بازار از آقای «بورس» چه می خواهد...؟

دنیای اقتصاد-علیرضا باغانی/"نماد صالح آبادی در بورس بسته شد" ،« فطانت فرد رئیس بورس می شود»، « پیوند بورس و بانک این گونه کلید خورد"، « صالح آبادی در بانک توسعه صادرات و فطانت فر در سازمان بورس" و .... سر تیترهای خبرهای مطبوعات و رسانه ها در چند روز گذشته است. هر یک از این رسانه ها از یک رخداد با اهمیت مدیریتی در نهاد ناظر بازار سرمایه خبر می دهند و آن تغییر بالاترین مقام نظارتی بورس پس از 10 سال است.

9 سال پیش یعنی درست در سال 1384 بود که با تغییر دولت و روی کار آمدن محمود احمدی نژاد، حسین عبده تبریزی از دبیر کلی سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار کنار رفت و علی صالح آبادی جایگزین آن شد.اما صالح آبادی در میان دبیر کل های سازمان کارگزاران بورس و همچنین روسای سازمان بورس دارای یک رکورد محسوب می شود.

چرا که او آخرین دبیر کل سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار و همچنین نخستین رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بود.

به هر حال مدیریت صالح آبادی در سازمان کارگزاران زیاد طولانی نبود و او بلافاصله پس از گذر از این دوران ، مامور راه اندازی سازمان بورس شد و استقلال ظاهری نهادهای اجرایی از نهادهای نظارتی بازار سهام را رقم زد.

اوبه پشتوانه قانون جدید بازار اوراق بهادار که خودش هم در تدوین آن نقش داشت، در سال 85 سازمان بورس و اوراق بهادار را به طور رسمی دایر کرد و دوسال بعد نیز جنب پل حافظ را به مقصد ملاصدرا ترک نمود تا تفکیک نهاد نظارتی بازار سهام از بورس تهران را بیشتر به نمایش بگذارد. از سال 85 به بعد هم نهادهای اجرایی در بازار سرمایه تشکیل شدند، از شرکت بورس اوراق و بورس کالا گرفته تا سال ها بعد از آن فرابورس و بورس انرژی.

بنابراین بدون تردید نقش علی صالح آبادی، این دانش آموخته دانشگاه امام صادق را نمی توان در مهمترین نقطه تاریخی بورس نادیده گرفت، فردی که سکاندار تغییرات مهم در ساختار بازار سرمایه کشور بود. اما عملکرد صالح آبادی در یک دهه گذشته هر چند منشأ تحول و به واقع توسعه بازار سرمایه در همه بخش ها بود، ولی صرف نظر از سال های نخست انتقادات زیادی را هم برانگیخت.

صالح آبادی این مدیر نزدیک به محمود احمدی نژاد در سال های سکانداری بازار سرمایه اقداماتی داشت که از سوی برخی از بازیگران بازار سرمایه فرا قانونی تعبیر می شد.

لغو مجوز فعالیت کانون سهامداران حقیقی به عنوان مهمترین تشکل صنفی و خودانتظام سهامداران خرد، مداخله جدی نهاد ناظر در امور اجرایی بازار سرمایه از جمله توقف و بازگشایی نمادها و گزارش گیری ، محدودیت های رسانه ای شدید و مقابله محرز با جریان آزاد اطلاعات ،انحصاری کردن صنعت کارگزاری (در زمان مدیریت صالح آبادی به هیچ یک از ده ها متقاضیان دریافت مجوز کارگزاری جواب مثبت داده نشد)، کنترل بازار سرمایه از طریق روش های اصطلاحاً دستی مثل تماس با حقوقی ها و مدیریت و مهندسی شاخص بورس تنها بخشی از اقدامات سوال برانگیز علی صالح آبادی در طول دوران مدیریت 10 ساله در سازمان بورس و اوراق بهادار است.

همه این اقدامات به واقع منفی سبب شد علیرغم عملکرد قابل دفاعی که او در سازمان بورس داشت و اعتراف خیلی از مخالفان وی به این مهم که توسعه بازار سرمایه مرهون عملکرد های شبانه روزی اوست ، اما بلافاصله پس از پایان دولت احمدی نژاد و روی کار آمدن حسن روحانی خیلی ها به رفتن وی از سازمان بورس امیدوار شوند.البته واکنش هوشمندانه علی صالح آبادی به تغییر دولت ، سبب ماندگاری او در سازمان بورس شد. او که دیگر مثل احمدی نژاد نزدیکی و قرابتی با حسن روحانی و یا حتی علی طیب نیا وزیر امور اقتصاد و دارایی و رئیس شورای عالی بورس نداشت، بلافاصله به خواست بخش عمده ای از بازیگران بازار سهام تمکین کرد و دو معاونت پرچالش خود یعنی معاونت نظارت بر ناشران و معاونت نظارت بر نهادهای مالی را دستخوش تغییرات مدیریتی کرد و حتی برخی از مدیران میانی بورس هم تغییر کردند. دیگر از محدودیت های رسانه ای خبری نبود و همچنین از احضار پی در پی بازیگران بازار به کمیته تخلفات.

صالح آبادی سعی کرد در یک سال اخیر با تطابق خود و تیمش با روحیه اعتدال گرایی دولت یازدهم حضور خود در بازار سرمایه را تثبیت کند، اما وی در شهریور 92 وقتی که کلید اداره بورس را دوباره از علی طیب نیا دریافت می کرد به این موضوع فکر نکرده بود که مخالفانش دست بردار نیستند و اساساً هر چه تغییر و تحول در بورس اتفاق بیفتد آن ها را راضی نمی کند. خواست آن ها تغییر وی و خداحافظی است و مهم تر این که اوضاع بازار هم او را یاری نخواهد کرد. از زمان ابقای صالح آبادی در مدیریت سازمان بورس و اوراق بهادار تاکنون 4 مرتبه شایعه استعفا ، بر کناری و تغییر او مطرح شده است که هر یک از این شایعات دوره ای یک تا دو هفته ای را پشت سر گذاشته اند و تنها در یکی دو مورد اول وزیر اقتصاد و معاون وی واکنش های جدی در خصوص تکذیب این شایعات داشته اند. این دوره شایعات طولانی نشان می دهد که از همان ابتدای تغییر دولت، حضور صالح آبادی در بورس مورد سوال بوده و بیشتر متغیرهای برون زا در تداوم حضور وی در بورس اثر گذاربوده است.

اما به هر ترتیب وضعیت بازار سرمایه صالح آبادی را در یک سال اخیر یاری نکرد و بازار سهام پس از سپری کردن یک دوره پیاپی رشد 18 ماهه، از 15 دی ماه 92 یعنی حدود 4 ماه پس از ابقای صالح آبادی در مدیریت بورس سیر نزولی به خود گرفت و این سیر نزولی تا این لحظه ادامه پیدا کرده است. شاخص بورس که تازه در کنترل مدیران نظارتی بورس بوده، از آن زمان تاکنون حدود 20هزار واحد معادل 27 درصد افت را تجربه کرده است. نتیجتاً اوضاع بورس با صالح آبادی یار نبود و هر چند او تلاش زیادی کرد برای حل برخی عوامل سقوط شاخص از جمله کاهش قیمت خوراک پتروشیمی ها (که موفقیت آمیز بود )یا رفع ابهام از پالایشگاه ها، کنترل بهره مالکانه سنگ آهنی ها و کاهش نرخ سود بانکی؛ اما هیچ یک از این اقدامات و تلاش ها نتوانست به برگشت اوضاع بورس به قبل از شرایط 15 دی 92 منجر شود.

باری، این طور که خبرها حکایت دارد دوران صالح آبادی در بورس به پایان رسیده و او رهسپار سیستم بانکی است،فردی که انتقادات زیادی می توان به عملکردش وارد کرد و به واقع شایسته قدردانی است. اما نکته مهم تر این که تغییراتی در راه است... . خبرها این طور حکایت کرده اند که محمد فطانت فرد عضو هیات مدیره بانک ملی رهسپار ساختمان ملاصدرا شده است. او را فردی معتدل و عمل گرا توصیف کرده اند. به این ترتیب تغییرات مدیریتی در بورس را می توان اینگونه تعبیر کرد که مدیری دانشگاهی و آکادمیک از بورس می رود و مدیری عمل گرا و کاردان می آید. پس این تغییر به فال نیک گرفته شده است. آنچه که بیش از هر چیز در این تغییرات قابل تامل است این است که فطانت فرد در شرایطی پست ریاست سازمان بورس را قبول کرده که وضع بازار خیلی خوب نیست. هنوز ابهامات پالایشگاه ها ادامه دارد، نفت سقوطی حدود 50 درصدی را تجربه کرده و کسری بودجه کشور و تداوم رکود عملا چشم انداز روشنی از اقتصاد را حداقل در میان مدت پیش روی سرمایه گذاران قرار نمی دهد.به این ترتیب فطانت فرد را می توان در کنار ویژگی های مزبور فردی دارای اعتماد به نفس کامل و البته با برنامه توصیف کرد ،هر چند هنوز بازار از برنامه های او در خصوص اداره بورس اطلاع دقیق و روشنی ندارد. آمدن یک فرد جدید آن هم با سوابق قابل قبول که در صنعت خودرو و همچنین سیستم بانکی داشته بدون تردید یک تکانه مثبت برای بورس تهران محسوب می شود،البته بازار در بدو اعلام خبر قطعی شدن این تغییر واکنش مثبت داشت اما منتظر برنامه ها و اعلام رسمی خبر از سوی مقامات عالی اقتصادی است. تا به اینجای کار مشاور نوبخت و همچنین نماینده ارومیه این تغییر را قطعی قلمداد کرده اند.

به هر حال بازار سرمایه با رویی خوش به استقبال این تغییرات می رود و امیدوارست که برخی اصلاحات در دستور کار مدیریت جدید بازار سرمایه قرار گیرد.

برخی از مطالبات اهالی بازار سرمایه به اختصار به این شرح است:

1.سپردن امور اجرایی به نهادهای اجرایی بازار سرمایه به طور کامل

2.رساندن مداخلات نهاد ناظر بازار سرمایه در فرآیند معاملات به حداقل ممکن

3.کاهش زمان توقف و بازگشایی نمادها به حداقل ممکن به عنوان پر چالش ترین موضوع کنونی

4.راه اندازی شاخص های متعدد و واقعی تر شدن نحوه محاسبه شاخص بورس

5.احیای تشکل های خودانتظام و صنفی مربوط به سهامداران خرد

6.گسترش جریان آزاد اطلاعات در بازار و رفع محدودیت های کنونی برای رسانه ها

7.پایان انحصار در صنعت کارگزاری و ارائه مجوز به متقاضیان جدید

8.برخورد قاطعانه با سفته بازان

9.ایجاد شرایطی که به بازگشت رونق به بازار سرمایه و اقبال به سهام بنیادی منتج شود

10.نفوذ هر چه بیشتر بورس در دولت یازدهم و مهم تر حضور رئیس سازمان بورس در جلسات کابینه

به امید روزهای خوب برای بازار سرمایه....