پشت پرده گرفتن پروانه از سنگ آهنی ها

بورس24 -محبوبه مغانی: وقتی که در دهه 80 پروانه بهره برداری از معادن شرکت های سنگ آهنی سلب شد، دو شرکت چادرملو و گل گهر تصور نمی کردند که این مساله به یک تراژدی دنباله دار برای آنها تبدیل شود. هنوز بهت سلب پروانه بهره برداری شرکت های سنگ آهنی از میان نرفته بود که در سال 92، واژه جدیدی در ادبیات صنعتی کشور خلق شد به نام حق انتفاع. افزایش حق انتقاع از سوی دولت طی دو سال و الزام شرکتهای سنگ آهنی برای پرداخت آن، آخرین اقدام دولت علیه دو شرکت سنگ آهنی محسوب نمی شد؛ به گونه ای که وقتی با کش و قوس های فراوان کمی از میزان حق انتفاع دو شرکت چادرملو و گل گهر کاسته شد، دولت در صدد جبران بر آمد و سعی کرد تا با کاهش سه درصدی قیمت گندله، بخشی از کاهش حق انتفاع را جبران کند.

در واقع رکود حاکم بر بازار فلزات جهانی و بازار داخلی که شرکت های فولادی را با زیان در عملکرد مواجه ساخته بود، این بنگاه های تولیدی را به تغییر مواد اولیه مصرفی خود از آهن قراضه به آهن اسفنجی سوق داد. اما بازهم قیمت پایین آهن اسفنجی به اندازه ای نبود که زیان این شرکت ها را جبران کند. اینگونه بود که تولید کنندگان فولادی دست به دامان دولت شدند تا به صورت دستوری قیمت سنگ آهن را کاهش دهد. تصمیمی که آه را از نهاد شرکتهای سنگ آهنی بلند کرد. در این میان محمود نوریان مدیرعامل شرکت صنعتی و معدنی چادرملو طی گفت و گویی با بورس24 ، پرده از زوایای پنهان تصمیم دولت برای سلب پروانه بهره برداری از معادن برداشت و آخرین اقدامات دو شرکت سنگ آهنی چادرملو و گل گهر برای رفع تمامی چالش های این شرکت ها را تشریح کرد. مشروح این گفت و گو در ذیل آمده است:

- سلب پروانه بهره برداری از معادن سنگ آهنی نقطه آغاز چالش شرکت های سنگ آهنی با فولادی ها و دولت بود. در ادامه این چالش پس از اخذ حق انتفاع از این شرکت ها، در سال جاری دولت قیمت فروش گندله را سه درصد به نفع شرکت های فولادی کاهش داد. بر این اساس بهتر است در ابتدا به نقطه آغاز چالش سنگ آهنی ها یعنی مساله سلب پروانه بهره برداری معادن از شرکت های سنگ آهنی بپردازیم که چگونه و به چه توجیهی این اقدام صورت پذیرفت.

دقیقا این مساله در دولت هشتم، به ذهن مدیران فولادی ایمیدرو خطور کرد و در دولت نهم عملیاتی و اجرا شد. در واقع بحث این بود که با ثبت پروانه بهره برداری شرکت های سنگ آهنی به نام ایمیدرو، این مجموعه قادر به دریافت در آمد بیشتری از محل سنگ آهن از این شرکت ها شود.

- آیا ایمیدرو با مشکل نقدینگی مواجه بود که به اتخاذ چنین تصمیمی مبادرت کرد؟

در واقع شرکت های فولادی بابت هر تن فولاد، مبلغی به صندوق بازنشستگی پرداخت می کردند تا به این واسطه حقوق بازنشستگان فولادی را پرداخت کنند. اما پس از آنکه ایمیدرو مجبور به خصوصی سازی و فروش کارخانه های فولادی خود شد، مجامع شرکت های فولادی با پرداخت هر گونه هزینه ای به صندوق بازنشستگی مخالفت کردند. سهامداران این شرکت ها معتقد بودند که دلیلی وجود ندارد که این شرکت های خصوصی شده هزینه ای را به صندوق بازنشستگی فولاد پرداخت کنند. از سوی دیگر نیز سازمان امور مالیاتی و دارایی این هزینه را از شرکت های فولادی به عنوان هزینه قابل قبول تلقی نمی کرد.

بر این اساس مدیران ایمیدرو به این فکر افتادند که با اتمام مهلت پروانه بهره برداری شرکتهای سنگ آهنی در سال 84 ، از تمدید این پروانه به نام شرکتهای سنگ آهنی خودداری و به نام ایمیدرو ثبت شود. این مساله موردموافقت فولادی ها قرار گرفت و حتی پیشنهاد شد که قیمت سنگ آهن به مبلغ پرداختی به صندوق بازنشستگی فولاد اضافه شود. با این هدف که به بهانه افزایش قیمت سنگ آهن، هزینه های صندوق بازنشستگی فولاد تامین شود و مخالفت سهامداران فولادی برای پرداخت هزینه های صندوق بازنشستگی نیز از میان رود. همچنین افزایش قیمت سنگ آهن به عنوان هزینه مورد قبول سازمان امور مالیاتی و دارایی، محدودیت مالیاتی و دارایی آن ها را از بین می برد.

با توجه به اینکه این رقم باید از سوی فولادی ها مستقیما به ایمیدرو پرداخت می شد،مقرر شد که پروانه بهره برداری معادن به نام ایمیدرو ثبت شود. براین اساس در دوره سرپرستی محرابیان بر وزارت صنایع، جلسه ای در دفتر فولاد مبارکه تهران با حضور من، ، مرحوم رجایی مدیرعامل وقت فولاد مبارکه، آقایان نجم السادات مدیرعامل فولاد خوزستان و پالیزدار معاون طرح و برنامه و ایرج اکبریه مدیر عامل ایمیدرو تشکیل و توافق شد که به قیمت سنگ آهن 15 هزار تومان افزوده شود. رقمی که می بایست از سوی شرکتهای فولادی به سنگ آهنی ها پرداخت شود. با این توضیح که از این رقم 15 هزار تومانی، 11 هزار تومان آن به صندوق بازنشستگی تعلق می گرفت و 4 هزار تومان مابقی آن نیز مربوط به قیمت سنگ آهن بود. این افزایش 4 هزار تومانی قیمت سنگ آهن نیز در واقع به موجب ادعایی بود که ما بر پایین بودن قیمت سنگ آهن داشتیم. در آن جلسه، این توافق به صورت شفاهی صورت گرفت و قرار شد که محاسبات این افزایش نرخ ( که از سوی فولادی ها و سنگ آهنی ها صورت گرفته بود) پس از ابلاغ، اجرایی شود.

بر این اساس روز دوشنبه آقای اکبریه اعلام کردند که توافق صورت گرفته را عملیاتی کنید، در همان روز اثرات این تصمیم بر صورت های مالی شرکتهای فولادی و سنگ آهنی به سازمان بورس اعلام شد. دو روز پس از آن، روزنامه همشهری گزارشی منتشر کرد مبنی براینکه گزارش های این روزنامه در خصوص افزایش قیمت سنگ آهن تحقق یافت . این روزنامه که به گزارش های مالی سنگ آهنی و فولادی ها استناد کرده بود، تلاش داشت تا تاکیدی بر صحت گزارش های خود داشته باشد . به ویژه از آنجا که احمدی نژاد گزارش های این روزنامه مبنی بر افزایش قیمت سنگ آهن را تکذیب و آن ها را دروغگو خطاب کرده بود. به موجب این گزارش همشهری بودکه همان شب مهندس محرابیان که در تبریز بود، طی تماسی با آقای سمیعی نژاد، وی را از انجام این تصمیم منع کرد و خواستار لغو سریع افزایش قیمت سنگ آهن شد. در این میان هر چه تلاش کردیم که در این خصوص توضیح دهیم، نپذیرفتند. و از آنجا که این تصمیم به صورت شفاهی اخذ شده بود، به صورت شفاهی نیز لغو شد.

- با توجه به عدم اجرای این تصمیم، اصرار ایمیدرو پس از آن برای عدم تمدید پروانه بهره برداری به شرکت های سنگ آهنی با چه توجیهی صورت پذیرفت؟

در واقع با واگذاری اموال و دارایی های ایمیدرو در پی خصوصی سازی، این نهاد دولتی از منابع مالی لازم برای اجرای طرح های توسعه ای خود برخوردار نبود. لذا بر آن شد که با عدم تمدید پروانه بهره برداری و دریافت هزینه حق مالکانه درآمدهایی را برای خود تعریف کند.

- اخذ هزینه بهره مالکانه تا چه میزان چادرملو را در اجرای تعهداتش با مشکل مواجه کرد؟

بهره مالکانه که در سال 92 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید از رقم بالایی برخوردار بود و حدود 50 درصد از درآمد ما را تشکیل می داد. بر این اساس خیلی تلاش کردیم که حداقل این رقم را کاهش دهیم. به هر حال اجرای این مصوبه مجلس، قیمت سهام چادرملو را کاهش داد و سهامداران این شرکت را دچار خسارت های زیادی کرد. اما به رغم تمام سختی های فراوان ناشی از سلب پروانه بهره برداری و گنجانده شدن بهره مالکانه در بودجه 92 ، این مجموعه با تلاش های خود موفق شد که تا به تمامی تعهداتش عمل کند. به گونه ای که شرکت صنعتی و معدنی چادرملو درزمینه تولید و توسعه تا امروز فعالیت های خود را به خوبی پیش برده است.

- پس از اقدام دولت در اخذ بهره مالکانه، شرکت های سنگ آهنی این بار با کاهش قیمت فروش محصولات خود به شرکت های فولادی مواجه شدند. مگر مواداولیه و مصرفی شرکت های فولادی برای تولیدات آهن قراضه محسوب نمی شود؟

در واقع به موجب طرح توازن می بایست میزان تولید گندله در کشور به سطح مشخصی برسد تا امکان تحقق برنامه های پیش بینی شده در فولاد فراهم آید. به عنوان مثال طبق برنامه می بایست درگهر زمین در معدن شماره سه گل گهر 10 میلیون تن گندله، در سنگان بین 10 تا 17 میلیون تن و سنگ آهن مرکزی حدود 4 میلیون تن گندله تولید می شد. متاسفانه برنامه های سنگ آهن مرکزی و سنگان برای تولید سنگ آهن طبق برنامه پیش نرفتند و گهر زمین هم با سیاست های دولت نهم متوقف شد. تمام این مسایل منجر شد تا متاسفانه تولید گندله متناسب با مصرف آهن اسفنجی پیش نرود. همچنین طرح های فولادی از جمله 8 طرح فولادی شرکت ملی فولاد و ایمیدرو نیز به نتیجه نرسیدند. این درحالیست که چند پروژه آهن اسفنجی درکشور به بهره برداری رسید که این پروژه ها برای تولیدات خود نیاز به گندله دارند. در واقع پیشی گرفتن تولید آهن اسفنجی نسبت به مصرف آن سبب شد تا شرکتهای فولادی به جای آهن قراضه به سمت استفاده از آهن اسفنجی حرکت و به مصرف کننده پروپاقرص آن تبدیل شوند.

- آخرین اقدامات شما برای جلوگیری از کاهش سه درصدی قیمت گندله چه بوده است؟

با توجه به مشکلاتی که درحال حاضر بر شرکت های فولادی حاکم است، به نظر ما این کاهش قیمت 3 درصدی فروش گندله، مشکلی از مشکلات آنها را رفع نخواهد کرد. بر این اساس با توجه به آخرین مذاکرات با نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مقرر شد که جلسات منظمی با نمایندگان شرکت های سنگ آهنی، برگزار شود تا قبل از ارایه بودجه 95 به مجلس، مساله بهره مالکانه و حق انتقاع شرکت های سنگ آهنی مورد بررسی قرار گیرد. ما معتقدیم که شرکت های سنگ آهنی چادرملو و گل گهر مظلوم واقع شده اند. سلب پروانه بهره برداری و پرداخت بهره مالکانه از جمله اقداماتی بودکه منجر به تضعیف دو شرکت سنگ آهنی چادرملو و گل گهر شد. به رغم نقش حایز اهمیت این شرکت ها در صنعت سنگ آهن، توسعه فولاد نیز مدیون سرمایه گذاری های این دو شرکت است. لذا نه تنها باید پروانه بهره برداری از معادن به این شرکت ها باز گردد بلکه نباید از این شرکت ها هزینه ای تحت عنوان بهره مالکانه اخذ شود.

- کدامیک از کمیسیون های مجلس قرار است که به مساله سنگ آهن رسیدگی کنند؟

کمیسیون صنعت و معدن مجلس. علاوه بر مجلس نیز با سازمان برنامه و بودجه مذاکراتی را انجام داده ایم.با این هدف که درصورت اصرار دولت بر اخذ بهره مالکانه، این رقم باید تعدیل شود.از سوی دیگر اگر دولت برنامه ای برای اخذ بهره مالکانه از شرکت های سنگ آهنی ندارد، این عدم انصراف وزارت صنعت نباید به گونه ای باشد که پس از آن شاهد مدعی بودن ارگان دولتی دیگر علیه خود باشیم. در واقع ما تاکید داریم که شرکت های سنگ آهنی نباید بهره مالکانه پرداخت کنند، بلکه آنچه که باید از سوی این شرکت ها به دولت پرداخت شود صرفا حقوق دولتی است. با این استدلال که حق انتفاع بر مبنای درصدی از قیمت کنسانتره تعریف شده است که کاهش قیمت گندله تغییری در این مبلغ حاصل نمی کند. این درحالیست که شرکت های سنگ آهنی در مواجه با کاهش قیمت سنگ آهن، همچنان باید رقم ثابتی را به عنوان حق انتفاع پرداخت کنند.

- در حال حاضر شرکت های فولادی در گزارش های مالی خود، نرخ گندله را 20 درصد قیمت شمش فولاد خوزستان و شرکت های سنگ آهنی 23 درصد لحاظ کرده اند. با توجه به این تناقض در قیمت فروش گندله، آیا شرکت های سنگ آهنی قادر به دریافت مطالبات خود بر مبنای نرخ فروش 23 درصدی گندله از شرکت های فولادی خواهند بود؟

سال گذشته قرار دادی با فولادی ها داشتیم که به موجب آن قیمت گندله به تناسب افزایش یا کاهش قیمت شمش، تغییر می کرد. به طور مسلم تازمانی که شرکت های فولادی بار سنگ آهن را از شرکت های سنگ آهنی حمل می کنند، باید شرایط تولید کنندگان گندله را بپذیرند؛ مگر آنکه قصد توقف بار را داشته باشند. ما معتقدیم که در قیمت گذاری محصولاتمان باید تابع شرایط بازار باشیم و به صورت دستوری عمل نکنیم. به گونه ای که بر اساس شرایط بازار اگر قادر به فروش کالای خود نبودیم مبادرت به کاهش قیمت محصولات تولیدی خود کنیم. اما با وجود تقاضا در بازار، دلیلی بر کاهش قیمت ها به صورت دستوری وجود ندارد.

- در واقع به رغم گزارش های فولادی ها، شما همچنان گندله را بر مبنای 23 درصد به آنها تحویل می دهید؟

فروش ما به شرکتهای فولادی به صورت نقدی انجام می شود. براین اساس در طول سالهای فعالیت خود با آنها، همواره از شرکتهای فولادی مطالبه داشته ایم. لذا حساب بدهی های آنها برای ما باز است و مطالبات ما از این شرکت ها به صورت تدریجی پرداخت می شود.

- میزان مطالبات شما از شرکت های فولادی؟

در حال حاضر فولادی ها یکهزار و 200 میلیارد تومان به چادرملو بدهکار هستند که همین رقم نیز در مورد گل گهر مصداق دارد. این مطالبه بر اساس فروش گندله بر مبنای 16 درصد قیمت شمش و 14 درصد شمش محاسبه می شود.البته شرکتهای فولادی در سال جاری حمل کمتری از ما داشتند.

- در کشورهای تولید کننده سنگ آهن مانند برزیل و استرالیا، نحوه قیمت گذاری سنگ آهن چگونه است؟

با توجه به اینکه برزیل و استرالیا جزء تولید کنندگان بزرگ سنگ آهن محسوب می شوند، اصولا از قرار دادهای بلندمدت برخوردارند. در ایران، نیز تعیین قیمت گندله بر اساس درصدی از قیمت شمش به نوعی قرارداد بلندمدت برای تولید و مصرف کنندگان سنگ آهن محسوب می شود. اما در دیگر کشورها قیمت گندله تابعی از قیمت فولاد نیست بلکه به موجب شرایط بازار این قیمت تعیین می شود. در واقع با افزایش تقاضای بازار نسبت به گندله بالا ، قیمت افزایش می یابد و بالعکس.

- آیا گندله وارداتی از هند توان رقابت با گندله های تولیدی در کشور دارد؟

در حال حاضر مقداری گندله از سوی فولاد مبارکه از هند وارد می شود که این نوع گندله رقیبی برای گندله تولیدی ما محسوب نمی شود. سال گذشته گندله بانرخ 110 دلار وارد شده بود که درسال جاری وارد کنندگان مدعی هستند که این گندله با نرخ 87 دلار به ازای هر تن وارد می شود. بر این اساس با توجه به نرخ 87 دلاری، اگر این نرخ بر ارز مبادله ای تقسیم شود و با در نظر گرفتن نرخ کرایه حمل از بندر عباس، قیمت این گندله برابر همان نرخ 23 درصد شمش است.

- در صورت عدم وجود تقاضا از سوی فولادی ها، آیا امکان کاهش تولید از سوی شما وجود دارد؟

در حال حاضر برنامه ای برای کاهش تولید گندله نداریم ضمن اینکه اگر طرح فولاد سازی ما راه اندازی شود، با کاهش گندله نیز مواجه خواهیم بود. در واقع حدود 6 ماه دیگر تمام گندله های تولیدی این مجموعه در واحد فولادسازی چادرملو استفاده خواهد شد بر این اساس پیش بینی می شود که گندله ای برای فروش وجود نداشته باشد.

- آخرین وضعیت پروژه های این شرکت و درصد پیشرفت آن ها؟

یکی از پروژه های زیر بنایی و توسعه بخش این شرکت نیروگاه سیکل ترکیبی چادرملو است این نیروگاه با ظرفیت 500 مگاوات، از آبان ماه سال 1391 شروع و در 3 فاز اجراء می شود. فاز 1 و 2 ، گازی آن ، در تیر ماه سال 1393 خاتمه و راه اندازی شد. فاز 3 ، شامل واحد بخار، هم تا پایان امسال 1394 راه اندازی خواهد شد. در این طرح مبلغ 12.444 میلیارد ریال معادل 265 میلیون یورو سرمایه گذاری پیش بینی شده که تاکنون مبلغ 11.532 میلیارد ریال هزینه شده است .

طرح احداث کارخانه احیاء مستقیم و فولاد چادرملو : پروژه فولادسازی این طرح با ظرفیت تولید سالیانه 1 میلیون تن فولاد ، از سال 1389 شروع و تاکنون 96 درصد پیشرفت داشته و تا پایان امسال راه اندازی خواهدشد. پروژه احیاء مستقیم هم به ظرفیت تولید سالیانه 1.55 میلیون تن آهن اسفنجی از اواخر سال 1391 شروع و 45 درصد پیشرفت فیزیکی داشته و در سال 1395 راه اندازی می شود. در این طرح کلاً مبلغ 13.520 میلیارد ریال سرمایه گذاری پیش بینی شده که تاکنون مبلغ 11.177 میلیارد ریال هزینه شده است. سهم ارزی طرح 236نیز میلیون یورو است.

طرح تولید فولاد و نورد ابرکوه : این طرح با ظرفیت تولید سالیانه 600 هزار تن فولاد خام و 450 هزار تن محصولات نورد، در سال 1391 شروع و بخش نورد آن در سال 1394 راه اندازی می شود و بخش فولاد سازی آن در سال 1396 راه اندازی خواهد شد. میزان سهام شرکت در این طرح 65 درصد است.در این طرح مبلغ 8.256 میلیارد ریال سرمایه گذاری خواهد شد که تاکنون مبلغ 3.459 میلیارد ریال هزینه شده است. سهم ارزی طرح 106 میلیون یورو است.

طرح افزایش ظرفیت کارخانه گندله سازی اردکان : با اجرای این طرح ظرفیت تولید سالیانه کارخانه از 3.4 میلیون تن فعلی به 4 میلیون تن ( افزایش 600 هزار تن) افزایش خواهد یافت. اجرای طرح به نحوی برنامه ریزی شده است که توقفی در خط تولید کارخانه و بهره برداری از آن ایجاد نشود. در این طرح تاکنون 8.78 میلیارد ریال هزینه گردیده و سهم ارزی آن 18 میلیون یورو است.

شرکت چادرملو در اجرای چند طرح فولادی در مجاورت مجتمع گندله سازی اردکان هم مشارکت داشته ، ازجمله این طرح ها طرح آهن و فولاد غدیر ایرانیان با ظرفیت تولید سالیانه 800 هزار تن آهن اسفنجی و سرمایه گذاری 2.310 میلیارد ریال بوده که دردی ماه سال 1389 راه اندازی و در دست بهره برداری است. میزان سهام شرکت در این طرح 30 درصد است. طرح آهن و فولاد ارفع با ظرفیت سالیانه 800 هزار تن آهن اسفنجی و تبدیل به800 هزار تن فولاد خام و با سرمایه گذاری 10.000 میلیارد ریال راه اندازی و در حال بهره برداری است و میزان سهام شرکت 39 درصد است.