بورس کالای ایران یاری دهنده اقتصاد ملی

با برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه بورس کالای ایران در روز دوشنبه ٣٠ اردیبهشت ماه ١٣٩٢ با حضور حدود ٧٩ درصد از سهامداران شرکت در محل مرکز همایش های بین المللی رازی ، پس از انتخاب اعضای هیات رییسه مجمع، دکتر حسین پناهیان مدیرعامل شرکت ، گزارش هیات مدیره برای سال مالی منتهی به ٣٠ اسفندماه ٩١ را ارائه کرد که مورد تأیید و تصویب حاضرین در مجمع قرار گرفت.

پس از ارائه گزارش هیأت مدیره توسط مدیرعامل، حسابرس مستقل و بازرس قانونی نیز گزارش صورت های مالی شرکت برای سال مالی منتهی به ٣٠ اسفندماه سال ٩١ را قرائت کرد که توسط مجمع عمومی مورد تصویب قرار گرفت. براساس دستور جلسه در این مجمع رأی گیری از سهامداران حاضر در مجمع برای انتخاب هیأت مدیره جدید بورس کالای ایران صورت گرفت که پس از شمارش آرا ، هفت عضو اصلی حقوقی هیات مدیره بورس کالای ایران شامل شرکت های فولاد خوزستان، ذوب آهن اصفهان، فولاد مبارکه اصفهان، گروه بهمن، گروه مالی ملت، سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات و کارگزاری بانک کشاورزی به مدت دو سال انتخاب شدند. ضمن آنکه سرمایه گذاری صبا تامین، سرمایه گذاری غدیر و اتحادیه مرکزی تعاونی های روستایی و کشاورزی ایران نیز به عنوان سه عضو علی البدل هیأت مدیره بورس کالای ایران انتخاب شدند.در این مجمع، موسسه حسابرسی بهراد مشار به عنوان بازرس قانونی و حسابرس شرکت و موسسه حسابرسی و خدمات مدیریت اصول پایه فراگیر، به عنوان بازرس علی البدل انتخاب گردید.

همچنین در این مجمع با تقسیم سود نقدی به مبلغ ۴٠٠ ریال برای هر سهم موافقت گردید و مقرر شد مبلغ ۵٠٠ ریال نیز از محل سود انباشته هر سهم به حساب افزایش سرمایه شرکت لحاظ گردد.

این گزارش حاکی است ،در مجمع عمومی فوق العاده شركت بورس كالای ایران نیز که در همین روز در محل مرکز همایش های بین المللی رازی برگزار شد، سهامداران با افزایش ۵٠ درصدی سرمایه بورس کالای ایران موافقت كردند . براساس این مصوبه، مجمع عمومی فوق العاده به هیأت مدیره اختیار داد تا ظرف ۶٠ روز سرمایه شرکت را از محل سود انباشته از مبلغ ٢٠٠ میلیارد ریال به ٣٠٠ میلیارد ریال افزایش دهد.

مروری بر عملیات شرکت بورس کالای ایران در سال ٩١

سال ١٣٩١ به عنوان یک دوره‌ی ویژه برای بورس کالای ایران، از یک سو سال نمایان شدن کارکرد اصلی بورس کالا در اقتصاد ملی در کشاکش ناملایمات اقتصادی متاثر از تشدید آثار تحریم‌ها و به طور مشخص تحولات ناشی از نوسانات نرخ ارز و کندی رشد اقتصادی و از سویی دیگر سال نهادینه شدن الزامات حرکت به سمت سازمانی دانش‌بنیان، همچون بهسازی ساختار سازمانی، جذب نیروی انسانی متخصص و تغییر ترکیب آن، ارتقاء توان تحلیل‌گری و سرمایه‌گذاری قابل توجه در حوزه‌ی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بود. بدین معنی که هم باید نوسانات شدید قیمتی، در کالاهای اساسی چون فولاد، آلومینیوم، محصولات پتروشیمی و کشاورزی، در راستای اهداف کلان اقتصادی کشور، با توجه به انتظارات متفاوت ذی‌نفعان آن‌ها مدیریت می‌شد و هم این که بورس کالا به سازوکار عرضه و تقاضا به عنوان کارکرد ذاتی پایبند می‌ماند. حفظ رویکرد توسعه‌ای این بورس که حاصل آن رشد ٨۵ درصدی ارزش معاملات بازار كالای فیزیکی و مهم‌تر از آن افزایش چشم‌گیر سهم بورس در بازار کالاهای پذیرش‌شده (به ویژه محصولات فولادی، پلیمری و شیمیایی) و نیز تداوم رشد معاملات قراردادهای آتی سکه بود، به طور همزمان كار را بیش از پیش سخت‌تر می‌كرد. مدیریت چنین چالشی و تلاش مضاعف در چنین محیط كسب و كاری، شمه‌ای بر تجارب این نهاد افزود، سهام‌داران شرکت را منتفع کرد، جایگاه بورس را در اقتصاد ملی تثبیت نمود و بورس کالا را در نزد نهادهای ناظر سربلند ساخت.

تداوم چنین وضعیتی با انجام اقداماتی نظیر طراحی سند راهبردی شرکت، اصلاح ساختار و الکترونیکی نمودن بخش قابل توجهی از فرآیندهای تبادل اطلاعات بین بورس، کارگزاران، سیستم بانکی و عرضه‌کنندگان، طراحی جدید و ارتقاء سامانه‌های معاملاتی موجود و اجرای بسیاری از برنامه‌های دیگر، همراه شده است.

اهم اقدامات انجام‌شده در سال ٩١

اهم اقدامات صورت گرفته بورس کالای ایران در سال ١٣٩١ به شرح زیر می باشد:

- طراحی و تدوین سند راهبردی شرکت،

- تصویب ضوابط اجرایی و تدوین دستورالعمل‌های مورد نیاز در خصوص فراهم کردن زمینه‌های قانونی و مقرراتی بورس از جمله: تدوین دستورالعمل بازار فرعی، دستورالعمل سلف موازی استاندارد، اصلاحیه دستورالعمل معاملات آتی، تصویب اقرار نامه و بیانیه ریسک معاملات آتی، ضوابط اجرایی شناسایی و پذیرش مشتریان، اصلاح دستورالعمل ثبت سفارش كالا، ضوابط انضباطی تالار معاملات بورس كالای ایران، ضوابط اجرایی افشای اطلاعات شركت‌های عرضه‌كننده در بورس كالای ایران، تدوین منشور اخلاقی و ضوابط اجرایی موضوع ماده‌ی ١٨ دستورالعمل تسویه و پایاپای،

- تدوین استاندارد برخی از کالاهای مهم از جمله سنگ آهن، کنسانتره مولیبدن، میلگردهای ساختمانی،

- تدوین امیدنامه‌ی قرارداد آتی برای دارایی‌هایی همچون میلگرد، ذرت، کنجاله سویا و زیره‌ی سبز در تعامل با تولیدکنندگان، معامله‌گران و ذی‌نفعان،

- استقرار سامانه‌ی تسویه‌ی الکترونیکی چندبانکی (ستاب) و ایجاد بسترهای لازم برای اتصال بانک‌های متقاضی ارائه‌ی خدمات الکترونیکی تسویه و پایاپای، جهت تسهیل فرآیند معاملات،

- استقرار سامانه‌ی تبادل اطلاعات میان كارگزاران و مدیریت بازرسی و امور اعضاء،

- بسترسازی برای توسعه فعالیت کارگزاران در یک چارچوب نظام‌مند از طریق الکترونیکی نمودن ارتباطات وتبادل اطلاعات بورس با کارگزاران

(ایجاد بستر گسترده شهری WAN (شبکه گسترده شهری) در بیش از ۴٨ نقطه شهر تهران از طریق خطوط MPLS (دیتای مخابرات) و بیش از ٣٧ نقطه در بستر رادیویی

- بهره‌برداری از سامانه‌ی كنترل و تبادل اطلاعات با سایت بهین‌یاب (وزارت صنعت، معدن و تجارت)،

- تولید سامانه‌ی همراه معاملات آتی،

- ایجاد مركز داده‌ی پشتیبان با هدف جلوگیری از بروز اختلال در ارائه‌ی سرویس‌های اطلاع‌رسانی پورتال و سایر سامانه‌های تحت وب،

- توسعه‌ی سیستم الكترونیك واریز جرائم و اتصال آن به سامانه‌ی تسویه،

- ارتقاء موتور معاملاتی قرارداد‌های آتی،

- طراحی و آزمایش موتور جدید معاملات قراردادهای آتی،

- ایجاد زیرساخت‌های الکترونیکی و فرآیندی برای معاملات برخط،

- ایجاد واحد نظارت بر بازار،

- استقرار نظام پذیرش مشتری بر اساس ساز و کار جدید،

- ایجاد واحد پذیرش مشتریان و واحد مبارزه با پولشویی در راستای شناسایی اولیه و کامل مشتریان،

- تصویب دستورالعمل ضوابط پذیرش مشتریان،

- ایجاد كمیته پذیرش مشتریان و ایجاد بایگانی فیزیكی و الكترونیكی،

- توسعه‌ی مناسبات بین‌المللی از جمله انعقاد تفاهم‌نامه با بورس‌های مختلف،

- توسعه و تعامل با نهادهای موثر داخلی از جمله اتاق‌های بازرگانی و تشکل‌های تخصصی و دستگاه‌های اجرایی مرتبط با فعالیت بورس كالای ایران،

- تهیه نظام جامع آموزش كاركنان با اهداف مشخص و طبقه‌بندی انواع دوره‌ها،

- پیاده‌سازی سیستم ارزیابی عملكرد ٣۶٠ درجه در راستای استفاده موثر و هم‌افزایی در منابع انسانی،

- تقویت بنیان‌های دانش محوری در شركت با نهادینه کردن فرآیندهای علمی و ایجاد زیرساخت‌های جذب و حفظ نیروی انسانی کارآمد،

- برقراری تعامل با نهادهای آموزشی، پژوهشی و دانشگاهی، در جهت بهره‌گیری از پتانسیل علمی موجود در راستای توسعه‌ی بازار،

- برگزاری ١١،٣٧٢نفرساعت آموزش برای ذی‌نفعان بازار،

- پذیرش ۵ کالای جدید، ٣٨ كالای مشابه و ٣۴ شرکت اعم از داخلی و خارجی جهت عرضه‌ی كالا،

- مشارکت فعال در کمیته‌های نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز و تعامل با آن‌ها در مدیریت بازار کالایی،

- تامین مالی سریع و کم هزینه‌ی تولید کنندگان به ارزش١٨٠ هزار میلیارد ریال،

- تسویه‌ی ٣ میلیون و ۴۴٨ هزار قرارداد معاملاتی منعقد شده با تنها ۴ قرارداد نکول شده.

وضعیت بازار در سال ٩١

طی٢٣٧ روز معاملاتی در بورس کالای ایران در سال ١٣٩١، با رشد ۶.٣ درصدی بیش از ٢١.٧ میلیون تن انواع کالا در سه گروه اصلی محصولات صنعتی و معدنی، محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و محصولات کشاورزی در بازار فیزیکی مورد مبادله قرار گرفته است. به عبارت دیگر به طور میانگین در هر روز معاملاتی بورس کالای ایران، بالغ بر ٩٢ هزار تن انواع کالا در قالب انواع قراردادهای نقدی، نسیه و سلف معامله شده است. از نظر ارزش معاملات فیزیکی نیز با رشد ٨۵ درصدی به بیش از ٣١۵ هزار میلیارد ریال رسید؛ یعنی به طور میانگین در سال ١٣٩١ به صورت روزانه بیش از ١٣٢٩ میلیارد ریال انواع کالاها در قالب قراردادهای نقدی، نسیه و سلف مبادله شده است.

ارزش معاملات در گروه محصولات صنعتی و معدنی با بیش از ١٩٧ هزار میلیارد ریال، گروه محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی با ١١۶ هزار میلیارد ریال و گروه محصولات کشاورزی با بیش از یک هزار میلیارد ریال به ترتیب در مقام‌های اول تا سوم قرار گرفته‌اند. همچنین ارزش گروه‌ محصولات صنعتی و معدنی و گروه محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی در سال ١٣٩١ در مقایسه با سال ١٣٩٠ به ترتیب ٩٣ درصد و ٨١ درصد رشد داشته‌ است.

بیشترین مقدار معاملات در بورس كالای ایران به گروه محصولات صنعتی- معدنی به میزان ١٣ میلیون تن اختصاص یافته است که در مقایسه با ١٢ میلیون تن سال ١٣٩٠، رشد ١٣ درصدی را تجربه نموده است. در این میان افزایش معاملات محصولاتی همچون فولاد و مس به میزان ٢٧ و ۴١ درصد از علل عمده‌ی این رشد بوده است. رشد معاملات فولاد را می‌توان ناشی از افزایش تولید و عرضه‌ی محصولات توسط تولیدكنندگان بزرگی همچون فولاد مباركه و ذوب‌آهن دانست. در مقابل برخی محصولات همچون آلومینیوم شاهد كاهش مقدار معاملات بوده‌اند كه علت عمده‌ی آن را می‌توان كاهش تولید داخلی و در نتیجه كاهش عرضه‌ی آن در بورس كالا دانست. در مورد سیمان نیز به علت رویكرد سازمان حمایت مصرف‌كنندگان و تولیدكنندگان در قیمت‌گذاری، این محصول قابلیت عرضه و معامله در بورس را از دست داد و معاملات آن در بورس از خردادماه ١٣٩١ متوقف شد.

در گروه محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی، محصولات پلیمری بیشترین رشد مقداری، به میزان ٣۵ درصد و گروه محصولات شیمیایی بیشترین رشد در ارزش معاملات به میزان ١۴۶ درصد را داشته‌اند. این در حالی است که گروه فرآورده‌های نفتی به دلیل توقف معاملات نفت در مجموع با افت ٩ درصدی در مقدار و رشد ٣۴ درصدی در ارزش مواجه بود.

مقدار و ارزش معاملات محصولات کشاورزی در سال ١٣٩١ نشان می‏دهد که مقدار معاملات ۶۶ درصد و ارزش آنها ۶۵ درصد در مقایسه با سال ١٣٩٠ کاهش داشته است. از جمله مهمترین دلایل این موضوع می توان به اختصاص ارز مرجع به واردات برخی کالاهای کشاورزی اشاره کرد؛ این مساله موجب شد که عرضه کنندگان این محصولات از آزادی عمل کمتری برخوردار شده و نتوانند کالاهای مزبور را در تالار بورس کالا عرضه کنند.

همچنین، ورود شرکت پشتیبانی امور دام به خرید و توزیع محصولات کشاورزی وارداتی عامل دیگری در کاهش عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالای ایران بود.بخشی از کاهش شدید معاملات گندم در سال ٩١ نیز ناشی از عدم عرضه این محصول از سوی شرکت بازرگانی دولتی بوده است.

در معاملات آتی نیز در این دوره یک ساله در مجموع بیش از ٣.۴ میلیون قرارداد آتی مورد معامله قرار گرفته است.

در مجموع با توجه به رشد ٩٠ درصدی تامین مالی تولیدکنندگان در قالب معاملات سلف به میزان ١٨٠ هزار میلیارد ریال و نکول بسیار ناچیز در قراردادها (۴ قرارداد از مجموع بیش از ۶٧ هزار قرارداد) به همراه پاسخ‌گویی شرکت در قبال روندهای قیمتی به مقامات ناظر، اعتماد و اطمینان حداكثری نسبت به عملکرد بورس کالا در جهت توسعه و تعمیق بازار ایجاد شده است.

كالاها و شركت‌های پذیرش شده

در سال ١٣٩١ بورس كالای ایران با پذیرش و عرضه‌ی پنج كالای جدید و ٣٨ کالای مشابه جمع کل کالاهای پذیرش شده در گروه اصلی را به ١١ مورد، زیر گروه اصلی را به ۵٧ مورد و زیر گروه فرعی را به ١٨۵ مورد کالا افزایش داد. البته به دلیل این که بیشتر کالاهای بورسی در طی چند سال گذشته در این بازار پذیرش شده‌اند، عمده تمرکز شرکت در توسعه‌ی حجم معاملات بوده است. همچنین در طول این سال محصولات ٢٨ عرضه کننده داخلی و ۶ عرضه کننده خارجی جدید در بورس کالای ایران عرضه شده است.

در مجموع محصولات تولید شده توسط ٣٠٣ شركت در بورس كالای ایران پذیرفته شده است كه از این تعداد ۶٨ شركت خارجی و ٢٣۵ شركت داخلی، شامل ۵٩ شركت دولتی و ١٧۶ شركت خصوصی، بوده‌اند. تعداد رو به افزایش شرکت‌های خصوصی پذیرش شده یکی از نقاط قوت فعالیت‌های بورس کالای ایران محسوب می‌شود.

تعداد شركت‌های تولیدكننده‌ی پذیرش‌شده در بورس كالای ایران تا پایان سال مالی

كارگزاران فعال

كارگزاران اصلی‌ترین نهاد نظام معاملات در بورس کالای ایران می‌باشند. تا پایان سال ١٣٩١ تعداد ٧٧ کارگزاری از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز فعالیت در بورس كالای ایران را اخذ نموده‌اند. این شرکت‌های کارگزاری جمعاً دارای ٣٢٧ مجوز فعالیت در بخش‌های فلزات، پتروشیمی، کشاورزی، قراردادهای آتی، سیمان و مشاور پذیرش هستند.

کمیته ها و شوراهای تخصصی

شرکت بورس کالای ایران در سال ١٣٩١ به منظور بهره گیری از دیدگاه ها و نظرات کارشناسان اقدام به تشکیل ۴ کمیته و شورای جدید با عناوین شورای مدیران، شورای پژوهشی،کمیته پذیرش مشتریان و کمیته ارتباطات و اطلاع رسانی نمود. ۴ کمیته مذکور در کنار ٧ کمیته دیگر تحت عناوین: کمیته فن آوری اطلاعات و ارتباطات،کمیته تدوین مقررات،کمیته رسیدگی به اعتراضات،کمیته اجرایی آتی،کمیته تخصصی قراردادهای آتی، کمیته امور رفاهی و کمیته استخدام، در مجموع ٢۴٢ جلسه در سال گذشته تشکیل داده و نسبت به بررسی مسائل و موضوعات مرتبط و اتخاذ راهکارهای لازم اقدام نموده اند.

اهداف راهبردی بورس کالا در سال ٩٢

سال ١٣٩٢، سال تداوم حرکت در مسیر اهداف اصلی و بلند مدت شرکت بورس کالای ایران در چارچوب سند راهبردی آن است تا بتواند همچون گذشته با یاری دادن به اقتصاد ملی، ٧۵ میلیون ایرانی ذینفع را از خدمات خود بهره مند سازد.

شرکت بورس کالای ایران با توجه به جایگاه، موقعیت و نقش خود در اقتصاد ملی، پیچیدگی محیط کسب و کار و همچنین روند رو به گسترش خود، با تدوین برنامه­ راهبردی در سال ١٣٩١ مسیر فعالیت خود را ترسیم کرد؛ به عبارت دیگر با الگوگیری از مدل جامع برنامه­ریزی راهبردی و با اتکاء به تجربه‌ی درون ­سازمانی و تجارب بورس­های مشابه در دنیا و در راستای الزامات اسناد و نهادهای بالادستی، سند راهبردی شرکت بورس کالای ایران، تهیه، تدوین و ابلاغ گردید. در واقع شركت بورس كالای ایران، سال ١٣٩٢ را سال گام نهادن در مسیر راهبردهای بلندمدت در چارچوب سند راهبردی قرار داده است. راهبردهای ٨ گانه این شرکت عبارتند از:

١- تکمیل و استانداردسازی چرخه‌ی فعالیت بورس کالا در زنجیره‌ی ارزش؛ شامل اهدافی همچون:

• تدوین نظام انبارداری و پذیرش انبارها در جهت ارتقای استانداردهای تحویل، تسهیل راه‌اندازی قراردادهای آتی و اجرای صحیح ماده‌ی ٣٣ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی،
• راه اندازی بازار فرعی.

٢- توسعه‌ی کیفی و کمی پذیرش و عرضه‌ی کالاها و دارایی‌های پایه جدید؛ شامل اهدافی همچون:

• گسترش فعالیت‌های رینگ صادراتی و افزایش انگیزه‌ی حضور شرکت‌ها،
• افزایش عرضه و پذیرش محصولات كشاورزی با عملیاتی کردن الزامات ماده‌ی ٣٣ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی (در راستای عرضه‌ی محصولات کشاورزی برای قیمت تضمینی در تعامل با وزارت جهاد کشاورزی، اتحادیه تعاونی های روستایی و ...)،
• راه اندازی و توسعه‌ی معاملات سلف موازی استاندارد برای کالاهای واجد شرایط از جمله میلگرد،

٣- ارتقاء شفافیت و امنیت فعالیت‌های معاملاتی و پشتیبانی از ارائه‌ی کیفی خدمات به مشتریان؛ شامل اهدافی همچون:

• تولید سامانه‌ی معاملات سلف موازی استاندارد،
• تولید سامانه‌ی بازار فرعی،
• تولید سامانه‌ی نظارت بر بازارهای آتی و نقدی،
• ایجاد زیر ساخت امضای دیجیتال،
• تهیه سامانه قبض انبار در ارتباط با انبارهای تحت کلید،
• طراحی و پیاده‌سازی نرم افزارهای نظارتی،
• ایجاد سامانه‌ی جامع مشتریان (سیستم شناسایی، طبقه بندی و پایش مستمر مشتریان)،
• استقرار سیستم مدیریت ریسک و اعتبارسنجی مشتریان.

۴- توسعه‌ی ابزارهای مالی جدید؛ شامل اهدافی همچون:

• راه‌اندازی و توسعه‌ی قراردادهای آتی بر روی دارائی‌های پایه‌ی جدید،
• افزایش سهم ابزارهای مالی جدید از معاملات بورس.

۵- ترویج کارکردها و نقش بورس کالا در توسعه‌ی بازارهای مدرن؛ شامل اهدافی همچون:

• توسعه ارتباطات بین‌المللی در راستای تبادل دانش و توسعه‌ی بازار،
• حضور موثر در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی مرتبط با نهادهای مالی و بازار سرمایه،
• شناسایی و آموزش گروه‌های مختلف ذی‌نفعان در مورد کارکردهای بورس کالا در بخش‌های مختلف صنعتی و کشاورزی به تفکیک سیاست‌گذاران، مجریان و بخش‌های نظارتی در قالب دوره‌های حضوری و مجازی،
• راه‌اندازی و توسعه‌ی پورتال جدید بورس کالای ایران،
• برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی در خصوص ابزارها و کالاهای پذیرش شده.

۶- ارتقاء سطح تعامل با نهادهای تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر؛ شامل اهدافی همچون:

• عضویت در کارگروه‌ها و کمیته‌های تصمیم‌ساز در قوانین و مقررات،
• تعامل با تشکل‌ها و نهادهای صنفی و تخصصی مرتبط جهت بهبود کشف قیمت‌های پایه،
• شناسایی نقش بورس کالا در تحقق سیاست‌های اقتصادی کلی نظام.

٧- راهبری، توسعه و ارتقاء بهره‌وری دارایی‌های فکری؛ شامل اهدافی همچون:

• افزایش بهره‌مندی از فرصت‌ها در جذب و نگهداشت نیروهای متخصص، توسعه و بهبود توانمندی‌های منابع انسانی،
• ایجاد چرخه‌ی مدیریت دانش،
• بهبود مستمر شایستگی‌ها، ارزش‌های اخلاقی و شاخص‌های اجتماعی منابع انسانی.

٨- بازمهندسی فرآیندهای شرکت بورس کالای ایران؛ شامل اهدافی همچون:

• آسیب شناسی، بازنگری و بروزرسانی فرآیندهای شرکت،
• شناسایی نظام‌های فرآیندی بورس‌های کالایی مشابه،
• طراحی الگوی سنجش ارزش افزوده هر یک از فرآیندهای شرکت،
• استقرار سیستم الکترونیکی ارزیابی عملکرد.