نگرانی طبیعی است اما وحشت نه!

طاها حشمتی - در روزهای اخیر نگرانی های بیشتری درباره افق اقتصاد جهان به ویژه اقتصاد چین و اروپا پدید آمده و به همین دلیل شاهد کاهش مستمر شاخص های مالی در اقتصادهای بزرگ هستیم. طبیعی است که در این وضعیت ارزش ین به عنوان حوزه امن سرمایه گذاری افزایش یافته و نیز طلا بار دیگر مورد توجه سرمایه گذاران قرار گرفته است.

امروز شاخص ترکیبی شانگهای در بورس چین حدود ۵ درصد کاهش یافت و عامل آن گزارش منفی از صادرات و واردات این کشور مربوط به ماه گذشته میلادی است. وضعیت نگران کننده بازارهای مختلف حاصل چند عامل جدید و چند عامل قدیمی است. در ادامه به این عوامل و پیش‌بینی‌هایی که درباره آینده مطرح شده اشاره می‌کنیم.

در نیمه دوم سال گذشته میلادی آغاز تنش های تجاری بین چین و آمریکا سبب نگرانی شدید سرمایه‌گذاران شد. اواخر سال قبل این تنش ها شدت بیشتری پیدا کرد و اثرات آن به شکل ضعف در اقتصاد چین، آمریکا و جهان مشاهده شد. در آن زمان بانک مرکزی آمریکا همچنان در حال بالا بردن نرخ های بهره بود و این عامل نیز از ریسک پذیری سرمایه گذاران می کاست.

اواخر سال قبل چین و آمریکا توافق کردند به مذاکره پرداخته و تعرفه کالاهای صادراتی طرف مقابل را بالا نبرند. همچنین بانک مرکزی آمریکا اعلام کرد با توجه به شرایط اقتصادی کشور فعلاً قصد ندارد نرخ‌های بهره را بالا ببرد. به این ترتیب از نگرانی ها کاسته شد و عملکرد بازارهای مالی و مواد خام طی دو ماه اخیر مثبت بوده است اما به نظر می رسد تاثیر تنش های تجاری بین چین و آمریکا و آشوب سیاسی در اروپا بزرگتر از حدی بوده که تاکنون تصور شده است.

روز گذشته رئیس بانک مرکزی اروپا بر ضعف اقتصاد منطقه یورو و لزوم اجرای سیاست‌های حمایتی جدید تاکید کرد. قبلا قرار بود اواخر سال جاری میلادی سیاست‌های حمایتی بانک مرکزی اروپا محدود شود. تحلیلگران معتقدند بانک مرکزی اروپا تقریبا از تمامی ابزارهای حمایتی خود استفاده کرده و اگر بحرانی جدید رخ دهد توانایی این نهاد برای مقابله با آن بسیار محدود است. عامل بعدی که سبب ضعف بازارها شده اخبار منفی جدید از اقتصاد چین است البته اخبار اقتصادی از آمریکا نیز چندان امید بخش نیست.

امروز گزارش صادرات و واردات چین در ماه گذشته میلادی منتشر شد که ارقام آن بسیار نگران کننده بود. در هفته های اخیر گزارش های منفی دیگر از بخش‌های تولید و خدمات چین و آمریکا منتشر شده است و بدین ترتیب سرمایه گذاران به تدریج به این نتیجه می‌رسند که امسال کاهش نرخ رشد اقتصاد جهان بیش از پیش بینی ها خواهد بود. اگر انتشار گزارش‌های منفی ادامه یابد شرایط دشوارتر خواهد شد زیرا بر احتیاط شرکت ها و مصرف کنندگان افزوده می شود. از پیش میزان سرمایه گذاری ها و مصرف کمتر شده و رویکرد انتظار حاکم شده است.

اواخر سال گذشته میلادی نهادهای تحلیلگر به ویژه صندوق بین المللی پول نسبت به ضعف اقتصاد جهان در سال جاری میلادی هشدار دادند و پیش بینی خود از نرخ رشد اقتصاد جهان و اقتصادهای بزرگ را کاهش دادند. هنوز سرمایه گذاران با شرایط جدید سازگار نشده‌اند و واکنش آنها به اخبار منفی و اظهارنظرهای جدید رئیس بانک مرکزی اروپا و رئیس بانک مرکزی آمریکا بزرگ بوده است.

اما درباره آینده چه می‌توان گفت؟ نکته نخست این که در نشست دو هفته ای کنگره ملی حزب کمونیست چین که در جریان است نخست وزیر این کشور نرخ هدف برای رشد اقتصادی چین در سال جاری میلادی را 6 تا 6.5 درصد اعلام کرد. سال پیش اقتصاد چین 6.6 درصد رشد کرد که پایین ترین میزان طی سه دهه اخیر بود. اگر دولت چین بتواند نرخ هدف را تحقق بخشد نباید نگران بازار مواد خام باشیم. با آنکه این نرخ نسبت به سال های قبل بسیار پایین تر است اما در حدی نیست که سبب کاهش تقاضا برای مواد خام شود و نیز اگر ثبات اقتصاد چین حفظ شود وضعیت اقتصادهای شرق آسیا که ارتباط تنگاتنگ با چین دارند مناسب خواهد بود. از سوی دیگر تاثیر کاهش نرخ رشد اقتصاد جهان بر بازارهای مختلف از پیش گذاشته شده است. این بدان معناست که اگر اتفاق خاصی رخ ندهد شاخص های مالی و قیمت مواد خام سقوطی در پیش نخواهند داشت.

البته سیاست های ترامپ در حوزه تجارت خارجی یک عامل بزرگ نگرانی است. او از اوایل سال گذشته میلادی جنگ تجاری را با شرکای تجاری آمریکا آغاز کرد و اخیراً قصد دارد فشارهایی بر ترکیه و هند وارد کند. هدف ترامپ کاهش کسری تجاری آمریکا است اما از همان ابتدا تحلیل‌گران هشدار داده بودند که این روش موثر نخواهد بود. جنگ تجاری برای آمریکا بیش از آن که سود داشته باشد زیان خواهد داشت و جایگاه اقتصادی این کشور را تضعیف خواهد کرد.

در زیر نمودار تغییرات شاخص استاندارد اند پورز در شش ماه اخیر نشان داده شده است: