گرانی شکر تلخ بود؛برای کاهش التهاب شکر تلاش زیادی کردیم/بورس ارز بالاخره می آید

بورس24 - علیرضا باغانی - سحر خوشحال

صحبت از بورس کالای ایران است.دومین بورس کشور که نامش آمیخته شده با انواع کالاهای اساسی همچون شکر،گندم و فولاد.فلسفه وجودی این بازار به دهه 70 برمی گردد و زمانی که ضرورت شفاف شدن نرخ برخی کالاها بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا در کشور به وجود آمد.اما بورس کالای ایران به رغم این که در سال های گذشته توانسته نمادی از تعادل و مرجع قیمتی در کشور باشد اما در التهاب های مختلف بازارها نیز مورد تاخت و تازها هم قرار گرفته است.از رئیس کل سابق بانک مرکزی گرفته که چند سال پیش و در زمان التهاب ارزی بازار آتی سکه را قمارخانه خواند تا سال گذشته که وزیر صنعت ،معدن و تجارت که به دنبال خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا شده بود همه همه از نزدیک شدن این بازار به ماموریت و وظیفه اصلی خویش حکایت دارد و این که بورس کالای ایران با شفاف کردن بازار خرید و فروش کالاها توانسته صدای عده ای را در بیاورد و در این میان صاحبان منافع به برخی مسئولین برای تاختن به بورس کالا فشار آورده اند.

اما به بهانه التهاب اخیر بازار شکر به گفت و گو با حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران پرداخته ایم.او در این گفت آخرین اقدامات بورس کالا برای شفافیت بازارهای مختلف را بیان کرده است.

***

اولین سوال را با شکر شروع می کنیم چرا که بورس کالا با توجه به فلسفه ای که در قانون  برایش دیده شده به نوعی تنظیم کننده بازار هم هست و شکر جهش قیمتی  خاصی داشته  به نظر شما نقش بورس کالا در تنظیم بازار ها از جمله بازار شکر چه بوده و آخرین تحولات این بازار چیست؟

در وزارت جهاد کشاورزی سیاستی در پیش گرفته شده است مبنی بر اینکه تا زمانی که محصولی در داخل  و در انبار ها وجود دارد و می شود آن را تولید کرد؛ از کالای تولید داخل استفاده شود و حتی المقدور واردات کمتر انجام شود و صرفاً در حدودی که نیاز است واردات انجام شود که از نظر اینجانب هم هدف مقدسی است.

این اتفاق روی چه محصولاتی رخ داده است؟

این اتفاق در مورد شکر افتاد و در خصوص گندم خوراکی هم تصمیم بر این بود که این اتفاق عملی شود ،این یک جهت گیری کلی وزارت جهاد کشاورزی است که  در مورد بعضی محصولات در مسیر حمایت از تولید داخل حرکت شود.

پس این سیاست به نوعی کمک به تولید داخلی است ؟

بله، ما پیش از این شاهد این امر بودیم که در برخی موارد واردات در حدی انجام می شد که تولید داخل در انبار  باقی می ماند و فروش نمی رفت و به تولید داخل لطمه می زد. با توجه به  نظر وزیر جهاد کشاورزی تولید داخل باید بر واردات تقدم داشته باشد که این سیاست منطبق با سیاستهای اقتصاد مقاومتی هم هست.

ولی برخی از محصولات نیاز به واردات دارند. درست است؟

بله،  بحث هایی در مورد برخی محصولات کشاورزی مطرح است که به دلیل مشکلات آبی واردات این کالا ها در اولویت باشد اما از آنجا که محصولات کشاورزی با معیشت مردم در ارتباط است و اگر روزی به هر دلیلی واردات این کالا ها با مشکل روبرو شود این امر بسیار  مشکل ساز خواهد بود، فرضا اگر اتومبیل وارد نشود مشکل خاصی ایجاد نمی شود اما اگر واردات کشاورزی انجام نشود معیشت مردم با مشکل روبرو می شود پس باید حتما حداقل هایی را برای تولید در نظر گرفت تا اگر مشکل واردات پیش آمد بتوان با توسعه آن مشکل عدم ورود کالا را برطرف کرد.

آیا بین قیمت تضمینی و قیمت کالای وارداتی تناسبی وجود دارد؟

برخی هم به قیمت های تضمینی دولتی ایراداتی را وارد می دانند و قانونی هم مصوبه مجلس هست که قیمت های تضمینی باید بر مبنای تورم رشد داشته باشد و این قانون در برخی موارد با توجه به  قیمت های جهانی بعضاً بالاتر است.

یک مثال می زنید؟

در حال حاضر در مورد جو قیمت های جهانی بسیار پایین تر از قیمت تضمینی است قیمت در حال حاضر قیمت تضمینی جو در بازار داخل به ازای هر تن 1میلیون تومان است و جو  برزیلی 148 دلار/تن که در مقایسه با قیمت تضمینی بسیار کمتر است اما همانطور که عرض شد هدف گیری اساسی حمایت از تولید داخل است و جهت گیری قیمت های تضمینی هم به همین سمت است.

علت نابسامانی بازار شکر را چه موضوعی می دانید؟

از نظر من اتفاقی که در مورد شکر افتاد عدم برنامه ریزی های لازم بوده است اواسط شهریور شکر خوزستان به ثمر می رسد از نیمه دوم سال نیاز کشور از سوی تولید شکر خوزستان تامین می گردد و نیاز بازار در نیمه اول باید از طریق واردات تامین شود و در نیمه اول سال قدری با کمبود منابع روبرو شدیم و در زمان کمبود اولین طیفی که به بازار ورود می کنند واسطه ها هستند که منجر به بالا بردن قیمت شکر شدند. از طرفی قیمت تعزیرات ابتدای هر سال اعلام می‌شود که برای سال 94 این قیمت 2300تومان بود در ابتدای سال 95 نیز تا یکماه پیش قیمت جدید اعلام نشد اما با پیگیری های وزارت جهاد و با توجه به افزایش قیمت جهانی قیمت تعزیراتی شکر 2520 تومان شد.

دلیل رشد یکباره قیمت شکر طی ماه های اخیر چیست؟

شکر جزو کالا های ردیف الف است که باید از آن حمایت شود این کالا استراتژیک است و با معیشت مردم در ارتباط است .تمام مواردی که بیان شد مقدمه ای برای بیان بازار بود که شرایط بازار مشخص شود.کمبود واردات و نبود تولید داخل در نیمه اول سال ،انتظارات مربوط به افزایش قیمت تعزیراتی در سال 1395 و مشکلات ساختاری موجود در بخش عرضه شکر علی الخصوص کمبود عرضه های نقدی نسبت به عرضه های سلف و تاخیر د رتحویل شکر فروخته شده از عوامل ساختاری رشد قیمت بوده اند.

دلیل ورود شکر به بورس کالا چه بوده است؟

برای اطمینان از عرضه مداوم، اطلاع از نحوه عرضه، استفاده از مکانیسم بورس در تسویه و پایاپای و از سوی دیگر دولت برای اینکه مطمئن شود که شکر واقعا به دست مصرف کننده  می رسد تصمیم گرفت بخشی از شکر را در بورس عرضه کند.

میزان داد و ستد شکر در بورس کالا چه میزان است؟

از مجموع حدود 800 هزار تن  شکر معامله شده در بازار  در حدود 220 هزار تن از آن در بورس داد وستد شده است که از این 220 هزار بخش عمده آن مربوط به عرضه های  سلف است و هنوز تحویل نشده بازرگانی دولتی چون از عرضه کنندگان دولتی است تحویل کالایش با سختی انجام می شود از آنجا که تحویل عرضه های نقدی   در بورس کالا T+3  است یعنی سه روز بعد کالا باید تحویل خریدار شود واین امکان برای عرضه کننده دولتی میسرنیست . در خصوص عرضه های سلف هم بر اساس مدت اعلام شده در اطلاعیه عرضه بایستی تحویل صورت پذیرد.

در مورد همه محصولات این موضوع صادق است؟

مثلا درمورد فلزات به این شکل است که نمی شود کل بار یک جا تحویل شود اما از روز سوم تحویل بار آغاز می شودو تناوب آن تا پایان تحویل کالا ادامه خواهد داشت. در مورد شکر این اتفاق انجام نشده است چرا که بازرگانی دولتی شکر خام را تحویل می گیرد و به کارخانه ها برای تصفیه تحویل می دهد که ظاهرا این کارخانه ها ظرفیت بارگیری شان متناسب با حجم فروش نیست برای نمونه ظرفیت تحویل بار در یکی از شرکتها روزی 300 تن است اما طبق فروشی که به صورت سلف انجام داده است باید 1000تن  کالادر روزتحویل دهد، طبیعی است که تحویلها به تاخیر می‌افتد.

از مزیت های ورود کالا در بورس کالا چیست؟

زمانی که برای تنظیم بازار از مکانیسم بورس کالا استقاده می شود آن کالا از شمول تعزیرات طبق ماده 18 قانون توسعه ابزار ها و نهاد ها خارج می شود، منتهی برای این امر و جلوگیری از التهاب بازار سازوکارهایی را در نظر گرفتیم و در دوره التهاب قیمتی برای این کالا قرار دادیم تا التهاب ایجاد نشود برای هر کد معاملاتی سقف سهمیه 50 تنی اعمال شد و هرکد در هرروز نمی تواند بیش از 50 تن شکر خریداری کند همچنین قانون وضع شد که خریدار حتما باید مصرف کننده باشد تا بتواند کد معاملاتی خرید شکر را اخذ کند این قوانین  مقطعی برای رفع التهاب بازار وضع شد و امکان اعمال این محدودیت هاو پیاده سازی آن صرفا در بورس کالامیسر بود چون بورس کالا نه طرف خریدار و نه طرف فروشنده است پس راحت تر می تواند  فعالیت خود را انجام دهد. بورس کالا هم به هیچ وجه تمایل ندارد چنین محدودیت هایی وجود داشته باشد و به محض عادی شدن شرایط بازار تمامی محدودیت های وضع شده را لغو خواهیم کرد.

 چرا باید عرضه های نقد افزایش یابد؟

برای مدیریت بازار و کاهش التهابات نیازمند به بالابردن عرضه های نقدی بودیم و با عرضه کنندگان هم صحبت کردیم که عرضه های نقد را افزایش دهد در روزهای التهاب شکر بطور متوسط  روزی 80 کد برای خرید شکر صادر می شد  که با بررسی هایی که انجام   می شد همه تولید کننده بودند ومصرف شکر در پروانه آنها قید شده بود  این حجم از کار و حجم از کنترل جایی خارج از بورس کالا محقق نمی شود .

برای تنظیم واردات صحبت هایی هم شده است؟

در جلسه ای با وزیر محترم جهاد کشاورزی پیشنهاد  دادیم  برای  تصمیم گیری در خصوص واردات وبرای حمایت از تولید داخل بهتر است برنامه ریزی برای واردات بر مبنای تقاضای موجود در بورس کالا صورت گیرد چون محصولی که با معیشت مردم همراه است نمی شود قیمت متلاطمی داشته باشد در نتیجه عرضه های نقدی و سلف های یک دو و سه ماه تا پایان سال داشته باشیم و به تناسب تقاضایی که برای سلف ها می آید واردات صورت پذیرد و برای مثال 20 درصد هم اضافه تر حاشیه مصرف خانگی در نظر گرفته شود که وزیر محترم هم با از این پیشنهاد استقبال کردند.

بورس ها که به سمت معاملات آینده رفتند دلیلش همین بوده اول با معاملات نقد شروع کردند بعد رفتند به سمت معاملات سلف و در نهایت به دلیل نبود نقدینگی  معاملات آتی به بازار ورود کردند آتی بر اساس نیاز بوده است. در آتی پرداخت ها فقط به اندازه تضمین است. 

ماجرای فروش محصولات پتروشیمی خارج از بورس چه شد؟

اتفاقی که در پتروشیمی ها می افتاد این بود که شرکتی از دوهزار تن محصول یک هفته خود، 100تن را در بورس عرضه می کرد  و سپس با رشد قیمت در بورس محصول را در بیرون بالاتر از قیمت بورس به فروش می رساند. در نتیجه با عرضه کم در بورس و با رشد قیمت، بورس را مرجع قیمتگذاری قرار داده و در بازار آزاد با قیمت بالاتر می فروخت.

برای رفع این مشکل چه کرده اید؟

برای ابنکه این اتفاق نیافتد از همه شرکت های پتروشیمی درخواست کردیم که کل عرضه را در بورس معامله نمایند و در این صورت سقف قیمتی بر داشته شود.

 وظیفه اصلی سقف قیمتی چیست؟

در محصولات به شرطی می توانیم سقف قیمتی را برداریم  که بازار دچار التهاب نباشد چراکه نقش مجری درتنظیم گری بازار به ما داده شده است. دوماً اینکه باید کل عرضه در داخل بورس انجام شود.

با حذف سقف قیمتی مشکلات حل شد؟

 شرکت های پتروشیمی از این موضوع استقبال کردند و در چند ماه اولی که  سقف قیمتی را برداشتیم. حتی قیمت ها به سقف 10درصد هم نرسید. حتی تقاضاهایی که در سیستم ثبت می شد تقاضاهای کمی بود. قیمت ها به ده درصد هم افزایش نداشت.

همه محصولات اینگونه بودند؟

در برخی محصولات مانند پی وی سی اتفاق متفاوتی رخ داد. برخی از دلالان خبر داشتند که محصولات پتروشیمی در پتروشیمی اروند وارد اورهال می شود که  با شنیدن خبر کاهش عرضه؛ قیمت را بالا کشیدند و با افزایش قیمت پی وی سی تا سقف 30درصد مواجه شد.

با شرکت های واسطه گر برخوردی نشد؟

 با پیگیریهای صورت گرفته کدهای معاملاتی شرکت های واسطه گر با حکم قضایی بسته شد. اما بطور کلی با توجه به بازار پذیر بودن محصول پی وی سی در کل همیشه برای این محصول کمبود عرضه وجود دارد و فضای سفته بازی روی این کالا زیاد است که می‌توان از طریق بورس آنرا مدیریت کرد.

در مورد معاملات سلف هم توضیح می دهید؟ اینکه در تنظیم عرضه و تقاضا چه میزان موثر واقع می شود؟

بطور کل این سیاست درست است که کل تقاضا را در مقابل عرضه های قیمتی قرار دهیم و سقف ها را برداریم.  وقتی ممکن است کالایی  درداخل  با کاهش مواجه شود که در این صورت قیمت آن هم افزایش می یابد. در نتیجه باید سیاست تنظیم بازار سیاست درستی باشد. که در اینجا معاملات سلف می تواند کمک کننده باشد. معاملات موکول به آینده چیزی است که به آن تاکید داریم.

آخرین وضعیت بورس ارز به کجا رسید؟

در کل بورس کالا موفق ترین بازار مشتقه را در ایران دارد.  بورس کالا از سال 87 بازار مشتقه داشته که تعطیل هم نشده است.  بنده در جریان تلاشهای صورت گرفته برای راه اندازی بازار مشتقه روی دیگر دارایی های پایه در بازار سرمایه بوده ام. زیر ساخت‌های فنی و تجربی  در جایی غیر از بورس کالا وجود ندارد. بنا بر این اگر از دید تجربه و زیر ساخت فنی و قانونی نگاه کنیم بهترین بازار برای بورس ارز کالا است.

زیر ساخت خاصی برای راه اندازی این بورس نیاز است؟

طبق آخرین توافق در شورای عالی بورس که موضوع ورود بورس ارز به بورس کالا مطرح شد قرار شد که بانک مرکزی موافقت خود را اعلام نماید.  اما این موضوع منوط به  تک نرخی شدن ارز و حل مشکلات سیستم مبادلات بین بانکی شد که ظاهراً در برنامه خود بانک مرکزی حل و فصل خواهد شد و ارتباطی به بورس کالا ندارد همچنین اینکه ما فقط 5درصد بازار ارز (شامل بازار مشتقه و نقد) را شامل خواهیم شد و 95 درصد باقیمانده در اختیار خود سیستم بانکی می باشد. لکن این 5% می‌تواند اطمینان خاطر برای سرمایه گذاران خارجی و سایر افرادی که نگران آسیب دیدن از تلاطمات ارزی هستند بوجود آورد.

برای راه اندازی این بورس 5درصد کفایت می کند؟

قرار است ماfutures آن را راه اندازی کنیم و فقط 5درصد آن را نیاز داریم مابقی بازار forward بین بانکی  و معاملاتی است که در سیستم بانکی صورت می گیرد.

سیستم های نظارتی دنیا برای عدم تخلف معامله گران در دنیا چگونه است؟

در دنیا سیستم ها از کنترلی به سمت نظارتی پیش رفته اند ولی به جای اینکه همه یکدیگر را کنترل کنند  سیستم نظا تی وجود دارد که اگر کسی مرتکب خلاف شد با جرایم موجود، برای بار دیگر خلافی مرتکب نخواهد شد. به طور مثال در مورد مالیات فرانسه که اگر کسی حساب مالیاتی خود را در فرانسه درست اظهار نکند و با خلاف واقع اعلام کند، اگر این عدم اظهار یا خلاف اظهار کشف شود بهتر است که در آن کشور زندگی نکند چرا که سیستم برای ادامه زندگی کاملا سخت گیرانه است.

در بورس کالا هم این سیستم نظارتی وجود دارد؟

بورس کالا می تواند سازوکار نظارتی را فراهم کند که نظارت نیاز به  آمار و  اطلاعات شفاف دارد و البته همه این موارد را بورس می تواند فراهم نماید. نظارت بر قیمت، نظارت بر عرضه و تقاضا، نظارت بر نحوه انجام معاملات  از جمله این سیستم های نظارتی است.  

در خصوص شکر بورس کالا جنبه پیش بینی هم داشته و سیگنال خاصی داده است؟

در گذشته شکر به طور جدی معامله نمی شد . تا قبل از اینکه  این اتفاقات  کمبود عرضه و یا رشد قیمت درخصوص شکر رخ بدهد همینطور دست به عصا  پیش می رفت که آن هم خیلی برای ما اهمیت نداشت.

در کل آمار صحیحی از اطلاعات عرضه در بورس کالا و در کشور و تقاضای محصول وجود دارد؟

بستگی دارد که از دید چه کسی به موضوع نگاه کنیم. عامل کار باید از ناظر کار جدا باشد. در نتیجه عامل کار باید از کسی که بستر نظارت را فراهم می کند، جدا باشد. مخصوصا در خصوص کشاورزی که هم ذینفعان و هم گستردگی جغرافیا یی و هم حجم کار آنقدر وسعت دارد و  آماری که داده می شود. نیازمند شفاف سازی و سازوکاری است که سیاست گذار باید از آن مطمئن باشد. کسانی که مسئول و عامل هستند هم مقصر نیستند بلکه حجم کار زیاد است کار هم بعضاً سیستماتیک نشده است.

عدم همخوانی زمان معاملات گواهی سپرده طلا و ساعت معاملات بازار آتی ممکن است مشکلاتی برای معامله گران ایجاد نماید در این خصوص  برنامه ای ندارید؟

سیاستی قبلاً پیگیری می‌شد که کارهای سیستم معاملات باید در مدیریت فناوری و کارهای امور پس از معاملات هم در سپرده گذاری مرکزی متمرکز شود. در نتیجه مشتریان این دو شرکت شامل  بورس کالا و بورس تهران و فرابورس بودند. تنوع کاری بورس کالا و فرابورس هم بالا است. اینکه برای امور توسعه ای  ما کجای صف هستیم در شرکت ها سپرده گذاری و مدیریت فناوری مهم است از نظر ما فعالان بورس کالا حداقل در بازار کاغذی باید پلتفرم یکسانی داشته باشد و یا رابط کاربری یکسانی داشته باشد.  این سیاست نزیک شدن ساعت معاملات درست است که باید پیگیری شود. سیستم قرار داد آتی توسط بورس کالا طراحی شده  ما هر کاری روی این سیستم انجام داده ایم. تا جایی که سیاست به سمتی رفت که ساعت قرار داد آتی سکه افزایش یابد چرا که قیمت جهانی سکه طلا و انس در ساعات پایانی روز به وقت ایران معاملات وارد بازار می شود.  در نتیجه ما قرار داد آتی سکه را از 10صبح تا 7ونیم شب قرار دادیم.  اما بازار سپرده سکه چون سیستم شرکت مدیریت فناوری بوده و از طرفی تسویه آن سپرده گذاری است که دارای ساعت معامله و فرصت محدودی جهت تسویه است به نظر میرسد باید در این بخش اقدامات توسعه ای به منظور انعطاف بیشتر در ساعات و تعدا جلسات معاملاتی صورت پذیرد.

به نظر باید معاملات به سمت 24ساعته شدن حرکت کنند.درست است؟

در مورد گواهی سپرده سکه این مشکل وجود دارد بازار ساعت 9شروع می شود در حالی که در این ساعت معامله گر ان سکه  فعال نیستند. اما بازهم از آنجایی که بتای سکه نسبت به سهام منفی است باز هم حجم معاملات خوبی دارد. من موافقم که سیستم مدیریت فناوری و سپرده گذاری طوری توسعه پیدا کند که بتواند 24 ساعته سرویس بدهد. که البته زیر ساخت آن فراهم شده و امیدواریم در سپرده گذاری مرکزی و شرکت مدیرت فناوری اطلاعات به نتیجه برسد.

بورس کالا به نوعی برای واسطه ها هم در صورت وجود بازار مشتقه  مناسب است.

بورس های  کالایی ایجاد شدند برای اینکه این اطمینان خاطر را در تامین کالا و هم در قیمت گارانتی شده  برای تولید کننده و مصرف کننده  به وجود بیاورند.در نتیجه اگر واسطه ها هم بخواهند فعالیتی داشته باشند در همین بازار  مشتقه فعالیت می کنند. به دلیل اینکه وقتی واسطه به دنبال کالا است کالا محدود بوده ولی در بازار مالی می تواند موقعیت بگیرد و خیلی از این موقعیت ها منجر به تحویل نمی شوند که خود واسطه ها هم رقیب هم می شوند.در کل به نظر می رسد که بازار مالی روی افزایش قیمت شکر بی تاثیر نبوده است.در بازار مالی از آنجایی که پول با پول معامله می شود. منابع نامحدود است وقتی شکر در مقابل پول قرار میگیرد بازنده است و قیمت شکر را افزایش می دهد.

قیمت گذاری در خارج از کشور بسیار راحت تر انجام می شود و در محصول پتروشیمی حتی به نوعی مانیزتحت تاثیر آن هستیم.

در مورد نفت تحویل کل قراردادهای آتی  روی نفت در یک روز و سر رسید امکان پذیر نیست. در کل بازار مالی بازاری است که به راحتی می توان آن را  بالا و پایین نمود. اگر شما پول داشته باشید می توانید بازار مالی را تحت شعاع قرار دهید.  ولو اینکه منابعتان کم باشد.  یکی از عوامل تاثیر گذار قطعا ذخیره شکر خواهد بود ولی تنها عامل این نیست. به طور مثال چند ماه پیش صادرات نفت از آمریکا  صادرات نفت ممنوع بوده و اخیرا صادرات نفت مجاز شده است. نفت وست تگزاس اینترمدیت با مجموع 4میلیون بشکه نفت در بورس تکلیف 80میلیون بشکه نفت را تعیین می کند. حتی قیمت های عمان و دبی با وجود فرمول های مشخص تحت تاثیر وست تگزاس است.  که بر اساس همین قرار دادهای مالی قیمت گذاری می شود. در نتیجه آنها هر طور که بخواهند قیمتگذاری می کنند و قیمت را به واسطه اقتصاد قوی و بازار مالی انجام می دهند.

سابیک عربستان چطور؟ این شرکت هم به نوعی بازار پتروشیمی را قبضه نموده است.

به طور مثال سابیک در مجموعه خود یک شرکت مالی هم دارد.که همه خریداران را فاینانس می کند.  این نشان می دهد که حوزه مالی حوزه مهمی است. بنابر این محصولات سابیک در دنیا رونق گرفته است

چقدر اراده وجود دارد که بورس کالا را به عنوان تنظیم کننده در بخش های مختلف بشناسند؟ بحث خروج محصولات پتروشیمی به کجا رسید؟

ما هر روز یک گزارش خدمت وزیر جهاد  می فرستیم. این آمادگی وجود دارد. برای سایر وزرای مربوطه هم گزارشاتی ارسال می شود. در جلسه پتروشیمی گفته شد که این محصول از بورس کالا خارج شود. که با تلاش و استدلال های کافی  در خصوص اینکه آمار های پتروشیمی در بورس کالا موجود است  و می تواند مرجع خوبی برای تلاقی عرضه و تقاضا و تنظیم بازار و قیمت گذاری باشد، موضوع خروج از بورس کالا منتفی شد. در کل جمع آوری آمار و مرجع بودن و پوشش ریسک قراردادهای مشتقه و .. راه اندازی آن سخت است. در سایر کشور ها بازار های بورس کالایی در کنار بازار فیزیکال یا بازار نقد بازار مشتقه مالی و قوی وجود دارد دلال با فعالان مالی طرف حساب است چرا که این گروه همیشه به دنبال اخذ موقعیت های مناسب در بازار هستند و بازار را موازنه می‌کنند.