عوض معین (که در قرارداد اجاره تعیین شده است) کالای مذکور را به تملیک مستأجر در می‌آورد.

اسناد خزانه اسلامی

اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است که دولت به منظور تصفیه بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند.

اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند.

چرا اسناد خزانه اسلامی را اسناد بدون ریسک می‌دانند؟

بزرگترین دغدغه فعالان بازار سرمایه درخصوص اسناد خزانه اسلامی، عدم ایفای تعهدات دولت در زمان سررسید است. برای رفع این نگرانی، دولت به این بدهی اولویتی هم‌ردیف حقوق و مزایای کارکنان خود داده و به عنوان بدهی ممتاز دولت در نظر گرفته می‌شود. خزانه‌داری کل کشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسک نکول نخواهند داشت.

ریسک نقدشوندگی چیست و آیا اسناد خزانه اسلامی ریسک نقد شوندگی دارند؟

ریسک نقدشوندگی به معنی احتمال عدم فروش اوراق بهادار است. یکی از اهداف پذیرش اسناد خزانه اسلامی در فرابورس ایران، کاهش این ریسک برای دارندگان این اوراق است چراکه به دلیل وجود بازار بزرگ و نقدشونده اوراق بهادار بادرآمد ثابت در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران، (که حجم معاملات روزانه آن به بیش از 2 هزار میلیارد ریال در روز می‌رسد.) دارندگان این اوراق می‌توانند در هر زمان نسبت به فروش اوراق خود در بازار اقدام کنند.

تفاوت اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار چیست؟

تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و پرداخت سود است. این اوراق عموما سررسیدی کمتر از یک سال داشته و اغلب سررسیدشان به صورت 4، 13، 26 و 52 هفته‌ای است. اسناد خزانه اسلامی بدون سود بوده و هیچ‌گونه پرداخت میان دوره‌‌ای تحت عنوان سود نخواهند داشت و سرمایه‌گذاران از مابه‌التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، منتفع خواهند شد. دارندگان اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.

همچنین، این اوراق در مقایسه با دیگر ابزارهای بازار پول از درجه نقد شوندگی بیشتری برخوردار است.

نهضت برخورد با متخلفان

اما مدیریت شاپور محمدی در حالی وارد سومین هفته خود شده که بیش از هر چیز در سیاست های جدید رئیس تازه منصوب شده بازار سهام برخورد با متخلفین به چشم می خورد.دو هفته پیش خبر ممنوع المعامله شدن 4 شخص حقیقی رسانه ای شد و هفته پیش هم خبرهایی از انسداد تعدادی کد معاملاتی و بررسی دلایل رشد نمادهای کوچک در رسانه ها منتشر شد.این طور که معلوم است ماموریت اصلی رئیس جدید برخورد با فساد است.

حسین عبده تبریزی عضو شورای عالی بورس هفته پیش در مصاحبه با بورس24 گفت:با تغییر مدیریت، همه ما امیدواریم که شرایط بهتر شود، و همراه با تحولات مثبت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، بازار سرمایه نیز بهبود یابد.

بدیهی است کارکردن در جو ناسالم و مسموم دشوار است و ادامه بقای شرکت‌ها بسیار دشوارتر. از این‌رو، باید نگران باشیم که انجام فعالیت اقتصادی سالم بسیار سخت شده است. گاهی شاهد آن هستیم که بازار دستکاری می‌شود؛ اگر ابعاد این دستکاری‌ها گسترش یابد، آن‌گاه بازار سرمایه هم خواه ناخواه در مسیر فسادی قرار می‌گیرد که بازار پول متأسفانه به آن دچار آمده است.

در حال حاضر، افرادی در تلاش‌اند تا سهام شرکت‌‌های کوچک را به‌شدت رشد دهند، و با آن سفته‌بازی کنند و این کار البته در متن واقعیت‌های اقتصاد نیست و به بازار لطمه می‌زند. خوشبختانه آقای دکتر محمدی با همه این پدیده‌ها آشناست و امیدوارم بتوانند بسرعت دامنه ناملایمات بازار سرمایه را محدود کنند.»

بنابراین احتمالا برخوردهای بورس در این حوزه تشدید می شود و روزهای شلوغی در انتظار کمیته تخلفات بورس است.

این برخوردها شاید به صورت مقطعی ترس و واهمه ای در دل سوداگران بازار سرمایه قرار دهد اما تجربه نشان داده که این بگیر و ببندها هم دوره ای دارد و نمی توان در بلند مدت روی آن ها حساب کرد و آن چه که باعث می شود تخلفات و فساد در بازار سهام کم رنگ شود پایان رانت اطلاعاتی و استفاد خواص از اطلاعات نهانی است.

در حال حاضر اگر چه اطلاعات شرکت ها مستقیما به کدال ارسال می شود اما همچنان دو منفذ درز اطلاعات نهانی وجود دارد،نخست در خود شرکت ها و قبل از ارسال به کدال و سپس در جایی که اطلاعات ارسال شده و در نوبت انتشار است و یا به دلایلی منتشر نمی شود!

این امید وجود دارد که در دوره شاپور محمدی به جای استفاده از روش های قدیمی و نخ نما شده در برخورد با تخلفات با تقویت سیستم های نظارتی اساسا امکان تخلف در بورس ما به حداقل برد.

در بازار چه خبر بود؟

بورس تهران در معاملات آخرین روز کاری هفته بر خلاف انتظارات بیش از حد ضعیف ظاهر شد. ضعیف نه از این جهت که افت محسوسی در قیمت ها و شاخص ها داشته باشیم ، بلکه ارزش معاملات با یک کاهش 25 درصدی دیگر تا مرز سطوح 100 میلیارد تومانی کاهش یافت و این خبر خوبی برای کوتاه مدت بازار نیست. هر چند که برخی معتقدند نبود فروشنده جدی منجر به این رویداد شده است.

البته این تحلیل غیر منطقی هم نیست اما به شرط اینکه در سطوح حمایتی شاهد تزریق پول و افزایش تقاضا باشیم. البته تغییر رویه کنونی بازار را باید در بازه‌ های زمانی بزرگ ‌تر بررسی کرد. اگر برآیند بازار را از ابتدای تابستان بررسی کنیم ، کماکان شاهد رشد حدود 5 درصدی شاخص هستیم. روندی که هم اینک شاهد آن هستیم همچنان اصلاحی است و می ‌تواند طی چند روز آینده ادامه ادامه داشته باشد. رفتار این روزهای بازار حاصل جابجایی معامله‌ گران در زمینه عرضه و تقاضاست که پس از رشد‌های متوالی طبیعی به نظر می ‌رسد.

ارزش معاملات کل هفته در2 بازار بورس و فرابورس به 1.822 میلیارد تومان رسید و

ارزش معاملات خرد ( بدون معاملات بلوکی و اوراق مشارکت ) هم در بازار بورس و فرابورس به 845 میلیارد تومانرسید.

افت شاخص بورس از ابتدای هفته تا انتهای هفته ( از 78.190 تا 77.879 واحد )معادل 0.4 درصد بود اما شاخص فرابورس 1.6 درصد افت داشت.

*علیرضا باغانی

منبع: عصر ایران