بازی رییس جمهور با بازار ارز؛ کالبدشکافی بحران ترکیه

بورس24 : روز سه شنبه ارزش لیر ترکیه در برابر دلار به سطح بی‌سابقه پایین جدید رسید یعنی هر دلار با 13.44 لیر معاوضه شد البته در دو روز گذشته کمی بر ارزش لیر افزوده شده است. مهم ترین عامل افت ارزش لیر در هفته های اخیر سیاست های عجیب بانک مرکزی ترکیه است که ظاهرا با دستور اردوغان اجرا می‌شود. بانک مرکزی ترکیه اخیرا بارها نرخ های بهره را پایین آورده و این در حالی است که نرخ تورم در این کشور نزدیک به ۲۰ درصد است.

روز دوشنبه اردوغان در سخنان خود از سیاست‌های بانک مرکزی دفاع کرد و این سخنان فشار بر ارزش لیر را بالا برد. نرخ بالای تورم در ترکیه به این معناست که مردم برای خرید مایحتاج خود با مشکلات بزرگ روبرو هستند و کارمندان مشاهده می‌کنند که قدرت خریدشان پیوسته در حال کاهش است. دو سال پیش همین زمان هر دلار با 5.6 لیر معاوضه می شد. همچنین اواسط سال  ۲۰۱۷ هر دلار با 3.5 لیر معاوضه می شد.

ارزش لیر از اوایل سال ۲۰۱۸ در حال کاهش است زیرا نه تنها تنش‌های ژئوپولیتیک ترکیه با غرب شدت یافته بلکه وضعیت کسری حساب جاری بدتر شده و از ذخایر ارزی خارجی بانک مرکزی کاسته شده است و عامل چهارم، افزایش بدهی هاست. اما به نظر می‌رسد مهم ترین عامل، اجتناب بانک مرکزی ترکیه از بالا بردن نرخ های بهره است. اردوغان از گذشته‌های دور نرخ‌های بهره را "دشمن" توصیف کرده و معتقد است افزایش نرخ های بهره به رشد نرخ تورم منجر می‌شود در حالی که اقتصاددان ها نظری متضاد دارند.

سرمایه‌گذاران، نگران عدم استقلال بانک مرکزی و فرمانبرداری این نهاد از رئیس‌جمهور هستند. اردوغان طی دو سال اخیر ۳ بار رئیس بانک مرکزی را تغییر داده زیرا آنها با نظر او مخالف بودند. بسیاری از کارشناسان و مقامات پیشین دولت و بانک مرکزی ترکیه از اردوغان به دلیل سیاست‌های اقتصادی اش انتقاد کرده اند و معتقدند باید این تجربه غیرعاقلانه که هیچ شانسی برای موفقیت ندارد کنار گذاشته شود. آنها می‌گویند باید سیاست‌های درست اتخاذ شود تا ارزش لیر بالا رود و مردم از رفاه برخوردار شوند.

همچنین نوسان‌های مستمر در ارزش لیر و سیاست‌های بانک مرکزی سبب می‌شود سرمایه‌گذاران خارجی رغبتی برای حضور در ترکیه نداشته باشند. از سه ماه پیش تاکنون بانک مرکزی سه بار نرخ‌های بهره را پایین آورده و نرخ ها اکنون ۱۵ درصد است. همزمان با این اقدام بانک مرکزی، ارزش لیر کاهش و نرخ تورم افزایش یافته است. کاهش ارزش لیر ترکیه یک تأثیر منفی دیگر هم دارد و آن این است که بازپرداخت بدهی را برای شرکت ها دشوار می کند زیرا بنا به اعلام موسسه فیچ، ۵۷ درصد بدهی‌های خارجی ترکیه به دلار یا وابسته به دلار است.

قابل پیش‌بینی نبودن سیاست های پولی و مالی در ترکیه سیگنالی بسیار منفی به سرمایه گذاران می فرستد و آن سیگنال این است که باید از ترکیه دور ماند تا اوضاع به حالت طبیعی بازگردد. یکی از تحلیلگران می گوید نه تنها بانک مرکزی ترکیه برخلاف دیگر بانک‌های مرکزی، در حال کاستن از نرخ های بهره است بلکه این اقدام تحت فشار و به خواست رئیس جمهور انجام می‌شود و هر دو عامل از جذابیت ترکیه برای سرمایه‌گذاران خارجی می کاهد.

از دید سرمایه‌گذاران، بدترین ویژگی یک اقتصاد، غیرقابل پیش‌بینی بودن سیاست‌های پولی و مالی آن است. تا وقتی سیاست های معقول اتخاذ نشود سرمایه‌گذاران تمایلی به حضور در این کشور نخواهند داشت. باید اصلاحات در همین دولت یا دولتی که در انتخابات آینده قدرت را در دست خواهد گرفت انجام شود. پنج عامل یعنی بدهی خارجی بالا، کسری عظیم حساب جاری، تنش‌های ژئوپلیتیک با غرب، کاهش شدید ذخایر ارزی بانک مرکزی و سیاست‌های اردوغان سبب وضعیت نگران کننده اقتصاد ترکیه هستند.

در این میان اردوغان تاکید دارد که سال آینده همزمان با مهار شدن کرونا و رونق بخش گردشگری، شرایط اقتصادی بسیار خوب خواهد شد. از دید تحلیلگران، وضعیت نابسامان ترکیه مدت ها ادامه پیدا خواهد کرد زیرا بعید است اردوغان دست از مداخله در سیاست‌های بانک مرکزی بردارد و نیز درباره رونق اقتصاد ترکیه در سال آینده اطمینانی وجود ندارد.

در زیر تغییرات ارزش دلار در برابر لیر در یک سال اخیر نشان داده شده است: