درباره قیل و قال «های وب» !

همایون دارابی

نماد های وب روز چهارشنبه در ساعت پایانی معاملات روز چهارشنبه و دقایقی پس از یک عرضه 8میلیون سهمی در برابر صف خرید 10میلیونی شرکت متوقف شد.این توقف که با بزرگترین ابطال معاملات خرد همراه شد در نهایت باعث شد 57میلیارد تومان داد و ستد روز چهارشنبه باطل شود که خود تبعاتی را برای خریداران و فروشندگان به همراه خواهد داشت.های وب در 22شهریورماه به بورس پیوسته و در صنعت خود ارایه خدمات اینترنتی اولین شرکت بورسی به شمار می رود این شرکت یک بار در هفتم آبان ماه متوقف شده و 37روز بعد در چهاردهم آذرماه بازگشایی شده و مجددا این بار در هشت روز پس از بازگشایی متوقف شده است.آخرین دلیلی که برای توقف اینباره های وب بیان شده است ابهام در موضوع خرید سهام پارس آنلاین بیان شده است موضوعی که دلیل توقف قبلی این شرکت نیز بوده است.

موضوع توقف نمادهای شرکت ها از جمله مشکلات ساختاری بازار سرمایه است علی رغم تاکید وزیر اقتصاد بر لزوم بازگشایی نمادهای متوقف در جمع مدیران بورس و همچنین در گزارش یکصد روزه دکتر کرباسیان به مردم ,همچنان نه تنها نمادهای متوقف عموما بانکی بازگشایی نشده است بلکه همچنان به نظر می رسد توقف نمادها بدون قاعده و قانون در حال اجرا است و خبرهای قبلی مبنی بر بازگشایی 90دقیقه ای یا حداکثر توقف 20روزه آن هم در صورت عدم ارایه شرکت رنگ واقعیت به خود نگرفته است.توقف نمادها با کاهش قدرت نقد شوندگی سرمایه بدترین تنبیه برای سرمایه گذاران خرد و عامل اساسی بیزاری عمومی از بازار سرمایه در کشور ماست.توقف نمادها به صورت دراز مدت نه تنها مشکلی را حل نمی کنند که خود مشکل بزرگتری را ایجاد می کنند این مشکل قطعا یکی از چالش های مهم در مسیر توسعه بازار سرمایه ایران است بازار سرمایه ایران بدون گذار از این چالش های اساسی نمی تواند هیچگاه به بازاری پیشرفته و قابل اتکا در ساختار اقتصادی کشور تبدیل شود.

در کنار بحث توقف نمادها موضوع ابطال معاملات نیز به چالشی جدی تبدیل شده است.نبود مقررات در این بخش موجب بروز تنشهای جدی خواهد شد .در کنار امکان بروز زیان سنگین برای کارگزاران به ویژه در مواردی که خرید و فروش نماد ابطالی خود پیش یا پس از معامله ای دیگر صورت گرفته باشد خود یک مشکل تازه در بازار است که می تواند چالش اعتباری را برای بازار به همراه داشته باشد.یکی از مهمترین دلایل عدم جذب سرمایه گذاران خارجی به بورس تهران نبود مقررات شفاف و قابل تشریح برای سرمایه گذاران خارجی است انبوهی از اقدامات که به صورت خلق الساعه مطرح می شود ریسک شدیدی برای سرمایه گذاران به همراه آورده است در این شرایط طرح عناوین کلی نظیر ابهام در اطلاعات ,دریافت اطلاعات جدید و موارد متعدد دیگر می تواند اندک سرمایه گذاران موجود در بازار را نیز سرخورده و از بازار خارج کند.بدیهی است هیچ سرمایه گذار بین المللی راهی بازاری که نتواند مقررات آن را درک کند نمی شود.

بازار سرمایه در مورد دو موضوع مهم خرید یا ادغام (Merger and Acquisition) که اینک موضوع بحث در مورد نماد های وب است ، فاقد قوانین مدون و روشنی است.در حالی که در این مورد شرکت های وب و سهامدار عمده آن تصمیم به خرید شرکت کوچک تر از طریق واگذاری سهام گرفته است الزام سهامدار عمده به ارایه بلوک سهام در بازار و ایجاد زمینه برای خرید بلوک توسط افراد ثالث بحثی جدی را به همراه دارد.اگر توافق دو سهامدار عمده را مبنی بر همراستا کردن فعالیت ها بپذیریم بحث ارایه بلوک در فضای حضور فرد ثالث عملا موضوع خرید را می تواند بی معنا سازد.همه روزه در بورسه ای عمده دنیا موارد متعدد ادغام و خرید صورت می گیرد که همین امروز بحث خرید دارایی استدیو فاکس توسط والت دیزنی به ارزش 66میلیارد دلار در صدر خبرهای بازارهای بورس جهان است.بدیهی است بورس تهران بدون داشتن قوانین روشن و شفاف در این زمینه همانند موضوع کنونی های وب نمی تواند دستورکاری شفاف ارایه دهد.اما آنچه در حال حاضر قابل تاکید است در مورد مربوط به ادغام و خرید دو شرکت ,ارایه سهام نمی تواند یک معامله معمول بلوکی تلقی شده و نباید توسط اشخاص ثالث مورد رقابت قرار گیرد.

این گونه عملیات در آینده چه به صورت داوطلبانه و چه به صورت قهری نظیر takeoverقبضه مالکیت در بازار رخ خواهد داد و لازم است برای پرهیز از مشکلات آتی مقررات شفافی برای آن تدوین شود.بازار سرمایه می بایست محلی برای انجام ساده عملیات مختلف مالکیتی و مدیریتی باشد دشوارتر بودن عملیاتی ساده که در بیرون بازار قابل انجام است در نهایت به کاهش تمایل شرکت ها برای ورود به بازار منجر خواهد شد.

ارزش گذاری شرکت های کامپیوتری به ویژه در بخش شرکت های اینترنتی نظیر استارت آپ ها یکی از چالش های مهم پیش روی در بازار سرمایه است.تاکید اقتصاد مقاومتی بر اقتصاد دانش بنیان و توسعه استارت آپ ها فضای جدید و پر چالشی را پیش روی بازار سرمایه خواهد گشود.در این فضا ارزش گذاری سهام شرکتهای اینترنتی با مدلهای متعارف قیمت گذاری از جمله سنجه پی به ای که بصورت افراطی در حال استفاده است به هیچ عنوان منتج به جوابی معقولی نخواهد شد لذا تصمیم گیری براساس این موارد در حالی که نمونه های خارجی شرکت های اینترنتی بدون سود گاها میلیاردها دلار معامله می شوند چالشی جدی است.در مورد های وب نگاهی به سود 4سال اخیر این شرکت این چالش را بیشتر نمایش می دهد سود این شرکت در خلال سال های 92تا 96 از رقم 820میلیون تومان به 6.5میلیارد تومان سپس 30میلیارد تومان و در سال 95به 65میلیارد تومان و در سال جاری به 154میلیارد تومان بالغ گردیده است بدیهی است رشد این چنینی شرکتی در آینده با تملک و کسب بازار دیگر شرکت های رقیب همراه خواهد شد.نمونه دیگری از این شرایط را اینک بازار در نماد فولاد مبارکه شاهد است که در حال رشد و تملک واحدهای جدیدی است.هر چند ارزش گذاری این ضریب رشد درخود ریسک دارد اما لازم است بازار به حق انتخاب سرمایه گذاران در انتخاب این گونه شرکت ها که می توانند بازدهی مثبت و منفی گسترده ای داشتف باشند واقف باشد.

یکی از بدترین نکات مطرح شده در روزهای اخیر بحث در مورد کنتورسازی است یک تفاوت عمده میان نحوه برخورد با یک تجربه بد در بازارهای پیشرفته و غیر پیشرفته وجود دارد در بازارهای پیشرفته به دنبال بروز یک مشکل نظیر "انرون"موضوع مورد بحث کارشناسان قرار گرفته و در نهایت با جمع بندی دلایل بروز و تشدید بحران رخ داده ,راههای تکرار آن با تصویب قوانین درست بسته می شود و ضمن برخورد با مقصران راه های برای جبران تبعات مشکل اندیشیده می شود.اما در بازارهای نه چندان توسعه یافته نظیر ما ,تنها رفتاری که به صورت عمده به چشم می خورد پرهیز از مطالعه مشکل و اندیشیدن در مورد دلایل بروز آن و سپس همفکری برای تدوین مقررات لازم برای جلوگیری از تکرار آن است در این موارد مشکل به صورت پیراهن عثمان به عاملی برای ترساندن سرمایه گذاران تبدیل می شود.امری که خود در نهایت به عدم جذب سرمایه گذاران و تداوم کوچکی بازار و ضعف آن می انجامد.بدیهی است مشکلاتی نظیر کنتور و آذراب در بستری از نبود قوانین رخ داده است که همچنان قابل تکرار است از این رو تغییر نگرش در مورد یک بحران و راه های مقابله با آن یک امر ضروری در ایجاد امنیت روانی در بازار است.

کارشناس بازارهای مالی