اروپای تحریم‌کننده به مشتری نفت تبدیل شد

بی‌شک بدون آن، اقتصاد ما سال‌ها قبل به زانو در می‌آمد و وضعیت‌مان بسیار اسف‌بارتر از دیگر کشورهای نفتی منطقه بود. به طوری که حتی یک قطره از نفت‌خام کشور صادر نمی‌شد و به تبع آن درآمدهای ارزی ما به شدت افت می‌کرد. چراکه امریکایی‌ها قرار بود به واسطه روابط بین‌المللی خود، به هیچ کشوری اجازه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران را ندهند و هر 6 ماه یک بار نیز خریداران نفت کشور را مجبور به کاهش 10 درصدی خرید نفت از ایران کنند تا صادرات نفت‌خام ما به صفر برسد. اما شروع مذاکرات هسته‌ای و دستیابی به توافق اولیه بود که این سیاست تحریمی آنها را متوقف کرد. اکنون حدود یک سال از ایجاد برجام و تقریباً 6 ماه از اجرای آن می‌گذرد و در همین مدت اتفاقاتی افتاده که به اقتصاد کشور جان دوباره‌ای بخشیده است. برای مثال صادرات نفت خام کشور نسبت به زمان اجرای برجام تقریباً دو برابر شده و این به معنای افزایش درآمدهای کشور و دمیدن روحی تازه در پروژه‌های توسعه‌ای است. البته هنوز در میانه راه هستیم و برجام به طور کامل اجرایی نشده اما همین شروع اتفاق خوبی است که فضای کشور را تلطیف کرده است.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، در این خصوص معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت که یک دیپلمات مؤثر در روند اجرایی شدن برجام است، در گفت‌وگویی اذعان می‌کند که شروع مذاکرات باعث شد تا روزنه امیدی برای کشور به وجود بیاید و صنعت نفت به یمن آن بتواند حیات خود را ادامه دهد و از هم نپاشد. «امیرحسین زمانی‌نیا» موقعیت فعلی کشور را با وجود تهدید‌های اخیر امریکا بسیار ممتازتر از سال‌های گذشته می‌داند و معتقد است اگر گاهی نیز انتقادی یا مخالفتی با برجام می‌شود این به معنی منسوخ دانستن مذاکرات و برجام نیست بلکه بخشی از روند مذاکره است و مردم نباید دلسرد شوند. گفت‌وگوی سکاندار امور بین‌الملل وزارت نفت را می‌خوانید.

تا این لحظه، برجام چه تأثیری بر صنعت نفت کشور داشته است؟
بعد از برجام فضای بین‌المللی کشور عوض شد. به هر حال هدف از برجام هم این بود که در یک موقعیت ممتازی قرار بگیریم که اکنون قرار گرفته‌ایم. این موضوع در صنعت نفت کشور بیشتر نمود می‌کند چرا که مقصود اصلی تحریم‌ها نفت بود و حالا این امیدواری و روشنایی که در صنعت نفت فعلی می‌بینیم مهم‌ترین اثر رفع تحریم‌ها بوده است. فضای بین‌المللی به اندازه‌ای مثبت ارزیابی می‌شود که ما برای خودمان 185 میلیارد دلار پروژه در بخش‌های بالادستی، میاندستی و
پایین دستی تعریف کردیم. معتقدیم که در 5 سال آینده یعنی در طول برنامه پنجم توسعه به آن خواهیم رسید.

به نظر شما این برنامه جذب منابع مالی بلندپروازانه در نظر گرفته نشده است؟
اصلاً این برنامه را بلند پروازانه نمی‌بینیم و معتقدیم که شدنی است. در 6 ماهی که از اجرای برجام می‌گذرد هیأت‌های اقتصادی زیادی به ایران آمدند و رفتند و در تمام دیدارها تنها مسأله‌ای که به ما گوشزد می‌شد این بود که چرا شما آماده عقد قرارداد نیستید. بنابراین فضا برای جذب این سرمایه آماده است و تنها ما باید خودمان را آماده کنیم.
اکنون معتقدم که حال صنعت نفت بسیار خوب است و در 5 ماه آینده این حرفی که می‌زنم به همه عیان خواهد شد. سرمایه، مدیریت و تکنولوژی در راه ایران است و بزودی شاهد اشتغالزایی نیز خواهیم بود. هدف ما از تمام این برنامه‌ها توانمند‌سازی صنایع و بخش خصوصی کشور است.

عقیده دارم که در جمهوری اسلامی ایران و در صنعت نفت آن، به طور کیفی شرایط تغییر کرده ‌است و این موضوع نیازمند زمان برای نهادینه شدن در ذهن و روش عملکرد افراد است. هنوز متوجه نیستیم که شرایط ما چقدر عوض شده و این موفقیت ناشی از اجرای برجام هنوز در جامعه هضم نشده است. زمانی حتی یک نفر به ایران سفر نمی‌کرد و حاضر نبود با مسئولان صنعت نفت هم صحبت شود و آنها را به جلسه‌ای دعوت نمی‌کردند اما اکنون مسئولان وقت استراحت ندارند. این به خاطر برجام است و البته هدف ما هم از اجرای برجام همین بود.

از نظر کمی چه عوایدی از بابت برجام نصیب کشور شد؟
وجوه حاصل از فروش نفت کشور در زمان تحریم‌ها همه در بانک‌های خارجی مسدود شده بود. الان به برکت برجام بخش بزرگی از این وجوه توقیفی آزاد شده و ما آنها را تحویل گرفته‌ایم. بسیاری از شرکت‌ها و کشورها نظیر شل، رپسول و یونان عواید نفتی را که قبل از تحریم‌ها فروخته بودیم و در آنجا بلوکه شده بود، بعد از اجرای برجام به ما بازگرداندند که بزرگ‌ترین آنها با رقمی معادل 78/1 میلیارد یورو مربوط به شل بود و الان در حساب بانک مرکزی است.
مهم‌تر از آن ما توانستیم بازاری را که از دست داده بودیم، پس بگیریم. اینکه ایران چطور توانست در عرض 3 الی 4 ماه تولید و صادرات نفت خامش را حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد و بازارش را به دست بیاورد، عده زیادی را در دنیا سوپرایز کرده است. ما اکنون نمی‌گوییم که به تولید قبل از اعمال تحریم‌ها رسیده‌ایم اما تقریباً نزدیک شده‌ایم و الان صادرات نفت خام کشور از 2 میلیون بشکه در روز گذشته است.

در این خصوص یک نکته دیگر را یادآور می‌شوم. اروپا که زمانی ما را تحریم کرده بود الان یکی از بازارهای ماست. این موضوع مهمی است که برجام رقم زد. چین، هند، ژاپن و دیگر مشتریان نفت‌خام و میعانات گازی کشور نیز اگرچه در دوران تحریم مشتری ما بودند اما بعد از لغو تحریم‌ها خریدشان را نزدیک به دو برابر افزایش دادند. برای مثال هند خرید میعانات گازی از ایران را اکنون دو برابر کرده و این اتفاق مهمی است. پیش از اجرای برجام، روزانه ٢٣٠ هزار بشکه میعانات گازی صادر می‌کردیم و هم اکنون این میزان به ٤٥٠ هزار بشکه افزایش یافته است.

همچنین بعد از برجام برخی از تجهیزات صنعت نفت مانند کمپرسورها و توربین‌ها که توقیف بودند آزاد شده ضمن اینکه امکان حضور کارشناسان خارجی فروشنده کالا برای راه‌اندازی تجهیزات نیز مهیا شده است که این امر روند اجرای پروژه‌ها را تسریع کرده است. همان طور که اشاره کردم برجام سبب شده است تا ما راحت‌تر پول‌مان را دریافت کنیم و از طرفی هزینه جابه‌جایی پول نیز به میزان چشمگیری کاهش یابد.

یعنی فکر می‌کنید که تا کنون پیشرفت اجرای برجام با انتظارات کشور همخوانی داشته است؟
به هر حال این شروع روند توسعه نفت بوده است. مذاکرات طولانی مدت درخصوص مدل جدید قراردادهای نفتی (IPC) کمی کار را به درازا کشید اما این مسأله به‌اندازه‌ای بزرگ است که همه می‌فهمند نیاز به زمان و مذاکرات جدی‌تری دارد تا به نتیجه برسد. همه آماده‌اند و ما هم در حال آماده کردن شرایط هستیم و الحمدلله اکنون به یک اجماع ملی درخصوص مدل جدید قراردادهای نفتی دست یافته‌ایم که در آن ملاحظات کارشناسان و حقوقدانان و سازمان‌های ذی‌ربط لحاظ شده است. فکر می‌کنم در یک ماه آینده می‌توانیم این مدل را عملیاتی کنیم و تا 3 الی 5 ماه آینده حتماً قراردادهای بزرگ چند میلیارد دلاری نفتی منعقد خواهیم کرد.

آیا فشارهای اخیر امریکا نگاه سرمایه‌گذاران را عوض و اشتیاق آنها را کم نکرده است؟
در صنعت نفت همه مسائل روی تصمیم‌گیری شرکت‌ها اثر می‌گذارد و در این خصوص تمام موضع گیری‌های امریکا نیز روی نگاه سرمایه‌گذاران تأثیر دارد چراکه امریکایی‌ها کسانی هستند که تمام دنیا از چین و ژاپن تا اروپا حرف آنها را گوش می‌کنند. مسائل داخلی ما از انتخابات مجلس تا نوع اجماع‌سازی که ما برای ای‌پی‌سی به خرج دادیم همه روی نگاه شرکت‌های خارجی برای سرمایه گذاری اثر می‌گذارد اما این اتفاقات تا کنون از هیجان سرمایه‌گذاران کم نکرده و فقط دقت نظرشان را بیشتر کرده است. به هر حال سرمایه‌گذاری جایی انجام می‌شود که اطمینان بخش باشد. ثبات نظام و امنیت کشور ما این اطمینان را به سرمایه‌گذاران می‌دهد اما نحوه اجرا و نوع مدل جدید قراردادهای ما برای سرمایه‌گذاران نیاز به بررسی دقیق تری دارد که اکنون آنها این کار را با استفاده از حقوقدان‌ها و وکلای ایرانی پیگیری می‌کنند. به طوری که این وکلا از شرکت‌های خارجی کار گرفته‌اند که به نمایندگی از آنها به بررسی قراردادها و شرایط داخلی ما بپردازند و به آنها گزارش دهند که بهترین نحوه عملکرد برای سرمایه‌گذاری در ایران چه خواهد بود.

اخیراً در داخل کشور از مقامات سیاسی تا بخش خصوصی و مردم عادی نسبت به برجام ابراز بدبینی می‌کنند. آیا از نظر مقامات کشور واقعاً کار برجام به اتمام رسیده و دستاورد آن همان چیزی است که تا الان رقم خورده است؟
هر کس وظیفه خودش را انجام می‌دهد اما من به عنوان کسی که تا حدی درگیر ماجرا بودم معتقدم که کارها در حال پیشرفت است؛ البته با سرعتی کمتر از آنچه ما فکر می‌کردیم. اینکه مقامات سیاسی ما از رهبری تا نمایندگان مجلس و اعضای دولت می‌گویند برجام به جایی نرسیده به این معنی نیست که به پایان راه رسیده‌ایم بلکه این جزئی از مذاکره است و باید تمام این اظهارات را به عنوان یک روند مذاکره ببینید. اکنون مذاکره به صورت غیرمستقیم برای اجرایی شدن برجام ادامه دارد و همه اینها کمک می‌کند که روند اجرایی شدن برجام سرعت بیشتری پیدا کند.

فکر می‌کنید چه زمانی شاهد تأثیر برجام در زندگی مردم از طریق صنعت نفت باشیم؟
بزودی یک اتفاق رقم خواهد خورد و ما به صورت تصاعدی در ماه‌های آینده پیشرفت خواهیم کرد. تاکنون روند اجرایی شدن برجام کند بوده اما من معتقدم در 3 الی 4 ماه آینده مسائل بانکی کاملاً حل خواهد شد و شاهد سرازیر شدن سرمایه‌های خارجی به کشور خواهیم بود. البته الان هم ما عواید حاصل از فروش نفت‌مان را از طریق نظام بانکی دریافت می‌کنیم و این مبالغ در حساب بانک مرکزی است اما در ماه‌های آینده این روند رشد تصاعدی خواهد داشت به طوری که مردم آن را در زندگی خودشان حس می‌کنند. برای مثال اشتغالزایی و قدرت خرید مردم بیشتر می‌شود.