از ویدئوی پیچیده در پتو تا شبکه های مجازی تو در تو

حسن خسروی

ابتدا اجازه دهید در قالب اعداد و ارقام ، اشاره ای داشته باشیم به تاریخچه و نحوه پیدایش برخی مفاهیم و پدیده ها و سپس به موضوع اصلی خود که همانا تحلیل وضعیت موجود ، جایگاه و اهمیت شبکه های مجازی که با زندگی فردی و اجتماعی ما گره خورده است، بپردازیم.

بر اساس برآوردهای ناسا ( سازمان هوا فضای آمریکا ) حدود 22000 جرم بزرگتر از 10 سانتی متر در فضای اطراف زمین معلق هستند و حدود 3385 ماهواره به دور زمین می چرخند که از این تعداد حدود 1067 ماهواره فعال هستند . ( به نقل از سایت فردا نیوز – کد خبر 167516 – 7 آبان 1390 ) . بنابر برخی آمارهای غیر رسمی ، حدود 7000 کانال رادیو تلویزیونی در جهان وجود دارد که نزدیک به 2000 شبکه و کانال آن فقط مربوط به آمریکاست .

کل شبکه ها و کانال های رادیو تلویزیونی ایران کمتر از 200 شبکه و کانال ( یعنی 10 درصد کانال ها و شبکه های کشور آمریکا ) می باشد . اولین ماهواره فضایی به نام اسپوتنیک در سال 1957 میلادی یعنی بیش از 60 سال پیش توسط شوروی سابق ( روسیه فعلی ) به آسمان پرتاب شد . ( اسپوتنیک به زبان روسی یعنی ماهواره ) . بیش از 70 سال از تولد رادیو و بیش از 50 سال از تولد تلویزیون در ایران می گذرد. در سال 1357 و مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ما تنها دو شبکه تلویزیونی در کشور داشتیم ( شبکه 1 و شبکه 2 ) که بخش مهمی از برنامه های آن ها پخش سریال ها ، فیلم ها و برنامه های خارجی بود و همین دو شبکه تنها چند ساعت از شبانه روز را برنامه داشتند و مابقی برفک بود ؟!؟!.

پیدایش تلفن همراه یا موبایل در جهان : این وسیله اولین بار توسط شرکت آمریکایی موتورولا در تاریخ ۳ آوریل ۱۹۷۳ با وزنی نزدیک به دو کیلوگرم تولید شد . ( به نقل از سایت ویکی پدیا ) .

پیدایش تلفن همراه یا موبایل در ایران : در سال1367 وزارت پست و تلگراف و تلفن ، اقدام به طراحی تلفن سیار کرد و با یک تجدید نظر در این طرح، در سال1372 تجهیزات آن خریداری شد و در 19مرداد‌ماه 1373 فاز اول این طرح با ظرفیت 10هزار شماره‌ آغاز به‌کار کرد . یعنی حدود 25 سال از تولد موبایل در ایران می گذرد.

پیدایش اینترنت در جهان : تولد اینترنت به دهه 1960 میلادی باز می‌گردد؛ وقتی که دولت آمریکا براساس طرحی به نام آرپا مخفف آژانس تحقیقاتی پروژه‌های پیشرفته که در آن تاریخ برای کارکردهای دفاعی ساخته شده بود، این طرح را اجرا کرد. طرح این بود که کامپیوترهای شهر های مختلف که اطلاعات خاصی را در خود ذخیره داشتند بتوانند در صورت نیاز با هم ارتباط برقرار نموده و اطلاعات را به یکدیگر انتقال دهند و یا اطلاعات را به اشتراک بگذارند .

پیدایش اینترنت در ایران : در سال 1371 برخی از دانشگاه‌های ایران، از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلان، توسط مرکز تحقیقات فیزیک نظری و از طریق پروتکل UUCP به اینترنت متصل شدند تا با کشورهای خارجی ایمیل رد و بدل کنند . در سال 1372 ایران نیز به شبکه اینترنت ملحق شد. اولین کامپیوتری که در ایران به اینترنت متصل شد مرکز تحقیقات فیزیک نظری در ایران بود . ( به نقل از سایت : https://www.goyda.ir/internet/web-jaunt/4133-how-the-rise-of-the-internet-and-history-of-internet-in-iran.html ) .

پیدایش ویدئو در جهان

ایـالات مـتـّحـده آمـریـکـا در اواسـط دهـه 1980 آغـاز به تولید و صادرات دستگاه ها و نوارهاى ویـدیـویـى کـرد؛ چـنـان کـه در سـال 1988 مـیلادى با تولید و فروش ‍ 12.5 میلیون دستگاه ضـبـط و پـخـش ویـدئو و 290 مـیـلیـون نـوار، بـه بـزرگ تـریـن بـازار ویـدیویى در جهان مبدّل شد.

پیدایش ویدئو در ایران

بـنـابـر آمـارهاى مستند، تنها در فاصله تیرماه 1358 تا شهریور 1359 ش . حدود 430 هزار دسـتـگـاه ویـدئو وارد کـشـور شـده اسـت . دولت بـراى جـلوگـیـرى از آثار پیامدهاى فرهنگى ، سـیـاسـى و اقتصادى این پدیده ، که بسى زیان بار بودند، به گونه اى شتابزده ورود آن را بـه داخـل کشور ممنوع اعلام کرد. ( به نقل از سایت : https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/ ) .

بطور خلاصه : عمر پدیده های مذکور در ایران با کمی اغماض از نظر سن و سال ، به شرح ذیل است .

رادیو : حدود 70 سال - تلویزیون : حدود 50 سال

ویدئو : حدود 45 سال - موبایل : حدود 25 سال

اینترنت : حدود 25 سال - ماهواره : حدود 25 سال

به عبارت دیگر، سه پدیده اینترنت – ماهواره - موبایل ، تقریبا به طور همزمان در ایران ظهور و بروز پیدا کردند . و این نشان می دهد که تکنولوژی چگونه با سرعتی حیرت آور و همه جانبه نسبت به تولد رادیو در ایران ، زندگی فردی و اجتماعی ما را تحت تاثیر و نفوذ خود در آورده است.

پیدایش شبکه های اجتماعی

عمر پیدایش شبکه های اجتماعی به حدود 18 سال پیش برمی گردد . مثلا فیس‌بوک Facebook که یک شبکه اجتماعی برخط است در ۴ فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی توسط مارک زاکربرگ و دوستانش در دانشگاه هاروارد آمریکا به وجود آمد و در حال حاضر بیش از 2 میلیارد نفر کاربر در سطح جهان دارد . بر طبق ارزش گذاری موسسه Interbrand ، برند فیس بوک در سال 2017 با 48.18 میلیارد دلار آمریکا ، هشتمین برند ارزشمند دنیا لقب گرفته است. این در حالی است که برند فیس بوک در سال 2016 با ارزش 32.59 میلیارد دلار در جایگاه پانزدهم برترین برندهای جهان قرار داشت . این برند با 48% رشد ارزش هم در سال 2017 و هم در سال 2016 بالاترین درصد رشد را در بین برندهای برتر جهان دارا بوده است . 10 ) برند برتر در سال 2017 به ترتیب عبارتند از apple اپل، گوگل، مایکروسافت، کوکاکولا، آمازون، سامسونگ، تویوتا، فیس بوک، مرسدس بنز ، آی بی ام ) . ( به نقل از سایت : https://modir-mba.com/product/ ) .

بگذریم...

قدیمی تر ها یادشان هست که در اوایل دهه شصت ( کمی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ) دستگاه های بزرگ ویدئویی وجود داشت که بعضی از مردم آ ن ها را روزانه یا چند روزه اجاره می کردند و چون استفاده این قبیل تجهیزات و و سایل مدرن نسبت به زمان خود ممنوع بود ، فلذا کاربران حتی شب نخوابی کشیده و به صورت قاچاقی و با احتیاط ، فیلم ها را تماشا می کردند. با گسترش تکنولوژی ، کامپیوترها در زندگی مردم ظهور و بروز پیدا کردند و بعدها پس از فلاپی دیسکت ، سی دی ها و دی وی دی ها و فلش مموری ها و... روی کار آمدند و ویدیو ها نیز کوچک تر و سبک تر و با قابلیت های بیشتر ساخته و روانه بازار شدند . چندی گذشت و ماهواره ها و تلفن همراه و اینترنت به دنیای ما انسان ها وارد شدند و این ها همه در حالی است که ما هیچ گونه برنامه مدون ، مشخص و استراتژیک بلند مدت و همه چیز تمامی برای واکسیناسیون مردم در مقابل تهاجم فرهنگی نداشتیم و لاجرم چون نمی توانستیم در برابر مظاهر و مصادیق تکنولوژی حرفی محکمه پسند داشته باشیم اقدام به پاک کردن صورت مسئله و بعضا اقدامات قهری و تنبیهی و .... نمودیم.

داشتن ویدیو را ممنوع کرده بودیم و مردم آن را برای رفع نیازهای درست یا غلط خود در انواع و اقسام چادر و پتو و... می پیچیدند و راه خود را می رفتند ، امروزه هم به دلیل فقدان برنامه استراتژیک و عقلایی و حساب شده ، شاهد آن هستیم که یک پیام رسان اجتماعی مثل تلگرام حتی می تواند ما را به چالش کشانده و تاثیرات مثبت و منفی خود را داشته است.حرف ما این است که مردمی که ویدئو را در پتو می پیچند ، امروز هم شبکه ای مجازی مثل تلگرام را در آغوش می گیرند و حتی با فیلتر شکن و زحمت فراوان در مقابل تصمیمات قهری و تنبیهی دولتمردان ، به نوعی مقاومت می کنند و می ایستند . تو گویی که امروز نیز مردم تلگرام را در پتو پیچیده و با زحمت اما با رغبت از آن استفاده می کنند و به نظر می رسد که ما دوباره به دنبال همان شیوه های برخوردی هستیم که قبلا داشتیم!لطفا توجه داشته باشیم که با تکنولوژی ، برخورد احساسی و هیجانی و تعصبی بی چون و چرا ، نداشته باشیم.

 مدرس دانشگاه و مولف کتاب روابط عمومی و ارتباطات