جهان سال ٢٠٢٢ چه شکلی خواهد داشت؟ (بخش نخست)

بورس24 : همه‌گیری ویروس کرونا به باور تقریباً تمامی تحلیلگران، رویدادی با اثرات فراگیر و پایدار شبیه جنگ جهانی دوم و رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ است. درباره جهان پس از مهار این همه گیری دیدگاه مختلف مطرح شده است. فرض کنید سال ۲۰۲۲ است و پس از یک سال و نیم تلاش، کرونا در نهایت مهار شده است. حالا زندگی مردم به تدریج در حال عادی شدن است اما این عادی شدن به معنای بازگشت به شرایط قبل از بحران نیست، دنیایی جدید شکل گرفته و وضعیت اقتصادی متفاوت است درست همانطور که جنگ و رکود، زندگی مردم را برای نسل‌های بعد دگرگون کرد. هزاران شرکت و فروشگاه که قبل از بحران آسیب‌پذیر بودند از میان رفته اند، ده‌ها دانشگاه تعطیل شده اند و نیز مردم برخی الگوهای دیرینه رفتار خود را تغییر داده اند و ساختارهای سیاسی در آمریکا با آن که از بسیاری جهات حائز همان تفاوت ها و دوگانگی پیشین است وارد دورانی جدید شده است.

البته آنچه بیان شد برخی پیش بینی هاست که درباره آینده مطرح شده است. آینده همواره ناشناخته است اما واقعیت این است که همه گیری کرونا یکی از رویدادهای عظیم دوران ماست. بعید است بهترین سناریوها رخ دهد و با توجه به سوء مدیریت هایی که مشاهده شده و خواهد شد، احتمال آنکه پیش‌بینی‌های بدبینانه تحقق پیدا کند زیاد است. با نگاه به دیدگاه هایی که از سوی سیاستمداران، اقتصاددان‌ها و مدیران شرکت‌های بزرگ مطرح شده می‌توان اقتصاد پس از دوران کرونا را در ذهن ترسیم کرد. یکی از دیدگاه ها این است که زمان غلبه بر کرونا، بزرگترین اثر را در میان مدت خواهد داشت. اگر خیلی زود شاهد ساخته شدن واکسن یا دارو برای این ویروس باشیم و امسال این همه گیری مهار شود، تغییرات پایدار در زندگی انسان ها زیاد نخواهد بود. از سوی دیگر اگر واکسن در آینده نزدیک ساخته نشود دگرگونی های بلندمدت عمیق خواهد بود.

در این میان هر کسب و کاری که به تعامل نزدیک انسان‌ها با هم وابسته است در خطر خواهد بود. رویدادهای ورزشی، سینماها، تئاترها و غیره همگی جزء این کسب و کارها هستند. هزاران رستوران از میان خواهند رفت اگرچه در نهایت رستوران های جدید جایگزین آنها خواهند شد. پیش بینی هایی که در مطلب حاضر مطرح می شود بر سناریویی که بسیاری از دانشمندان بسیار محتمل می‌دانند مبتنی است. در این سناریو، واکسن برای ویروس کرونا سال آینده ساخته می‌شود و تا آن زمان جهان موج هایی از شیوع، مرگ و میر و ابهام را تجربه خواهد کرد. اما قبل از اشاره به آنچه تغییر خواهد کرد و جزئیات آن، باید به یک موضوع توجه کرد و آن این است که بسیاری از چیزها تغییر نخواهند کرد. این یکی از درس های تاریخ است. بحران مالی سال های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ سبب نشد نگاه آمریکایی‌ها به بورس این کشور و سهام منفی شود و نیز آن بحران به تغییر اساسی در بازار مالی آمریکا منجر نشد. انتخاب نخستین رئیس جمهوری سیاه پوست، دورانی از آشتی نژادی را آغاز نکرد. حوادث یازدهم سپتامبر سبب نشد آمریکایی‌ها دیگر سوار هواپیما نشوند و جنگ ویتنام سبب پایان یافتن جنگ های داخلی طولانی بدون ماموریت روشن نشد.

اگر همه گیری کرونا سبب شود زندگی در سال آینده دگرگون شود، این همه گیری بیش از رویدادهای قبل به عنوان یک حادثه تاریخی در یادها باقی خواهد ماند. همه گیری کرونا مهمترین تجربه تاریخی از جنگ جهانی دوم و رکود بزرگ است، حوادثی که توجه جهانی را برای دوره‌ای طولانی به خود جلب می کنند و آهنگ زندگی روزمره را تغییر می‌دهند، اثرات بزرگتر از خود به جا می گذارند. در ادامه به تحولاتی که پس از بحران کنونی رخ خواهند داد اشاره می‌کنیم.

نخستین تحول، از میان رفتن شرکت های ضعیف است. وارن بافت می گوید: "تنها پس از پایان مد دریا مشخص خواهد شد چه کسی با چه لباسی مشغول شنا بوده است." منظورم این است که الگوهای تجاری پرنقص در دوران‌های پررونق بی نقص به نظر می‌رسند. بسیاری از مشتری ها از روی عادت به خرید از این شرکت ها ادامه می دهند اما هنگامی که اقتصاد دچار ضعف می شود مردم باید تصمیم بگیرند چه شرکت هایی را کنار گذارند. و آنها معمولاً این کار را با شرکت‌ها و کالاهایی شروع می‌کنند که به عقیده ایشان کمترین ارزش را دارند یا می توان آن ها را با محصولات ارزان تر جایگزین کرد. اقتصاددان دانشگاه براون می‌گوید: "ضعف در اقتصاد فرصتی برای یافتن موارد ناکارایی است." و همه گیری کرونا نسخه ای بزرگتر از یک رکود متعارف است.

روزنامه های محلی یکی از کسب و کارهای در معرض خطر هستند. آنها از پیش دچار ضعف بوده اند زیرا گوگل، فیس بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی منبع اصلی درآمد آنها را که تبلیغات چاپی است از میان برده اند. بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ روزنامه‌های آمریکایی نیمی از شغل‌های تحریریه را حذف کردند. ویروس کرونا به کاهش بیش از پیش تبلیغات و حذف تعداد بیشتری شغل منجر شده و در نهایت زیان های بزرگتر به روزنامه‌ها وارد خواهد شد. اگر این روزنامه ها تعطیل شوند شهرهایی که در آنها این اتفاق افتاده از تنها منبع مهم اطلاعات درباره مسائل سیاسی، تجاری و غیره در شهر خود، بی‌بهره می‌شوند.

فروشگاه های متعارف مثالی دیگر است. در سال‌های اخیر خرده‌فروش های آنلاین بخشی بزرگ از سهم آنها را تصاحب کرده اند. حالا همه گیری ویروس کرونا سبب شده خرید از مغازه ها دچار اختلال های بزرگ‌تر شود و بسیاری از مشتری ها بیش از گذشته به خرید آنلاین روی آورده اند برای مثال از آمازون، تارگت و والمارت. استاد دانشگاه علوم تجاری کلمبیا می گوید: "بسیاری از خرده فروشی ها دچار مشکلات بزرگ خواهند شد یا از پیش دچار این مشکل شده اند." اگر چنین شود اثرات منفی بر دیگر کسب و کارها گذاشته می شود. در مراکز بزرگ خرید، تداوم فعالیت ها به رونق کار فروشگاه ها و حضور مردم وابسته است. حدود ۲۵۰ مرکز خرید بزرگ در سرتاسر آمریکا به احتمال زیاد می توانند به حیات خود ادامه دهند و در برخی دیگر، بدون شک کاربری فروشگاه ها تغییر خواهد کرد اما در باقی مراکز بزرگ خرید که حدود ۱۱۰۰ مرکز هستند ریسک تعطیلی وجود دارد. حتی قبل از بحران کرونا گسترش فعالیت های شرکت آمازون سبب شده بود تعدادی از این مراکز دچار مشکل شوند.

سومین بخش در معرض خطر، مراکز دانشگاهی است که با دیگر بخش‌های اقتصاد تا اندازه‌ای تفاوت دارد زیرا به یارانه دولت به شدت وابسته است. با این حال ده ها کالج خصوصی و دولتی با مشکل واقعی مواجه خواهند شد. در آمریکا ثبت نام در دانشگاه ها از دوران جنگ داخلی تقریبا به طور پیوسته افزایش یافته اما به نظر می‌رسد این رونق ۱۵۰ ساله حدود یک دهه پیش پایان یافت یعنی میزان ثبت نام ها طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ کاهش یافته است. علت این امر کاهش نرخ زاد و ولد است و درصدی از افراد جوان که به دانشگاه می روند رشد قابل ملاحظه ندارد. تحولات جمعیت شناختی به ویژه در برخی مناطق که محل فعالیت تعداد زیادی دانشگاه است قابل ملاحظه بوده است. بحران کرونا بر این تغییرات افزوده و تمامی مشکلاتی که دانشگاه‌ها داشتند شدت پیدا کرده است. دانشگاه‌ها از پیش، درآمد خود را از بخش‌های مختلف از دست داده‌اند و نیز بحران کنونی از بودجه دولتی دانشگاه‌ها خواهد کاست. مهم ترین سوال این است که آیا دانشگاه ها می‌توانند پاییز امسال دانشجوها را سر کلاس حاضر کنند؟ اگر پاسخ منفی باشد میزان ثبت نام و شهریه ها به شدت کاهش خواهد یافت و این عامل می تواند فعالیت موسسات را متوقف کند.

بیست دانشگاه اصلی آمریکا دچار مشکل بزرگ نخواهند شد اما در ۴۰۰۰ کالج دیگر تغییرات بزرگ به وجود خواهد آمد. اگر از میان رفتن کسب و کارهای ضعیف به ظهور کسب و کارهای قدرتمند و کارا منجر شود نباید نگران بود اما برخی زیان های حاصل از بحران کرونا عوارض جانبی خطرناک خواهد داشت. برای مثال تعطیلی روزنامه های محلی زمینه‌های گسترش فساد مالی را فراهم می کند، مشارکت مردم در امور سیاسی و رای گیری ها کاهش خواهد یافت و از سوی دیگر کاهش بودجه دانشگاه‌ها، ادامه تحصیل را برای دانشجویان فقیر و متعلق به طبقه متوسط دشوار خواهد کرد.

پایان بخش نخست