رفتارهای «نویزی» و برآورد خطر برای کل بازار سهام

*دکتر ولی نادی قمی

برآوردها نشان می دهد که سود شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس در 6 ماهه ابتدایی سال 1397 با رشد 75 درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل، به رقم 336 هزار میلیارد ریال رسیده است.

با مقایسه رقم سود شرکت ها در سه ماهه تابستان سال جاری با سه ماهه بهار، رشد ۴۰ درصدی را شاهد هستیم. این رشد سودآوری بنا به دلایل افزایش توان تولید ( فروش) ، جهش تکنولوژیک ، افزایش بهره وری و یا توسعه بازار فروش صورت نگرفته است ، بلکه کاهش گسترده ارزش پول ملی و ثبات نسبی قیمت های جهانی مواد خام در بازارهای جهانی از عوامل اصلی ایجاد آن بوده است.

پیش‌بینی می شود که این دو عامل همچنان محرک اصلی سود آوری شرکت ها در ۶ ماهه دوم سال جاری باشند. با توجه به این که آزادسازی نرخ فروش محصولات شرکت ها ( در واکنش به جهش نرخ دلار) از اواخر فصل تابستان صورت گرفت، پیش بینی می شود جهش سود شرکت ها در فصل پاییز و زمستان بیشتر از جهش تابستان نسبت به فصل بهار باشد. البته این برآوردها با فرض تاثیرگذاری تدریجی تحریم ها صورت گرفته است.

با این اوصاف ، سود کل بازار سهام بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار میلیارد ریال برآورد می شود. البته این رقم سود نیز توجیه کننده ارزش بازار سهام که در حال حاضر بالغ بر ۸۶۵۰ هزار میلیارد ریال است ( ارزش جاری بازار فرابورس و بورس ) ، نیست. بر اساس این سود برآوردی و ارزش بازار سهام، P/E کل بازار سهام بیش از 9.5 برآورد می شود که در مقایسه با P/E تاریخی بازار سهام و با توجه به ریسک های سیاسی و اقتصادی پیش رو ، شاید چندان قابل توجیه و استدلال نباشد. از طرفی دیگر با توجه به ارزش دلاری بازار سهام در ابتدای سال ۱۳۹۷ ، در حال حاضر بازار سهام با دلار حدود ۸۵۰۰ تومان قیمت گذاری می شود.

پس بازار سهام در مقایسه با سود برآوردی سال جاری تا حدودی گران و در مقایسه با ارزش دلاری آن، به قیمت برآورد می شود.این تفاوت و تناقض ریشه در جهش قیمت سهام شرکت هایی دارد که نه به دلایل بنیادی بلکه بر اساس ترویج عقاید غلط و معاملات نویزی ( نوفه‌ای) رشد کرده‌اند.

معامله‌گران نویزی ( اخلال‌گر) با قیمت‌گذاری غلط اوراق بهادار به عدم کارایی بازار سرمایه دامن می زنند. این معامله‌گران نسبت به اخبار جدید بیش‌واکنشی یا کم‌واکنشی نشان داده و موجب انحراف قیمت سهام از ارزش های بنیادی‌شان می شوند.

در حال حاضر شاهد رفتارهای هیجانی و خارج از استدلالی هستیم که ناشی از برآورد های خوش بینانه از سود شرکت های نامطمئن است. شرکت هایی که تجربه سال های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ نشان می دهد که تحریم ها بیشترین اثر منفی را بر آن ها داشته اند.

رشد خلاف قاعده قیمت سهام این شرکت ها، رفتار عقلایی کل بازار سهام را به خطر انداخته و در صورت رخداد پدیده های منفی با اهمیت ( اعم از سیاسی و اقتصادی ) کل بازار و حتی شرکت های دارای مبانی بنیادی قوی را با خطر سقوط مواجه می کند.

*کارشناس خبره بازارهای مالی