وقتی از بیمه سهام یا اوراق تبعی حرف می زنیم از چه حرف می زنیم؟

بورس24 : با ریزش گسترده شاخص بورس از نیمه تابستان سازمان بورس و اوراق بهادار همواره در تلاش بوده است تا با استفاده از اختیارات و حدود مسئولیت های خود ریسک سرمایه گذاری در سهام را کاهش داده و به تبع آن از زیان بیشتر سهامداران جلوگیری نماید. یکی از ابزار های بسیار مهمی که در این جهت به کار گرفته شد بیمه کردن سهام از طریق انتشار اوراق تبعی بود. بر اساس مکانیسم این اوراق، دارنده سهام یک شرکت می تواند با پرداخت مبلغی به ناشر اوراق تبعی این اختیار را داشته باشد که سهام را در تاریخ سررسید با قیمت معین (مبنا) به ناشر اوراق تبعی بفروشد. (تاریخ سررسید و قیمت مبنای فروش در اطلاعیه انتشار اوراق درج می شود.)

اوراق تبعی منتشر شده اغلب با سررسید بهمن ماه منتشر شد. لذا بخشی از آن ها در روزهای اخیر سررسید شده و برخی نیز در روز های آینده سر رسید خواهند شد. در (تمامی) سهام منتشر شده قیمت مبنای تعیین شده از قیمت بازار بیشتر می باشد. با این تفاسیر با توجه به ماهیت اوراق، اکثر دارندگان اوراق تبعی درصدد اعمال اختیار خود جهت جبران بخشی از ضرر وارد شده و یا احتمالا شناسایی سود هستند.

در ادامه این گزارش رویه اجرایی نحوه اعمال اختیار فروش تبعی بررسی می شود.

فصل پنجم از دستور العمل معاملات اختیار فروش تبعی در بورس و فرابورس به نحوه اعمال آن در سررسید می پردازد. بر اساس ماده 24 این دستور العمل دارندگان اوراق تبعی می بایست تا پایان تاریخ سررسید، درخواست اعمال اختیار خود را به کارگزار خود اعلام نمایند. بر اساس رویه اجرایی اعلام شده کارگزار موظف است لیست متقاضیان اعمال اختیار تبعی سهام هر شرکت را تا حداکثر ساعت 13 روز سررسید آن اوراق، به شرکت سپرده گذاری مرکزی اوارق بهادار و تسویه وجوه اعلام نماید. در صورت عدم ارائه درخواست از سوی دارنده اوراق در مهلت مقرر، و یا کوتاهی کارگزاری در اعلام به موقع درخواست دارنده اوراق به شرکت سپرده گذاری، اوراق اختیار فروش تبعی، اِعمال‌نشده تلقی می شود و عرضه کننده مسئولیتی در خصوص عدم اعمال دارنده اوراق ندارد. نکته بسیار مهم در این زمینه آن که دارنده اوراق اختیار تبعی می بایست حداقل به تعداد اوراق تبعی خود، سهام آن را نیز داشته باشد، در غیر این صورت به درخواست اعمال وی از سوی سپرده گذاری ترتیب اثر داده نخواهد شد.

در صورت ارائه درخواست اعمال طی مهلت مقرر، شرکت سپرده­ گذاری مرکزی به یکی از دو روش زیر نسبت به اعمال قرارداد اختیار فروش اوراق تبعی اقدام می کند. در روش نخست فروشنده اوراق تبعی سهام پایه را با قیمت مبنا (در مشخصات اوراق) و بدون در نظر گرفتن قیمت روز آن در بازار به صورت نقدی از مشتری خریداری می کند. در روش دوم معامله ای صورت نمی گیرد بلکه ناشر اوراق موظف است مابه التفاوت قیمت روز سهام و قیمت مبنا را به دارنده اوراق تبعی بپردازد. با این وجود، هر یک از دو روش به لحاظ سود و زیانی تفاوت چندانی برای دارنده اوراق نخواهد داشت. (مگر آن که سهام دارایی پایه در زمان سررسید، در صف خرید و یا صف فروش قفل باشد.) بر اساس رویه اعلام شده دارندگان اوراق می بایست روش دلخواه خود برای نحوه اعمال را نیز در زمان درخواست اعمال به کارگزار خود اعلام نمایند. نکته قابل توجه دیگر در این زمینه آن که قیمت مبنا می تواند بر اساسا اقدامات شرکتی همچون افرایش سرمایه و یا تقسیم سود براساس فرمول های خاص تعدیل گردد.

در صورتی که حداکثر تا پنج روز کاری پس از سررسید، عرضه کننده به طور کامل اقدام به تسویه تعهدات خود نکند، شرکت سپرده گذاری مرکزی موظف است از محل تضامین و وثائق اخذ شده نسبت به تسویه با آن دسته از دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی که درخواست اعمال خود را طی مهلت مقرر ارسال کرده و دارایی پایه را در کد مالکیت خود داشته باشند، اقدام نماید. به ازای روزهای تقویمی بین زمان سررسید تا زمان ایفای تعهدات عرضه­ کننده حسب مورد از محل واریز وجه به حساب شرکت سپرده ­گذاری مرکزی و یا تضامین، خسارتی به­ صورت روزانه ومتناسب با تعداد دارایی پایه موجود در کد مالکیت آن دسته از دارندگان اوراق اختیار فروش تبعی که درخواست اعمال خود را طی مهلت مقرر ارسال کرده­ و دارایی پایه را در کد مالکیت خود داشته باشند، مطابق با خسارات تعیین ­شده در اطلاعیه عرضه محاسبه و به آن ها پرداخت می ­شود.