بحران ارزی و پافشاری رییس جمهور بر عقیده ای غلط

بورس24 : روز گذشته ارزش لیر ترکیه در برابر دلار به رکورد پایین جدید رسید و دلیل این کاهش، اظهار نظرهای جدید اردوغان رئیس جمهور این کشور بود که در سخنان خود با هرگونه افزایش نرخ های بهره مخالفت کرد. دیروز هر دلار با 13.65 لیر معاوضه شد. چند روز پیش هر دلار با 13.45 لیر معاوضه شده بود. امروز ارزش پول ملی ترکیه در برابر دلار کمی رشد کرده است. در حال حاضر سیاست های پولی بانک مرکزی ترکیه و شیوع سویه جدید کرونا یعنی اومیکرون دو عامل مهم نگرانی هستند. ماه آگوست یعنی حدود سه ماه پیش هر دلار با 8.5 لیر معاوضه می شد و مشاهده می شود که سقوط ارزش لیر قابل ملاحظه بوده است.

اردوهای همواره با بالا بردن نرخ های بهره از سوی بانک مرکزی با هدف مهار تورم مخالفت کرده و در سال‌های اخیر ارزش لیر تحت تاثیر همین عامل کاهش یافته است. در حال حاضر نرخ تورم در ترکیه نزدیک به ۲۰ درصد است اما اردوغان برخلاف اقتصاددان ها معتقد است افزایش نرخ های بهره سبب رشد نرخ تورم می‌شود. اردوغان اخیراً سه بار رئیس بانک مرکزی ترکیه را به دلیل آنکه آنها دیدگاه هایی مخالف دیدگاه وی داشتند برکنار کرده است.

او در مصاحبه با یک خبرگزاری گفته است: "من همواره خواهان کاهش نرخ های بهره هستم و تکرار می کنم که نرخ های بهره باید پایین‌تر برود. من هرگز طرفدار افزایش نرخ‌های بهره نبوده و نخواهم بود." اقتصاددان ها و مقامات پیشین ترکیه همواره از اردوغان خواسته اند تغییر عقیده دهد زیرا واقعیت این است که سیاست‌های پولی بانک مرکزی با دستور اردوغان تعیین می‌شود و بانک مرکزی استقلال ندارد. اردوغان گفته است: "رشد نرخ های بهره سبب تورم می شود. عقیده من تغییر نکرده است و من همچنان چنین دیدگاهی دارم و به آن معتقدم."

اما سرمایه‌گذاران نظر دیگری دارند. هر بار نرخ‌های بهره پایین آورده می‌شود ارزش لیر سقوط می‌کند و به باور تحلیلگران، لیر اکنون در "منطقه بحران" قرار دارد. از دید تحلیلگران کپیتال اکانامیکس، نرخ بالای تورم و بی ثباتی ارزش لیر در کنار همه گیری کرونا و بدهی بالای شرکت‌ها، روند بهبود شرایط اقتصادی در ترکیه را کند می کند.

این هفته نرخ رشد اقتصاد ترکیه اعلام شد و محتوای این گزارش مثبت بود اما بحران لیر آن را تحت‌الشعاع قرار داد. یکی از تحلیلگران می گوید: "کاهش نرخ های بهره سبب رشد اقتصاد می شود اما این رشد به بهای کاهش ارزش پول ملی، رشد نرخ تورم و بی ثباتی سیستم مالی کشور تحقق می یابد." در سه ماه سوم سال جاری میلادی اقتصاد ترکیه 7.4 درصد رشد کرد و این رشد حاصل مصرف شهروندان و رشد صادرات و نیز هزینه کرد دولت بود.

اما رشد نرخ تورم و بحران ارزش لیر به این معناست که اعداد و ارقام رشد اقتصادی تمام تصویر اقتصاد ترکیه را نشان نمی‌دهد. تحلیلگران گلدمن ساکس می گویند گزارش رشد اقتصاد ترکیه نشان دهنده تمامی تحولات در اقتصاد این کشور نیست و نمی‌توان آن را معیاری از آنچه در آینده رخ خواهد داد دانست. بحران لیر در آینده بر اقتصاد تاثیرات بزرگ خواهد داشت.

به رغم تمامی ریسک‌هایی که اقتصاد ترکیه را تهدید می‌کنند بانک مرکزی این کشور پیش‌بینی خود از نرخ رشد اقتصادی در سال جاری را با یک درصد افزایش به 10.5 درصد رساند اما بانک گلدمن ساکس پیش بینی خود از رشد این شاخص در سال آینده را با 0.5 درصد کاهش 3.5 درصد اعلام کرده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند مجموعه‌ای از عوامل سبب وضعیت بی ثبات در اقتصاد ترکیه شده است. اردوغان همواره می گوید سال آینده همزمان با مهار کرونا و رونق پیدا کردن بخش گردشگری و صادرات، اوضاع اقتصاد بهتر خواهد شد اما درباره تحقق این پیش‌بینی هیچ قطعیتی وجود ندارد.

شناسایی سویه جدید ویروس کرونا سبب سقوط بازارهای مالی و قیمت مواد خام شده و مشخص نیست این سویه دقیقاً چه ویژگی هایی دارد. اگر کرونا در چند فصل آینده همچنان مهار نشود بخش گردشگری در اقتصادهای مختلف رونق نخواهد یافت و این برای اقتصادهایی نظیر ترکیه که به این بخش بسیار وابسته هستند یک خبر خیلی بد است.

مردم ترکیه شاهد کاهش شدید قدرت خرید خود، بی ثباتی ارزش لیر و پافشاری دولت بر سیاست هایی هستند که وضعیت بد کنونی را به وجود آورده است. کاهش ارزش لیر همچنین برای شرکت‌های ترکیه که عموماً بدهی‌های عظیم به دلار دارند زیانبار است. نکته مهم دیگر این است که بی‌ثباتی لیر سبب دور شدن سرمایه گذاران خارجی می شود. اوایل سال جاری میلادی سرمایه گذاران به سمت اقتصاد ترکیه حرکت کردند اما مدتی است آنها به این نتیجه رسیده اند که نباید به اقتصاد ترکیه نزدیک شد زیرا ریسک آن تحت تاثیر سیاست های بانک مرکزی این کشور بالاست.

در زیر نمودار تغییرات ارزش دلار در برابر لیر در دوازده ماه اخیر نشان داده شده است: