ترکیه بار دیگر در گرداب بحران؛ حالا چه می شود؟

بورس24 : وضعیت اقتصادی در ترکیه بار دیگر نگران کننده شده است. پنج شنبه گذشته ارزش ارز ملی این کشور در برابر دلار به پایین‌ترین میزان رسید و هر دلار با 7.49 لیر معاوضه شد. ارزش لیر به دلیل رشد نرخ تورم، کاهش نرخ رشد اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری تحت فشار قرار گرفته و حالا افزایش سریع تعداد مبتلایان به ویروس کرونا بر وخامت اوضاع کشور افزوده است. در حال حاضر ترکیه بالاترین تعداد مبتلایان به این ویروس را در خاورمیانه دارد. بخش های مختلف اقتصاد این کشور تحت تاثیر بحران همه گیری ویروس کرونا قرار گرفته است.

بانک مرکزی ترکیه برای بالا بردن ارزش لیر میزانی بالا دلار از ذخایر ارزی این کشور برداشت کرده تا به خرید لیر بپردازد. روز سه شنبه هفته پیش این نهاد محدودیت های جدید برای تراکنش‌ها به لیر برای خارجی ها اعمال کرد تا از سفته بازی جلوگیری کند اما این اقدام اثر معکوس داشت و طی دو روز بعد از آن، ارزش لیر در برابر دلار کاهش پیدا کرد. دو سال پیش هر دلار با ۴ لیر معاوضه می شد.

اقتصاد ترکیه حتی قبل از شیوع ویروس کرونا دچار مشکلات بزرگ بود و اکنون پس از تقریبا دو سال کاهش ارزش لیر، رشد بدهی ها و کاهش سریع ذخایر ارزی، ۸۲ میلیون نفر جمعیت ترکیه برای عبور ار بحران همه گیری ویروس کرونا در وضعیت بسیار بدی قرار دارند. در ماه ژانویه یعنی قبل از شروع بحران کرونا، نرخ بیکاری در ترکیه نزدیک به ۱۴ درصد بود. با توجه به تعطیل شدن فعالیت‌های گردشگری در جهان، این بخش مهم از اقتصاد ترکیه برای مدتی طولانی دچار ضعف خواهد بود.

اردوغان، نخست وزیر ترکیه، ماه گذشته میلادی ایده دریافت کمک از صندوق بین‌المللی پول را رد کرد اما برخی تحلیلگران معتقدند این مخالفت اشتباه بوده است زیرا در حال حاضر ترکیه برای عبور از بحران همه گیری ویروس کرونا منابع مالی لازم را در اختیار ندارد. نخست وزیر همواره با منتقدان مخالفت کرده و گفته است اقتصاد ترکیه مقاوم است.

عامل دیگر بی اعتمادی سرمایه گذاران به لیر و کاهش ارزش آن، ابهام ها درباره تصمیم های بانک مرکزی آمریکاست. درباره ایجاد خطوط مبادله پایاپای دلار با لیر اطمینان و قطعیتی وجود ندارد. هنوز وجود چنین خطوط مبادله، غیرمحتمل به نظر می رسد. بانک مرکزی آمریکا ماه مارس به چند کشور از جمله برزیل و مکزیک پیشنهاد چنین خطوطی را داد اما ترکیه بین این کشورها نبود.

تحلیلگر مرکز اطلاعات اکونومیست می گوید: "اثرات سیاسی بر بانک مرکزی ترکیه زیاد است به همین دلیل بانک مرکزی آمریکا تمایلی ندارد خطوط مبادله پایاپای دلار به ترکیه پیشنهاد دهد. به نظر می رسد در سال های اخیر بانک مرکزی ترکیه به شکل فزاینده تحت کنترل نخست وزیر قرار گرفته است در نتیجه اعتماد به استقلال این نهاد کاهش یافته و سرمایه‌گذاران نگاه مثبت به آن ندارند. مادام که درباره اعتبار بانک مرکزی و توانایی این نهاد در دفاع از ارزش ارز ملی تردید وجود دارد ارزش لیر کاهش خواهد یافت."

مرکز اطلاعات اکونومیست معتقد است اقتصاد ترکیه یک سال در رکود به سر خواهد برد. بخش گردشگری این کشور در شرایط بسیار بد قرار دارد و این به معنای رشد کسری بودجه است. طبیعی است در این شرایط ارزش لیر تحت فشارهای بیشتری قرار خواهد داشت. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت نرخ تورم همچنان بالا رود. تحلیلگران معتقدند در آینده ارزش لیر پایین تر خواهد رفت. افزایش کسری حساب جاری و ناتوانی بانک مرکزی در ایجاد اعتماد بین سرمایه‌گذاران خارجی دو عامل بزرگ فشار بر ارزش لیر است. افت شدید ارزش لیر و اتهام هایی که مقامات ترکیه به بانک‌های خارجی وارد کرده‌اند یعنی انجام حملات سفته بازانه به لیر، خاطرات بحران سال ۲۰۱۸ این کشور را به یاد می آورد.

بانک مرکزی ترکیه یک چهارم ذخایر ارزی این کشور را صرف تقویت لیر کرده اما این اقدام نتیجه بخش نبوده است. از سوی دیگر بحران همه گیری ویروس کرونا زمینه رکود عمیق اقتصادی را فراهم کرده و بحران مهم دیگر، بحران اعتماد به دولت و بانک مرکزی است. درباره آینده اقتصاد ترکیه و احتمال اثرگذاری وضعیت اقتصادی این کشور بر دیگر اقتصادهای نوظهور پرسش های فراوان مطرح است. از آنجا که مشخص نیست بحران همه گیری ویروس کرونا چه وقت پایان می یابد و اثرات آن بر ترکیه چه میزان است تمامی فعالان اقتصادی با احتیاط رفتار می کنند. مسلما دولت ترکیه نمی تواند با ادامه روشی که در ماه های اخیر داشته بحران کنونی را حل کند. در هفته پیش رو مشکلات ارزی و اقتصادی ترکیه یکی از عوامل موثر بر بازارهاست.

در زیر نمودار تغییرات نسبت دلار به لیر در پنج سال اخیر نشان داده شده است: