شهر جدید برای زوج­ های فاقد مسکن

با تصمیم دستگاه متولی تامین مسکن خانوارها در دولت، دسته­ ای از شهرهای کشور که سطح قیمت مسکن در آن ها حداقل معادل نصف ارزش آپارتمان­ ها در شهرهای بزرگ برآورد می­ شود، به مکان جدید برای زوج ­های فاقد مسکن تبدیل می­ شود.

در حال حاضر حدود نصف واحدهای مسکونی 17 شهر جدید کشور، خالی از سکنه است.موجودی مسکن شهرهای جدید حدود 700 هزار واحد مسکونی است از این تعداد، حدود 400 هزار واحد، مسکن مهر است یعنی واحدهایی که 10سال اخیر مراحل ساخت آن ها آغاز شد.

کمتر از 300 هزار واحد مسکونی آماده سکونت در شهرهای جدید، زیر بار مسکونی رفته به این معنا که از ظرفیت 2.5 میلیون نفری شهرهای جدید برای جذب جمعیت سرریز شهرهای بزرگ، در حال حاضر حدود یک میلیون تا حداکثر یک میلیون و 500 هزار نفر، استفاده شده است و نیمی از ظرفیت جمعیتی این شهرها، به دلیل رقابت کلان شهرها در جذب جمعیت بیشتر، بدون استفاده مانده است.

وزارت راه و شهرسازی در مواجهه با واقعیت پنهان در شهرهای جدید –ظرفیت بلااستفاده و بهره برداری صفر از شهر- بر توقف افزایش عرضه مسکن جدید تا زمان مسکونی شدن همه واحدهای موجود تاکید دارد و برای این منظور، ادامه مسیر سرمایه ­گذاری در شهرهای جدید را بر تقویت سرانه ­های خدماتی و رفاهی در این شهرها از طریق ورود بخش خصوصی، تعریف کرده است.

شرکت عمران شهرهای جدید برای سال 96 مطابق رویکرد تازه وزارت راه و شهرسازی، وظیفه دارد طرح ­های جامع و تفصیلی شهرهای جدید را بازنگری کند و کاربری­ های مسکونی موجود در طرح ­ها را با کاربری­ های غیرمسکونی و جاذب جمعیت، جایگزین کند.اولویت جذب جمعیت تازه در شهرهای جدید، خانه ­اولی­ ها تعیین شده است.

خانه ­اولی ­ها گروهی از متقاضیان خرید مسکن هستند که سابقه مالکیت ندارند و عمدتاً زوج­ های جوان محسوب می­ شوند.خانه­ اولی­ ها با استفاده از امکانات صندوق پس انداز مسکن یکم، می­ توانند در تهران 160 میلیون تومان وام خرید مسکن دریافت کنند. این میزان تسهیلات با توجه به متوسط قیمت فروش آپارتمان در شهرهای جدید اطراف تهران، براحتی 80 درصد هزینه خرید یک واحد 100 متر مربعی را پوشش می­ دهد که از این بابت، توان اقتصادی لازم برای صاحب خانه شدن در شهرهای جدید فراهم است. تنها شرط کافی برای ورود خانه ­اولی ­ها به شهرهای جدید، افزایش کیفیت زندگی در این شهرها و رقابت پذیر شدن آن با کلان شهری همچون تهران است.

اتصال شهرهای جدید اطراف تهران به پایتخت از طریق شبکه مترو، تا حد زیادی می­ تواند این شرط را محقق کند.

وزیر راه و شهرسازی در این باره، بازگشت به بحث انسان‌محوری و قلمداد شدن آدم‌ها به‌عنوان هسته اصلی تشکیل‌دهنده یک شهر را نکته مهم موردتوجه در این عرصه دانست و گفت: ما باید شهری داشته باشیم که غیر آدم در آن در جهت رفاه انسان‌ها استفاده شود. مسئله‌ای که گفتن آن ساده است ولی بدون شک عمل کردن به آن کاری بسیار سخت و دشوار محسوب می‌شود چراکه نیاز به یک تغییر انگاره بنیادین دارد.

وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر این که با توجه به اهداف جمعیتی اولیه در شهرهای جدید تاکنون ۲۳ درصد از آن محقق شده است گفت: قاعدتاً این شهرها در پیرامون شهرهای بزرگ واقع‌شده‌اند تا بتوانند رشد کلان‌شهرها را کنترل کرده و جمعیت را به این مناطق منتقل کنند. این در حالی است که کلان‌شهر تهران دارای ۱۳.۵ میلیون نفر جمعیت است. شهری که در ابتدای دهه ۶۰ تنها دارای ۶ میلیون جمعیت بود. پس می‌بینیم که سهم شهرهای جدید در این زمینه اندک بوده و نمی‌تواند به‌عنوان یک راهکار مناسب در این عرصه به شمار برود.

آخوندی دراین‌باره اضافه کرد: من نمی‌خواهم بگویم که اندیشه شهرهای جدید اشتباه است. من خود از طرفداران این اندیشه هستم. ولی اگر بخواهیم ارزیابی مجددی در بازخوانی اندیشه‌های این شهرها داشته باشیم باید ببینیم که چرا سیاست‌های پیشین شهرهای جدید نابودشده و اهداف مشخص‌شده محقق نشده است.

وی در ادامه توجه به تحولات پیرامونی را راه‌حل اصلی رفع مشکلات شهرهای جدید دانست و گفت: ما باید نقطه گرفتاری کانونی این شهرها را پیدا کنیم. آمارهای جمعیتی موجود از این مناطق حاوی دو پیام بسیار مهم در حوزه سیاست شهرسازی در این مناطق هستند. یکی کاهش سرعت رشد قابل‌توجه جمعیت شهری و دیگری توجه به ظرفیت جمعیت‌پذیری شهرهای موجود است. اگر به ظرفیت جمعیت‌پذیری شهرهای موجود کشور نگاه کنیم می‌بینیم که تقریباً اکثر شهرها قدرت جذب جمعیت بیش از خود را دارند. طبق مطالعات اخیر انجام‌شده در حال حاضر حدود ۳.۹ میلیون خانه‌ در تهران وجود دارد که مفهوم آن این است که با در نظر گرفتن بعد خانوار ۳.۲ ظرفیت جمعیت‌پذیری آن به حدود ۱۳ میلیون نفر می‌رسد. این در حالی است که ظرفیت حقیقی آن برابر با 8 میلیون و 200 هزار نفر است.

این مسئله تقریباً در تمامی شهرهای کشور دیده می‌شود که نشان‌دهنده ظرفیت جمعیت­ پذیری بسیار گسترده شهرهای موجود ما در ایران است. به عبارت دیگر، ساخت و سازهای پر حجم در شهرهای جدید باعث شده موضوع جمعیت سرریز در کلان شهرها، بی­ معنا شود و در نتیجه، مفهوم انتقال خودکار جمعیت به شهرهای جدید، از بین برود.اگر چه انگیزه اولیه در برخی ساکنان شهرهای بزرگ برای رفتن به شهرهای جدید وجود دارد و آن، سطح پایین قیمت مسکن در شهرهای جدید است اما این انگیزه بدون تقویت از طریق جذاب­ سازی شهر با امکانات رفاهی، قابلیت اثرگذاری کامل بر تصمیم به انتقال از کلان شهرها در ساکنان را ندارد.