حواستان باشد ؛ فردا چه سهمی را به شما می فروشند...

بورس24 : زمانی که ابتدای دی ماه مقامات دولتی از عرضه سهام سرخابی ها در بورس سخن به میان می آوردند همگان تصور می کردند این دفعه نیز همچون 12 سال اخیر انتشار این اخبار، تنها یک شوی تبلیغاتی بوده و کمتر کسی چه در میان اهالی بازار سرمایه و چه در میان هواداران فوتبال، تصور می کرد این خبر جدی باشد. اما این بار ورود این باشگاه ها برای دولتمردان به حدی حیثیتی شد که رییس سازمان خصوصی سازی اعلام کرد در صورتی که تا نیمه اسفند ماه سهام این دو باشگاه عرضه نشود، استعفا خواهد داد. از سوی دیگر مقامات بورسی اعلام می کردند این دو باشگاه مدارک لازم را به سازمان و فرابورس تحویل نداده اند. اخبار و حواشی پیرامون این امر تا حدی به اوج رسید تا ورود این سهام این دو باشگاه به بازار سرمایه شاید جنجالی ترین ورود سهام به بازار سرمایه باشد. هر چند که در گذشته سهام شرکت بسیار بزرگی به بازار شاهد بودیم اما هیچ گاه این حجم از حاشیه برای این ورود را در رسانه ها شاهد نبوده ایم. به عنوان نمونه در سال 99، سهام شستا به عنوان یکی از بزرگترین هلدینگ های کشور به ارزش چند صد هزار میلیارد تومان وارد بورس شده اما حواشی پیرامون عرضه سهام آن تا این اندازه نبود.

سرانجام اصرار و انکار

اما سرانجام پس از کش و قوس های فراوان در پایان سریال طولانی اصرار مقامات دولتی و انکار مقامات بازار سرمایه ای، سرانجام فشار همه جانبه دولتی ها (سازمان خصوصی سازی و وزارت ورزش و ...) بر بورسی ها (مسئولان سازمان بورس و مدیران فرابورس) نتیجه داد و آگهی عرضه سهام سرخابی ها منتشر شد. بر اساس این اطلاعیه های منتشر شده قرار است عرضه، به صورت پذیره نویسی سهام جدید (افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم از سهامداران قدیمی) صورت پذیرد. افزایش سرمایه یاد شده برای باشگاه استقلال به میزان 11.5 درصد (به ازای هر سهم 291 تومان) و برای پرسپولیس معادل 10 درصد (به ازای هر سهم 338.7 تومان) خواهد بود. عرضه سهام این دو باشگاه از روز 15 اسفند ماه به مدت یک ماه در تابلوی نارنجی بازار پایه فرابورس به انجام خواهد رسید.

ورود سرخابی های پایتخت به بازار سرمایه در هفته های اخیر از جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. از یک نگاه، بخش عمده اهالی بازار دید چندان مثبتی به این اتفاق ندارند. موضوعی که تقریبا تمامی قدیمی های بازار بر آن اتفاق نظر دارند آن است که همچون همیشه دولت پس از عرضه سهام این شرکت ها در بازار سرمایه، آن ها را رها خواهد کرد. پس از آن مسئولان بازار سرمایه می بایست پاسخگوی عمکلرد این دو باشگاه در زمینه گزارش دهی، مدیریت، وقایع شرکتی (برگزاری مجامع و ....)، نوسانات قیمتی و حتی سود و زیان آن ها باشند. نکته قابل توجه آن که آن طور که سازمان خصوصی سازی اعلام کرده سهام عمده این دو باشگاه در اختیار دولت باقی خواهد ماند و سهام اقلیت به فروش خواهد رسید. حتی هر شخص و یا نهادی که نصاب لازم برای تصدی کرسی هیات مدیره باشگاه را نیز به دست بیاورد باید از سوی سازمان خصوصی سازی تعیین اهلیت گردد. با این اوصاف آن چه مشخص است این دو باشگاه نیز (همانند شرکت هایی مثل ایران خودرو و سایپا و بانک های ملت، تجارت و صادرات) بر روی کاغذ غیر دولتی می شوند و اهرم مدیریت و حاکمیت باشگاه در دست دولت باقیمانده و سهامداران خرد فقط در سود و زیان (بخوانید تنها در زیان دهی) باشگاه شراکت دارند.

اولین برخورد بورسی ها با سرخابی ها

اولین برخورد اهالی بازار سرمایه با سرخابی ها به انتشار و بررسی صورت های مالی این باشگاه مربوط است. سال مالی هر دو باشگاه در پایان تیر ماه به پایان می رسد. بر اساس صورت های مالی منتشر شده حاصل عملکرد باشگاه پرسپولیس در سال منتهی به 31 تیر 1400 سود خالص 14 میلیارد تومان بوده و این در حالی است که این باشگاه در تاریخ ترازنامه زیان انباشته ای معادل 196 میلیارد تومان داشته است. حاصل عملکرد باشگاه استقلال نیز در سال مالی منتهی به 31 تیر 1400 زیان خالص 12 میلیارد تومان و زیان انباشته باشگاه در دوره مورد بررسی 760 میلیارد تومان بوده است. در بدو بررسی، بندهای پر تعداد گزارش حسابرسی مشروط باشگاه خودنمایی می کند. پایه اغلب بندهای حسابرسی این دو باشگاه عدم دسترسی حسابرس به مستندات حسابداری است. این در حالی است که ماهیت فعالیت باشگاه های ورزشی به گونه ای است که حسابداری چندان پیچیده ای ندارد. با این وجود بر اساس بندهای گزارش حسابرسی این دو باشگاه حتی اصول اولیه حسابداری (ثبت به موقع و نگهداری مستندات مربوط به وقایع مالی) را ندارند.

نکته دیگری که در گزارش حسابرسی این دو باشگاه به شدت خودنمایی می کند عدم استقلال شخصیت حقوقی باشگاه از مدیران آن است. گواه این مدعا بندهای حسابرسی است که بر اساس آن بسیاری از درآمدهای مربوط به باشگاه، از طریق حساب های شخصی مدیران شرکت دریافت شده و در برخی موارد هنوز به حساب باشگاه ها واریز نشده است. موضوعی که هر چند در این دو باشگاه به یک عرف تبدیل شده و در قاموس شرکت داری بازار سرمایه هیچ جایگاهی ندارد.

ابهام در میزان دارایی ها، نیز از دیگر مهم ترین چالش های پیش روی دو باشگاه در حال حاضر است. بر اساس بندهای حسابرسی، دارایی های ثابت مهم باشگاه دارای سند مالکیت نمی باشد. با توجه به این که دارایی های ثابت یکی از اقلام ارزش گذاری شرکت بوده و به نوعی پشتوانه آن به شمار می روند با توجه به ابهام موجود خرید و معاملات سهام این دو باشگاه بر اساس اطلاعات کامل صورت نخواهد گرفت. در بخش حقوقی نیز دعاوی حقوقی پر تعداد، با مبالغ بالا در دادگاه های داخلی و بین المللی (عمدتا مربوط به قرار داد بازیکنان و مربیان) از ابهامات بزرگ پیش روی این دو باشگاه است. گاه این موضوع چندان اهمیت می یابد که ممکن است از این محل بسته شدن پنجره نقل و انتقالات، کسر امتیاز و ... باشگاه را تهدید نماید.

سودی در کار نیست...

عدم وجود چشم انداز مثبت از سوددهی موضوع  مهم دیگری است که به صورت معمول در ورود شرکت ها به بازار سرمایه مورد بررسی قرار می گیرد. در حالی که در بسیاری از کشور ها، باشگاه های ورزشی از محل هایی همچون تبلیغات، حق پخش تلویزیونی، فروش لباس و ... (با برند باشگاه)، فروش بازیکنان، بلیط فروشی و ... سودآوری قابل توجهی دارند، به گواه صورت های مالی، علیرغم پتانسیل های بالقوه، سرخابی ها ( و دیگر باشگاه های کشور) از محل های مورد اشاره درآمد چندانی ندارند. حق پخش تلویزیونی و کپی رایت برای باشگاه، موضوع بسیار قدیمی است که بعید است در کوتاه مدت حل شده و باشگاه ها از این محل درآمد زا شوند. تنها امید برای رشد سودآوری باشگاه ها در حال حاضر بازگشت تماشاگران و افزایش درآمد بلیط فروشی است.

نکته بحث برانگیز دیگر در خصوص عرضه سهام این دو باشگاه، در میان اهالی بازار سرمایه، به نحوه ارزشگذاری این دو باشگاه مربوط است. بررسی گزارش ارزشیابی دو باشگاه نشان می دهد که قیمت تعیین شده برای پذیره نویسی سهام این دو باشگاه تنها با اتکا بر یک روش صورت گرفته است. در حالی که در ارزش گذاری سایر شرکت ها به صورت معمول ارزش تعیین شده از میانگین چند روش مختلف از (همچون ارزش خالص دارایی ها، FCFF یا FCFE، براورد نسبت P/E، DDM و...) به دست می آمد اما در ارزشگذاری این باشگاه به دلیل عدم وجود سود تقسیمی، جریانات نقدی مثبت عملیاتی و همچنین نبود شرکتی مشابه در بورس، تنها روش ارزش خالص دارایی ها ملاک قرار گرفته است. نکته جالب آن که در این روش بخش عمده ارزش هر دو باشگاه از طریق ارزشگذاری برند به دست آمده که محاسبات مربوط به این قلم دارایی جای سوالات فراوانی دارد.

در ارزش گذاری باشگاه پرسپولیس، ارزش باشگاه بر اساس روش ارزش خالص دارایی ها حدود 3,211 میلیارد تومان (به ازای هر سهم 458 تومان) اعلام شده است. بررسی ها نشان می دهد بخش عمده ارزش شرکت در این روش از ارزش برند باشگاه به دست آمده است. بر این اساس، برند باشگاه پرسپولیس رقمی معادل 1984 میلیارد تومان تعیین شده که در خصوص نحوه انجام محاسبات آن جزییاتی منتشر نشده است. پس از برند، بخش زمین و ساختمان های باشگاه 1098 میلیارد تومان (زمین و ساختمان دفتر مرکزی حدود 18 میلیارد تومان، ورزشگاه درفشی فر 763 میلیارد تومان و ورزشگاه شهید گمنام 317 میلیارد تومان) ارزشگذاری شده اند. دیگر اقلام مربوط به دارایی های باشگاه نیز به وجوه نقد، مطالبات و دریافتی ها، وسایل نقلیه، اثاثه و منصوبات و .... باز می گردد.

گزارش ارزشگذاری باشگاه استقلال نیز شرایط مشابه دارد. ارزش اعلام شده برای این باشگاه حدود 2،790 میلیارد تومان است. بخش عمده ای از ارزش دارایی ها در این باشگاه نیز به برند مربوط است. بر این اساس ارزش برند باشگاه استقلال حدود 1775 میلیارد تومان براورد شده که بخشی از مفروضات آن نیز در پیوست گزارش منعکس شده است. زمین و ساختمان های مربوط به باشگاه نیز با 1432 میلیارد تومان (مجموعه ورزشی مرغوبکار 756 میلیارد تومان، کمپ مرحوم ناصر حجازی 642 میلیارد تومان و املاک لارستان و علامه 33 میلیارد تومان) در این زمینه در رده بعدی جای دارد. تفاوت بسیار عمده در ارزشگذاری این دو باشگاه، شناسایی سود دوره جاری برای باشگاه پرسپولیس و شناسایی زیان برای باشگاه استقلال در این زمینه است.

با این همه تنها نگاه کردن به نیمه خالی لیوان تا حد زیادی به دور از انصاف است. به نظر نگارنده فارغ از حواشی و تبعات این عرضه در بازار سرمایه، برندگان اصلی این اتفاق هواداران این دو باشگاه خواهند بود. در گام نخست پذیره نویسی سهام جدید و ورود 350 میلیارد تومان به حساب باشگاه پرسپولیس و 360 میلیارد تومان به حساب باشگاه استقلال، بخش قابل توجهی از مشکلات این دو باشگاه را به لحاظ نقدینگی حل خواهد کرد. علاوه بر این عرضه سهام این دو باشگاه یکی از الزامات AFC را فراهم کرده و امکان حضور مجدد این دو باشگاه در رقابت های لیگ قهرمانان آسیا در سال های بعد را فراهم می سازد. الزام وزارت ورزش به واگذاری ورزشگاه به این دو باشگاه و پایان بلاتکلیفی چندین ساله نیز از دیگر برکات ورود سهام این دو باشگاه به بازار سرمایه است که در نهایت می تواند در عملکرد (نتیجه گیری) دو تیم تاثیر گذار باشد. چالش اصلی در مقابل این دو باشگاه در سال های اخیر، عدم ثبات مدیریت و رفت و آمدهای پر تعداد مدیران باشگاه بوده که هر کدام مدیران قبلی را مسئول بدهی های سنگین و قراردادهای ناموفق و گاه بی سرانجام می دانستند. هر چند ورود به بازار سرمایه تضمینی برای وجود ثبات مدیریت برای یک باشگاه نیست اما وجود یک شفافیت هر چند نسبی در بازار سرمایه باعث می شود عملکرد مدیران در قبال هواداران شفاف تر بوده و عملکرد مدیران با مستندات بیشتر در معرض قضاوت افکار عمومی و هواداران قرار خواهد گرفت.

فارغ از جنبه های منفی و مثبت، عرضه سهام باشگاه در روز یکشنبه هر چند برای بازار سرمایه امری تحمیلی و نه چندان خوشایند است اما این اتفاق از منظر ورزشی به ویژه از نگاه هواداران این دو باشگاه یک نقطه عطف به شمار می آید که می تواند برکات آن آینده این دو باشگاه و در نهایت فوتبال ملی کشور را تحت تاثیر قرار دهد. شاید به همین دلیل دولت به همه جنبه های منفی آن چشم بسته و مصرانه به تحقق آن اصرار دارد. با این وجود، به نظر می رسد فدایی اصلی این اتفاق فرابورس است که باید در ماه های آینده پاسخگوی نوسانات وقایع شرکتی، تغییرات مدیریتی، نوسانات قیمتی و ... باشد.